Medio rural
Por unha vellez digna –e animada– no rural

Unha casa de pedra. Ábrese unha xanela. Unha muller maior vestida de negro e cun pano da mesma cor sobre o cabelo asoma para mercar peixe a través dela. A peixeira —quen percorre as aldeas coa súa furgoneta un día á semana— e a muller do pano intercambian moedas e peixes respectivamente. A peixeira marcha e a muller volve ás tebras da súa habitación. Péchase a xanela.

Asociación de Mulleres de Gargamala
8 ago 2019 11:30

A situación de abandono das aldeas nas comarcas galegas é xa coñecida. Nelas as persoas maiores viven aínda máis illadas e desatendidas que nas zonas urbanas, pois a maior parte da poboación adulta saíu das aldeas cara ás cidades para poder traballar.

Delia Míguez (1959, Moscoso) tamén tivo que deixar atrás a vida entre os montes para ir traballar á cidade. Este afastamento permitiulle reflexionar con claridade sobre os cambios na forma de vida nas aldeas: “A idea que había de aldea de cando eu era pequena non ten nada que ver. As casas son na súa maioría casas de fins de semana; as hortas aténdense en plan hobby mais que para vivir delas. Todo isto eran leiras cheas de vacas e agora non se ve ningunha. O concepto de aldea que tiñamos está a desaparecer”.

“O concepto de aldea que tiñamos está a desaparecer

Delia é integrante da Asociación de Mulleres de Gargamala (Mondariz, Pontevedra), que xurdiu no 2009 como un proxecto para dignificar a vida das persoas maiores que viven na aldea: “Amelia Varela foi quen viu que había moitísima xente soa e que estaban dentro de casa toda a tarde. Propúxonos facer algo para elas”, comenta Delia.

Cuestión de xénero

A natureza da Asociación de Mulleres tamén é unha proba máis de que, mesmo na terceira idade, a desigualdade de xénero está presente, pois as mulleres son quen máis sofren de illamento social. Por iso que a Asociación foi creada por mulleres e para mulleres, aínda que os seus eventos sexan pensados para toda a comunidade. Mais as mulleres son sempre maioría nas actividades.

Delia explica o porqué: “Os homes aínda teñen o pasatempo do bar. E teñen a asociación da Comunidade de Montes, na que o 90% dos participantes son homes. Eles sempre tiveron espazos para falar das súas cousas. Mentres as mulleres eran máis de estar en segundo termo e quedar nas súas casas. A misa era case o único acceso ao mundo social. Para moitas persoas esa era a oportunidade para cambiarse de roupa e saír das súas casa. Saír dálles vida”. Con esta frase queda desvelada a relación entre a saúde e as relacións sociais, que é o motor que dirixe o traballo da Asociación de mulleres de Gargamala.

“As mulleres eran máis de estar en segundo termo e quedar nas súas casas

Dolores Bernárdez (1957, Gargamala), outra integrante da Asociación, comenta divertida que para que a xente veña aos eventos “hai que ter algo de comida, o picoteo é sagrado”. Entre risas, Delia continúa: “Conseguimos que veña moita xente maior porque claro, non é o mesmo que dicirlles ‘imos a un restaurante’. Isto téñeno ao lado de casa, na casa cultural da aldea, e entón prefiren vir aquí.” Alén dos encontros en datas festivas tradicionais, conseguiron levar a cabo excursións e cursos de memoria, risoterapia, pandeireta, internet, pilates e ioga. Grazas ao seu traballo, as mulleres que participan na asociación puideron ver a evolución en dez anos dos vínculos da comunidade.

Dolores ten a impresión de que desde que naceu este proxecto “hai máis unión, máis diálogo. Eu miro o pobo distinto, bastante cambiado”. Delia recoñece: “Para min é unha satisfacción poder axudar á xente. Síntome ben colaborando”. E Dolores complementa: “A xente vaise relacionando máis e iso para nós é unha satisfacción. Que nos poidan usar de intermediarias para pedir cousas para as necesidades do pobo. Pensamos que neste momento é a nosa obriga facer isto, porque elas xa loitaron no seu momento”.

“É a nosa obriga facer isto, porque elas xa loitaron no seu momento

A Asociación de Mulleres de Gargamala é un proxecto que axuda a comprender como é que os actos cooperativos son fundamentais non só para manter relacións sociais sás, tamén para xerar ambientes nos que as persoas poidan desenvolverse con dignidade. Deste xeito poden mellorar o nivel de vida no ámbito rural, que foi desprazado das prioridades dos gobernos centrais, e serve tamén para lograr que os vínculos de complicidade se manteñan vivos nas aldeas.

Dolores e Delia lembran como toda a comunidade axudaba na leiras duns e outros; en como ían por todas as casas na época da matanza do porco. “Agora xa non hai nada diso. Cantas veces pasou que eu chegaba a Gargamala a pasar a fin de semana e non vía nin falaba con ninguén. Chega un momento no que entras en depresión”. Agora a asociación é ese motor que fai que teñan ganas de saír e facer. “Temos a necesidade de ter algo en común para xuntarnos e facer cousas. Isto tamén nos uniu, a pesar de que a idea era para a xente maior. No fondo, nós tamén o necesitabamos”, reflexiona Delia.

Utopías

A pesar de que manter a asociación por dez anos non é sinxelo para ningunha das mulleres que a integran, as súas aspiracións non baixan; aínda confían en que se pode seguir mellorando a vida das persoas da terceira idade no rural.

“Gustaríame que se puidese crear aquí unha especie de centro de día para que os nosos maiores non tivesen que desprazarse a outros lugares. As residencias teñen a súa parte positiva e a súa parte negativa. Ti saca á xente da súa contorna e pona noutra distinta a falar con xente descoñecida: hai xente que se sabe adaptar, pero hai persoas que aí dentro morren como paxariños engaiolados”, di Delia. E continúa: “Se houbese un sitio en cada aldea onde puidesen vir e darlles algún tipo de entretemento… Iso tería que existir en todas partes. Terían que montalo a nivel gobernamental. Tampouco son precisas grandes infraestruturas. Basta unha casa ampla que teña vixiancia e catro ou cinco persoas que estean aquí coidándoos. Non se necesita máis”.

Unha vez máis é a organización social, neste caso representada por un grupo de mulleres que tiñan ganas de “facer algo” para mellorar o nivel de vida da súa aldea, quen toma as rendas do futuro das comunidades e as mantén vivas.

Medio rural
Tronceda: un rural cheo de vida é posible, e desexable
As aldeas abandonadas derrúbanse mais tamén hai persoas dispostas a retornar a unha vida en contacto coa natureza. Este é o caso de Tronceda.
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

El Salto Radio
el salto radio Peinando canas 2: Ganas de cantar, ganas de vivir
En el segundo capítulo de esta serie dedicada al colectivo sénior destacamos el trabajo de Irina Capriles al frente del Cor de la Universitat Oberta per a Majors de les Illes Balears.
Pensiones
Brecha de género Los hombres cobran al mes 465 euros más de pensión que las mujeres
El movimiento pensionista demanda más medidas para acabar con una brecha de género superior al 32% causada por el desigual reparto del trabajo de cuidados, realizado mayoritariamente por mujeres.
Vejez
Cine Sí es país para viejos
Dedicamos el Día Internacional de las Personas de Edad a los festivales de cine que las ponen en el centro.
Galicia
Galicia A Xunta aprobou a celulosa de Altri argumentando que a súa cheminea de 75 metros sería “icónica”
O Informe de Patrimonio Cultural, favorable á multinacional, emitiuse con base en dúas encargas externas, contratadas e pagadas pola empresa ao ex presidente e ao actual tesoureiro de Icomos-España.
Alemania
Alemania Friedrich Merz es elegido canciller alemán por la gran coalición tras una jornada de suspense
El nuevo canciller alemán supera una votación extraordinaria tras un sonoro fracaso en su primer intento. Los conservadores gobernarán con el partido socialdemócrata.
Israel
Israel Netanyahu acelera los planes de ocupación total de una Gaza diezmada por el hambre
El ejército israelí quiere movilizar a 30.000 reservistas para una nueva expansión de la ofensiva sobre Gaza. Las organizaciones dependientes de la ONU alertan de la hambruna y las enfermedades en un enclave en el que escasea el agua potable.

Últimas

Comunidad de Madrid
Comunidad de Madrid Madres organizadas contra los arrancamientos piden una reunión con Infancia
Pamela L.C. ve a su bebé dos horas a la semana después de que se lo retiraran dos días después de su nacimiento. Ella y otras madres han decidido organizarse para pedir medidas que frenen los arrancamientos.
Madrid
Madrid Sareb amenaza con desahuciar el centro social La Animosa, en Hortaleza
Los colectivos que participan del centro social okupado, y que han dado vida a este espacio durante los últimos cuatro años, convocan a defender su permanencia aunque se ha retrasado la fecha de desalojo hasta el 26 de mayo.
Opinión
Opinión España ya roza el 2,5% en gasto militar
Según el autor, investigador del Centre Delàs, el gasto militar real del Estado español será de 40.457 millones de euros y representará respecto al PIB el 2,48%. A esto se sumarán las inversiones comprometidas en programas de armamento.
Comunidad de Madrid
Universidad pública El alumnado de la UNED denuncia el “modelo antipedagógico” tras la supresión de tutorías presenciales
El proceso de eliminación de clases se remonta a 2008, aunque ha sido este año, con el nombramiento Claudia Sevilla como directora de centros asociados de Madrid, cuando el gobierno de Ayuso “ha pisado el acelerador”.
Opinión
Opinión El rentismo es racismo
La posición de las personas migrantes y racializadas en el conflicto del alquiler nos coloca como sujetos esenciales e imprescindibles en la lucha por la vivienda.

Recomendadas

Laboral
Laboral Coidar sen dereitos: a loita das traballadoras nas residencias privadas de Galiza
Sen tempo nin medios para ofrecer uns coidados axeitados, alertan dunha situación insostible nos centros e denuncian a privatización dun servizo a costa do benestar das persoas maiores e dependentes.
Alemania
Alemania Ines Schwerdtner: “Los conservadores tienen esta estrategia de normalizar la AfD, pero eso ha salido muy mal”
De profesión periodista, Ines Schwerdtner ha sido una de las responsables del ascenso de Die Linke, un partido que pasó de no aparecer en las encuestas a superar el 8% en las elecciones de febrero.