Petróleo

Energía
Como non afrontar a crise enerxética

O físico Antonio Turiel desvela en ‘Petrocalipsis’ o que se agocha detrás das estratexias públicas fronte á crise enerxética global e achega algunhas alternativas para encarar este momento decisivo da nosa especie.

Membro do Consello Director do Instituto Resiliencia

21 oct 2020 06:03
Deixen de nos pedir a nós, científicos e tecnólogos, a solución a todos eses problemas. Estannos a formular un problema sen solución: o de crecer indefinidamente nun planeta finito. Non ten sentido, é igual cantas cousas poidamos descubrir, nunca abondarán para intentar lograr ese imposíbel.
Antonio Turiel. Petrocalipsis. Crisis energética global y como (no) la vamos a solucionar (Editorial Alfabeto, 2020).
Non por moito repetilo semella que sexamos capaces de comprender que os seres humanos estamos diante do noso maior desafío: a crise enerxética global que, sumada ao caos climático, vai determinar a fin da nosa civilización. A afirmación non se pode condicionar nin temperar, e menos tras rematar de ler Petrocalipsis, o último libro do físico e matemático Antonio Turiel.

Esta crise xa foi descrita hai décadas pero nin a poboación nin as institucións fomos capaces de adoptar as medidas precisas para evitar o colapso. Porque dende aquela, todos os debates afrontáronse como unha cuestión de fe por afectaren a un dos alicerces da nosa concepción do mundo: o crecemento. Os nosos sistemas sociais fúndanse na necesidade do crecemento: non é posíbel a sustentabilidade das economías sen a medra do Produto Interior Bruto. Para a ortodoxia, os crentes, o crecemento infindo é posíbel. Explicábao dun xeito moi sinxelo John Berger: “O capital tan só pode existir se se reproduce arreo; a súa realidade presente depende da súa futura realización. Esa é a metafísica do capital: a palabra crédito, no canto de referirse a un logro do pasado, refírese tan só a unha experiencia futura”. Calquera crítica que rexeitase o crecemento como vector económico e social foi desprezada como unha herexía.

Por outra banda, os infieis non aceptan este dogma porque saben que “a economía aséntase nunha realidade física e [...] está sometida aos limites do propio planeta”, como di Antonio Turiel. Posto que hai límites, o crecemento non pode ser eterno: o noso planeta é un planeta finito e os seus recursos, limitados. Non hai enerxía abonda para manter o ritmo da nosa civilización polo que cómpre organizármonos para o novo escenario.

Non hai enerxía abonda para manter o ritmo da nosa civilización polo que cómpre organizármonos para o novo escenario

Como afronta a ortodoxia o problema? Só é preciso botar unha ollada ao proxecto de Lei de mudanza climática e transición enerxética elaborado polo goberno do Reino de España, para comprobar que os ministros militan no bando ortodoxo. O goberno aínda cre no “desenvolvemento sustentábel”, ese eufemismo verde que substituíu á expresión crecemento económico. No artigo primeiro do proxecto estabelece como un dos obxectivos da norma “a implantación dun modelo de desenvolvemento sostíbel”, e no segundo eleva este desenvolvemento á categoría de “principio reitor” que debe inspirar calquera aplicación da norma. Amais, o goberno fixa como finalidades da lei para o ano 2030: reducir as emisións dos gases de efecto invernadoiro un 20% en relación cos de 1990; chegar a un 35% de enerxías renovábeis no consumo de enerxía final e a un 70% de produción renovábel de enerxía eléctrica e mellorar a eficiencia enerxética diminuíndo o consumo de enerxía primaria, canto menos, un 35%.

O goberno propón a produción renovábel de (parte da) enerxía e a eficiencia no seu consumo para resolver a “crise climática” —cómpre destacar que a crise enerxética non é un problema recoñecido no texto da norma—. Ambas as solucións son propias da década de 1970 para unha situación que nada ten que ver coa que padecemos nesta altura. As dúas son solucións de crentes no crecemento e defensores da ortodoxia económica e, polo tanto, inútiles.

Petróleo por Cathy Whifield
Explotación petrolera, por Cathy Whifield. Colectivo Burbuja

Dende 2010, Antonio Turiel dedica ao apostolado da herexía unha ciberbitácora, The oil crash, cunhas entradas metódicas e documentadas dun alto rigor científico. As conclusións dos seus artigos e estudos son a fonte do libro Petrocalipsis, no que, sen renunciar ao rigor mais prescindindo das abondosas citas e referencias que si que fornece a bitácora, describe a situación e achega algunhas das vías para afrontala.

Na primeira parte do ensaio, que abrangue os trece primeiros capítulos, presenta a nosa dependencia dos hidrocarburos, o cénit do petróleo (e doutros elementos) e a insuficiencia do resto das fontes de enerxía para manter unha civilización humana como a actual. Turiel, dende a perspectiva dun físico, debulla unha a unha as fontes de enerxía, dende o petróleo até a evapotranspiración, para refutar a primeira das solucións da ortodoxia: a aposta polas enerxías renovábeis. Ningunha das fontes de enerxía existentes abondan para manter o statu quo e calquera poxa por elas (as instalacións de aproveitamento enerxético tamén consumen enerxía) supón malversar unha enerxía que vai ser necesaria, nun futuro próximo, para a supervivencia da especie.

Os crentes adoitan dicir que só é cuestión de tempo que os científicos inventen unha nova técnica que permita obter máis enerxía; Turiel (que é un deses científicos) conclúe terminante o capítulo décimo terceiro: “Non existen outras fontes de enerxías renovábeis dispoñíbeis nin ningunha descuberta científica as vai poñer sobre a mesa, porque para que iso sucedese tería que nos faltar algún termo no balance enerxético [do planeta] que, hoxe, coñecemos ben. Simplemente, non hai ren máis”.

Petróleo 2

Desta primeira parte concluímos que os anunciados esforzos do goberno de España para implantar as enerxías renovábeis non son máis que «unha máscara verde» e unha petición desesperada de prórroga dunhas mandatarias incapaces de afrontar a realidade que coñecen, xa que confían non estar na primeira liña política (ou mesmo vivas) cando a crise estoupe.

Os esforzos do goberno de España para implantar as enerxías renovábeis non son máis que unha máscara verde e unha petición desesperada de prórroga dunhas mandatarias incapaces de afrontar unha realidade que coñecen

A outra ferramenta que esgrime o goberno no seu proxecto é a «eficiencia enerxética», e curiosamente é a que rebate Turiel no capítulo décimo cuarto, no que vencella directamente a crise enerxética co sistema económico: “a incomprensión do nexo que existe entre enerxía e economía é o que determina que as políticas públicas sobre a enerxía estean mal dirixidas”. Para o autor, no noso sistema económico, alguén sempre vai aproveitar calquera aforro de enerxía para producir algo e gañar cartos, polo que todos os esforzos na eficiencia non van permitir adiar a crise. Como solución, con plena consciencia das súas eivas, propón medidas como un racionamento enerxético, non só aforrar senón tamén “adoptar outras medidas lexislativas para non destinar a enerxía sobrante a outros usos” polo que habería que impedir o libre acceso á enerxía, e restrinxir a actividade económica. Que goberno será capaz de lles poñer ese rabo ás cereixas?

Turiel defende como únicas solucións imprescindíbeis as seguintes, centradas no eido social máis ca no tecnolóxico: a anulación das actuais débedas (privadas e públicas); a reforma radical do sistema financeiro; a redefinición dos cartos; a reforma das organización estatais; a definición de plans de transición locais e a preservación dos servizos básicos. Tamén achega algunhas medidas técnicas concretas que axudarían a encarreirar mellor a transición pero que en ningún caso poderían substituír as medidas sociais.

A coincidencia no tempo do libro de Turiel e a tramitación parlamentar do proxecto de Lei de Mudanza Climática e Transición Enerxética serve para ilustrar o lonxe que está o noso goberno de adoptar unhas medidas que non se poden aprazar máis. A fe no crecemento sen fin, as arelas tecnoutópicas e a covardía dos dirixentes políticos están a agravar unha crise, a enerxética, que é crucial para a nosa especie.

Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Inteligencia artificial
Análisis ¿Qué hay detrás del data center proyectado en Cáceres?
Los datos ofrecidos por la promotora presentan fuertes discrepancias en cuanto a generación de empleo, mientras los consumos eléctricos y de agua indicarían volúmenes de una envergadura desproporcionada para la ciudad de Cáceres y su entorno.
Política
Participación Un nuevo modelo bajo la retórica público-comunitaria
¿Es fértil la noción de «un modelo público-comunitario» para liderar la transformación social y formar un nuevo modelo de gobernanza?
Fiscalidad
Impuestos El culebrón, más político que económico, de los impuestos energéticos
El impuesto a las grandes energéticas, el de producción eléctrica y el del diésel se convierten en los campos de batalla política con los Presupuestos de fondo.
Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Vigo
Sanidade Unha multitudinaria manifestación enche Vigo contra a privatización sanitaria orquestrada desde a Xunta
Ducias de miles de persoas e os partidos da oposición acoden ao chamado de SOS Sanidade Pública para reclamar “a reconstrución da área sanitaria de Vigo”, empobrecida pola privatización de servizos e os sobrecustos do Álvaro Cunqueiro.
Vigo
Política A exdirectora financeira de Povisa perfílase como a nova líder do PP de Vigo
Luisa Sánchez Méndez foi entre 1999 e 2023 alto cargo do Hospital Povisa desde onde Alfonso Rueda deulle o pulo á sanidade pública, dirixindo os Recursos Humanos da Consellería de Sanidade na área sanitaria de Pontevedra e O Salnés.
Medio ambiente
Minaría A Xunta xestiona a reactivación de 51 minas en Galiza coa licenza caducada
O goberno de Alfonso Rueda publicou medio centenar de concursos de dereitos mineiros con permisos caducados que abrirán as explotacións unha vez conclúa unha fase de análise e investigación do solo.
Ocupación israelí
Ocupación israelí Israel firma el acuerdo con Hamás, pero todavía tiene que votarlo el Gobierno
Los representantes israelíes en Doha validan el pacto para un cese temporal de las hostilidades y un intercambio de prisioneros. Este viernes se vota en el Gobierno israelí, donde dos partidos ultras se oponen.
Historia
Historia La segunda vida de Joaquín Maurín
Alberto Sabio reconstruye en “Excomunistas” la vida y el pensamiento del fundador del POUM: desde su politización en el republicanismo hasta su giro socialdemócrata y anticomunista durante la Guerra Fría.
Poesía
Poesía A linguaxe contra o espolio
Daniel Salgado reformula as claves da poesía política na contemporaneidade.

Últimas

Gobierno de coalición
Gobierno de coalición El CIS vuelve a situar la vivienda como el principal problema de la población
Uno de cada dos votantes de las izquierdas sitúan la vivienda entre los tres grandes problemas que afronta el país. La encuesta del CIS muestra a los partidos de la izquierda en la misma situación de desinfle que el mes pasado.
Análisis
Análisis El PSOE intenta pescar en el río revuelto de la izquierda para acercarse al PP
Entre los votantes del PP sólo hay dos cosas que produzcan ilusión: el rechazo a Sánchez y su Gobierno e Isabel Díaz Ayuso. Feijóo, que no es una de ellas.
Galicia
Literatura Daniel Salgado reformula las claves de la poesía política en la contemporaneidad en 'Poemas realistas'
El discurso de este poemario convoca las dos ideas-fundamento que vertebran la poética de Salgado: la constatación de la ruina y la perseverancia en la posibilidad de un horizonte no clausurado.
Galicia
Galicia La exdirectora financiera del mayor hospital privado de Galicia se perfila como la nueva líder del PP de Vigo
Luisa Sánchez Méndez fue entre 1999 y 2023 alto cargo del Hospital Povisa desde donde Alfonso Rueda le dio el empujón a la sanidad pública, dirigiendo los Recursos Humanos de la Consellería de Sanidade en el área sanitaria de Pontevedra y O Salnés.
Argentina
La motosierra de Milei La canción infantil que Milei no quiere que se escuche
El Gobierno de La Libertad Avanza censura un tema musical que habla sobre los abusos a la infancia y ha servido para destapar casos de agresiones sexuales.
Euskal Herria
El Salto recomienda Diez películas en Filmin sobre historia alternativa, el conflicto y la cultura vasca
Hordago recomienda diez películas del catálogo de Filmin sobre la historia de Euskal Herria, su convulsa sociedad y una cultura rica y enigmática.

Recomendadas

Literatura
Letras Galegas Da Sección Feminina do franquismo ao Cancioneiro Popular Galego: o pobo é quen canta e baila
As cantareiras protagonizarán o Día das Letras Galegas de 2025. Beatriz Busto e Richi Casás fálannos delas, de Dorothé Schubarth, do Cancioneiro Popular Galego e da dificultade de acceder aos arquivos sonoros que conservan as súas voces.
Ocupación israelí
Expansionismo israelí El Golán sirio, radiografía de una joya natural diezmada por la ocupación israelí
Las actividades extractivistas del Estado israelí sobre los recursos hídricos o proyecto de parque eólico en las tierras colonizadas amenaza el sustento diario de las comunidades locales.
Represión
Represión Cómo descubrir a un infiltrado, el manual
Un grupo de afectadas por el espionaje policial publica un texto colectivo como herramienta y reflexión sobre este fenómeno.
Brasil
Ana Carolina Lourenço y Fabiana Pinto “Organizar la imaginación es la lucha de nuestro tiempo”
En la vanguardia de los movimientos que plantaron cara a la extrema derecha bolsonarista, las mujeres negras cuentan con una largo recorrido en la disputa política brasileña. Un libro recoge su genealogía y sus miradas para el futuro.