O prelo
Transformar a morte para continuar a historia

Marta Orriols, referente da literatura catalá contemporánea, aborda a experiencia da perda e as vicisitudes coas que nos enfrontamos nos procesos de dó.
10 mar 2023 13:04

Estabamos vivos, arranca a novela da escritora catalá Marta Orriols para situarnos, de primeiras, no punto de inflexión. No momento en que aparece a morte. Naquel en que se toma consciencia da finitude e da condición intrínseca e irreparábel do tempo. Aprender a falar coas plantas comeza no instante no que os arrepentementos se arremuíñan sobre nós, deixando tras de si un baleiro, un mapa sen compás. 

O libro, interpélanos a todas aquelas que tivemos a sorte —ou privilexio— de mirar as grandes desgrazas dende lonxe. Miramos, como Sontag, a dor das outras persoas e continuamos a rutina cotiá até o momento no que a morte aparece e deixa de ser doutros, deixa de ser algo a ollar.   

Cando a morte deixa de lles pertencer aos outros, cómpre facerlle un lugar con coidado, se non, ocuparía todo o espazo con absoluta liberdade. Morrer non é místico. Morrer é físico, é lóxico, é real.  

Marta Orriols (Sabadell, 1975) formouse como historiadora da arte, mais, desde a súa primeira publicación, Anatomia de les distàncies curtes (Periscopi, 2016), unha colección de contos, a crítica deulle un lugar indiscutible na literatura catalá contemporánea. Escribe crónicas literarias e culturais en varias revistas e xornais dixitais como Catorze.cat ou Núvol. Aprender a falar coas plantas, a súa primeira novela, conseguiu o Premi Òmnium á Mellor Novela e, até hoxe, está traducida a quince linguas.  

A novela comeza o día en que a narradora perde a súa parella nun accidente de tráfico, tan só poucas horas despois de que el rematase a súa relación de 15 anos ao informarlle que estaba namorado doutra muller. Aprender a falar coas plantas é a viaxe en primeira persoa da protagonista, Paula Cid, pola complexidade dun dó atravesado polo rancor. 

O esquecemento debería ser un proceso natural. Debería ser posible esquecer no mesmo intre en que un toma a decisión de esquecer. Esquecer debería ser inmediato, se non, lembrar convértese nunha degradación, nun acto de resistencia. 

Conforme avanza o libro, a voz narrativa vai reconstruíndo o pasado en pequenas doses de lembranzas. Son por eses pequenos episodios do pasado que miramos o xeito en que Paula se comeza a transformar após a perda. Baixo a aparencia de estabilidade e malia manter novas relacións sociais e sexo afectivas, cada vínculo termina por parecerlle insoportable até o punto de facer todo o posible por afastar todas as persoas do seu arredor e ficar en soidade.  

Mais, a morte de Mauro, a parella de Paula, non é o único que sucede no día en que comeza a novela. Paula é neonatóloga e aquela mañá reanima a Mahavir, un bebe prematuro que pasa meses na incubadora, entre a vida e a morte. Inmediatamente Paula toma a responsabilidade completa do seu coidado e, ao longo da novela, cada un comeza unha loita paralela para aferrarse á vida. 

O meu corpo converteuse nunha carcasa blindada capaz de atacar as trincheiras para seguir adiante, pero con cada guerra que acaba descubro unha pequena ferida interna que me debilita e pon en evidencia a miña resistencia minguante. Pregúntome até cando durará a guerra e até cando seguirei en pé. 

O libro está divido en pequenos capítulos. Ao final de cada un, sempre aparecen unhas palabras nas que, á maneira dunha epístola ao alén, Paula fálalle a Mauro. Cuestiónao. Rememórao. Incrépao. Ámao. É neses fragmentos nos que podemos ver realmente como evoluciona o proceso de dó, é onde a narradora fala con maior lucidez e vulnerabilidade.  

Aprender a falar coas plantas trata da contención. Sobre todas as estratexias e intentos que facemos por conter as cousas no seu sitio logo do quebranto. Desorientadas, facemos o posible por non perder o control sen miramentos ao resto de persoas que están alí, dispostas a nos acompañar.  

Mais, contrariamente, tamén fala da contención nun sentido de aferrarse con desesperación á máis nimia cousa que manteña connosco aquilo do cal non queremos desprendernos, de todo o que non queremos perder.  

Espántame sentirme ben coa soidade porque revela o desexo que tiña antes de estar co Mauro, revela que podo saír desta. Sentirse só xera unha emoción diferente, unha invitación á vitalidade e á resistencia. (...) hai algo triste e vagamente desprezable cando o amor se apaga, pero nada semellante á derrota aniquiladora da morte. Cremos que a temos domesticada con rituais, loitos, símbolos, cores, pero ela é salvaxe e libre. É ela quen manda, sempre. A morte manda na vida e non ao revés. 

Marta Orriols aborda desde a ficción o que a rabí Delphine Horvilleur, no seu magnífico libro de ensaios sobre a morte, Vivir cos nosos mortos, escribe: “Todo o que construímos con firmeza acaba deteriorándose ou desaparecendo, mentres que o que é fráxil, efémero e falible deixa no mundo — paradoxalmente— pegadas indelebles. O bafo das existencias pasadas non se evapora: sopra nas nosas vidas e lévanos alá onde xamais cremos que iríamos”. 

A novela de Orriols, traducida por Isaac Xubín baixo o selo de Aira, convídanos a acompañar a protagonista no seu proceso reconstrución, desde a intención inicial de deixar morrer as plantas e todo aquilo que pertencera a Mauro, até procurar o xeito de tomar o danado e transformalo. 

Non hai atallos para evitar a dor pola morte de quen amaches. Non a hai e, malia todo, pódense aceptar pequenas vitorias, podemos perdoarnos nunha soa dirección, tomar consciencia da nosa fraxilidade

Sobre o dó, ademais do libro de Horvilleur, recomendamos O ano do pensamento máxico, de Joan Didion, recentemente editado por Rinoceronte Editora. 

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Entrevista La Poderío
Andalucía Andalucía Reader Con: “Queremos demostrar que los jóvenes sí leen”
Belén García y María Herrera son dos jóvenes sevillanas que organizan desde hace diez años la Andalucía Reader Con, un evento en torno a la literatura juvenil, fantástica y romántica.
Israel
Día de la Nakba Ex Libris, la empresa israelí que provee tecnología a las bibliotecas del mundo
Los principales productos de gestión y servicios bibliotecarios provienen de una empresa cuya sede principal se encuentra en el Malha Tecnology Park, sito en el territorio ocupado donde antes se levantaba la aldea palestina de Al Maliha.
Pensamiento
Lola Olufemi “No me atraen las utopías lejanas, estoy más interesada en el ahora”
La escritora e investigadora británica Lola Olufemi trabaja desde la certeza de que el presente no es una jaula, desde la confianza en que viviremos cosas diferentes aunque no se sepa exactamente de qué tipo van a ser.
Nacionalismo galego
Pensamento A incómoda liberdade de pensamento de Castelao
Este ano cúmprese o 75º aniversario do pasamento do artista e intelectual Alfonso Daniel Rodríguez Castelao. O profesor Xoán Carlos Garrido investigou sobre a obra desta figura clave da historia de Galiza.
Galicia
Economía Social Por que Galicia non precisa Altri, ou como a economía local e solidaria actúa de escudo
Galicia é o exemplo máis visible do que ocorre cando a megaindustria se topa cun tecido produtivo e social forte: un escudo. As zonas despoboadas corren peor sorte ante a ameaza de eólicos, solares ou macrogranxas.
Islas Canarias
Manifestación “Canarias tiene un límite” une a miles de personas contra el modelo de sol y ladrillo
Más de cien mil personas, según la organización, han recorrido las calles de las ocho islas canarias para denunciar el modelo depredador de suelo y territorio que fomenta el turismo como monocultivo del archipiélago.
Culturas
Cultura As Letras Galegas e a pregunta pendente: que tradición queremos?
Baixo o lema “De ser BIC, non así”, colectivos e persoas vinculadas á cultura tradicional galega reclamaron transparencia, coidado e participación nun proceso que, neste Día das Letras Galegas, convida á reflexión.
Historia
Ocio y política Puy du Fou: la historia al servicio del relato reaccionario
Mientras en España el parque se posiciona dentro de la batalla cultural de la nueva derecha, en Reino Unido la propuesta de apertura de uno nuevo abre el debate sobre los vínculos del grupo Puy du Fou con Putin y la derecha europea.
Rumanía
Rumanía Simion y Dan se disputan la presidencia en unas elecciones que definirán la crisis del europeísmo en el país
El ultranacionalista George Simion y el proeuropeo Nicușor Dan se enfrentan este domingo a la segunda ronda de las elecciones presidenciales en Rumanía, tras la anulación de las elecciones de noviembre.

Últimas

Galicia
Galicia A Xunta aprobou a celulosa de Altri argumentando que a súa cheminea de 75 metros sería “icónica”
O Informe de Patrimonio Cultural, favorable á multinacional, emitiuse con base en dúas encargas externas, contratadas e pagadas pola empresa ao ex presidente e ao actual tesoureiro de Icomos-España.
O Teleclube
O Teleclube 'Os Pecadores' loitan contra montruos reais e mitolóxicos no novo episodio de 'O Teleclube'
O dúo do director Ryan Coogler e o actor Michael B. Jordan estrean unha película sobre a experiencia afroamericana cunha ameaza sobrenatural engadida.
Genocidio
Genocidio Israel mata a 153 personas en 24 horas mientras se prepara para su lavado de cara anual en Eurovisión
Se cierra una de las semanas más mortíferas del año, en la que Israel ha bombardeado hospitales e infraestructuras civiles. La hambruna se extiende por el territorio de Gaza.
Que no te lo cuenten
El Salto Radio Del abuso de poder y protestas contra las celulosas
VV.AA.
La Asociación de Terapia Gestalt expulsa a un centro de su red y cientos de gallegos salen en protesta contra Altri y la mina de Touro
Más noticias
La vida y ya
La vida y ya Ganas de saber más
Una de ellas dice: “Son muchos”, y se queda callada con la mirada puesta en unas piedras. Después, cuando nos alejamos del lugar, se acerca al profesor de historia. Tiene ganas de saber más.
Gobierno de coalición
Reducción de jornada Yolanda Díaz apuesta todo a quebrar el ‘no’ de Junts mientras el PSOE mira de lejos
Desde el PSOE y también en Sumar aseguran que el sprint final de la negociación con Junts está a cargo de la vicepresidenta, que se muestra optimista. Los socialistas, entre la equidistancia y el interés electoral.
Portugal
Elecciones Portugal: derecha para todos los gustos
Todos los sondeos dan por segura una victoria conservadora en un país en el que los buenos datos económicos contrastan con salarios estancados y alquileres por las nubes.

Recomendadas

Galicia
Pensamiento La incómoda libertad de pensamiento de Castelao
Este año se cumple el 75º aniversario del fallecimiento del artista e intelectual Alfonso Daniel Rodríguez Castelao. El profesor Xoan Carlos Garrido ha investigado sobre la obra de esta figura clave de la historia de Galicia.
Abusos a la infancia
Pau Lluc “La casa no es un lugar seguro para muchos niños y niñas”
Pau Lluc (Alboraia, 1974) sufrió violencia sexual cuando era pequeña por parte de su padre. Asegura que necesitamos relatos para que la sociedad tome conciencia de que ella no es la excepción.