Petróleo

Energía
Como non afrontar a crise enerxética

O físico Antonio Turiel desvela en ‘Petrocalipsis’ o que se agocha detrás das estratexias públicas fronte á crise enerxética global e achega algunhas alternativas para encarar este momento decisivo da nosa especie.

Membro do Consello Director do Instituto Resiliencia

21 oct 2020 06:03
Deixen de nos pedir a nós, científicos e tecnólogos, a solución a todos eses problemas. Estannos a formular un problema sen solución: o de crecer indefinidamente nun planeta finito. Non ten sentido, é igual cantas cousas poidamos descubrir, nunca abondarán para intentar lograr ese imposíbel.
Antonio Turiel. Petrocalipsis. Crisis energética global y como (no) la vamos a solucionar (Editorial Alfabeto, 2020).
Non por moito repetilo semella que sexamos capaces de comprender que os seres humanos estamos diante do noso maior desafío: a crise enerxética global que, sumada ao caos climático, vai determinar a fin da nosa civilización. A afirmación non se pode condicionar nin temperar, e menos tras rematar de ler Petrocalipsis, o último libro do físico e matemático Antonio Turiel.

Esta crise xa foi descrita hai décadas pero nin a poboación nin as institucións fomos capaces de adoptar as medidas precisas para evitar o colapso. Porque dende aquela, todos os debates afrontáronse como unha cuestión de fe por afectaren a un dos alicerces da nosa concepción do mundo: o crecemento. Os nosos sistemas sociais fúndanse na necesidade do crecemento: non é posíbel a sustentabilidade das economías sen a medra do Produto Interior Bruto. Para a ortodoxia, os crentes, o crecemento infindo é posíbel. Explicábao dun xeito moi sinxelo John Berger: “O capital tan só pode existir se se reproduce arreo; a súa realidade presente depende da súa futura realización. Esa é a metafísica do capital: a palabra crédito, no canto de referirse a un logro do pasado, refírese tan só a unha experiencia futura”. Calquera crítica que rexeitase o crecemento como vector económico e social foi desprezada como unha herexía.

Por outra banda, os infieis non aceptan este dogma porque saben que “a economía aséntase nunha realidade física e [...] está sometida aos limites do propio planeta”, como di Antonio Turiel. Posto que hai límites, o crecemento non pode ser eterno: o noso planeta é un planeta finito e os seus recursos, limitados. Non hai enerxía abonda para manter o ritmo da nosa civilización polo que cómpre organizármonos para o novo escenario.

Non hai enerxía abonda para manter o ritmo da nosa civilización polo que cómpre organizármonos para o novo escenario

Como afronta a ortodoxia o problema? Só é preciso botar unha ollada ao proxecto de Lei de mudanza climática e transición enerxética elaborado polo goberno do Reino de España, para comprobar que os ministros militan no bando ortodoxo. O goberno aínda cre no “desenvolvemento sustentábel”, ese eufemismo verde que substituíu á expresión crecemento económico. No artigo primeiro do proxecto estabelece como un dos obxectivos da norma “a implantación dun modelo de desenvolvemento sostíbel”, e no segundo eleva este desenvolvemento á categoría de “principio reitor” que debe inspirar calquera aplicación da norma. Amais, o goberno fixa como finalidades da lei para o ano 2030: reducir as emisións dos gases de efecto invernadoiro un 20% en relación cos de 1990; chegar a un 35% de enerxías renovábeis no consumo de enerxía final e a un 70% de produción renovábel de enerxía eléctrica e mellorar a eficiencia enerxética diminuíndo o consumo de enerxía primaria, canto menos, un 35%.

O goberno propón a produción renovábel de (parte da) enerxía e a eficiencia no seu consumo para resolver a “crise climática” —cómpre destacar que a crise enerxética non é un problema recoñecido no texto da norma—. Ambas as solucións son propias da década de 1970 para unha situación que nada ten que ver coa que padecemos nesta altura. As dúas son solucións de crentes no crecemento e defensores da ortodoxia económica e, polo tanto, inútiles.

Petróleo por Cathy Whifield
Explotación petrolera, por Cathy Whifield. Colectivo Burbuja

Dende 2010, Antonio Turiel dedica ao apostolado da herexía unha ciberbitácora, The oil crash, cunhas entradas metódicas e documentadas dun alto rigor científico. As conclusións dos seus artigos e estudos son a fonte do libro Petrocalipsis, no que, sen renunciar ao rigor mais prescindindo das abondosas citas e referencias que si que fornece a bitácora, describe a situación e achega algunhas das vías para afrontala.

Na primeira parte do ensaio, que abrangue os trece primeiros capítulos, presenta a nosa dependencia dos hidrocarburos, o cénit do petróleo (e doutros elementos) e a insuficiencia do resto das fontes de enerxía para manter unha civilización humana como a actual. Turiel, dende a perspectiva dun físico, debulla unha a unha as fontes de enerxía, dende o petróleo até a evapotranspiración, para refutar a primeira das solucións da ortodoxia: a aposta polas enerxías renovábeis. Ningunha das fontes de enerxía existentes abondan para manter o statu quo e calquera poxa por elas (as instalacións de aproveitamento enerxético tamén consumen enerxía) supón malversar unha enerxía que vai ser necesaria, nun futuro próximo, para a supervivencia da especie.

Os crentes adoitan dicir que só é cuestión de tempo que os científicos inventen unha nova técnica que permita obter máis enerxía; Turiel (que é un deses científicos) conclúe terminante o capítulo décimo terceiro: “Non existen outras fontes de enerxías renovábeis dispoñíbeis nin ningunha descuberta científica as vai poñer sobre a mesa, porque para que iso sucedese tería que nos faltar algún termo no balance enerxético [do planeta] que, hoxe, coñecemos ben. Simplemente, non hai ren máis”.

Petróleo 2

Desta primeira parte concluímos que os anunciados esforzos do goberno de España para implantar as enerxías renovábeis non son máis que «unha máscara verde» e unha petición desesperada de prórroga dunhas mandatarias incapaces de afrontar a realidade que coñecen, xa que confían non estar na primeira liña política (ou mesmo vivas) cando a crise estoupe.

Os esforzos do goberno de España para implantar as enerxías renovábeis non son máis que unha máscara verde e unha petición desesperada de prórroga dunhas mandatarias incapaces de afrontar unha realidade que coñecen

A outra ferramenta que esgrime o goberno no seu proxecto é a «eficiencia enerxética», e curiosamente é a que rebate Turiel no capítulo décimo cuarto, no que vencella directamente a crise enerxética co sistema económico: “a incomprensión do nexo que existe entre enerxía e economía é o que determina que as políticas públicas sobre a enerxía estean mal dirixidas”. Para o autor, no noso sistema económico, alguén sempre vai aproveitar calquera aforro de enerxía para producir algo e gañar cartos, polo que todos os esforzos na eficiencia non van permitir adiar a crise. Como solución, con plena consciencia das súas eivas, propón medidas como un racionamento enerxético, non só aforrar senón tamén “adoptar outras medidas lexislativas para non destinar a enerxía sobrante a outros usos” polo que habería que impedir o libre acceso á enerxía, e restrinxir a actividade económica. Que goberno será capaz de lles poñer ese rabo ás cereixas?

Turiel defende como únicas solucións imprescindíbeis as seguintes, centradas no eido social máis ca no tecnolóxico: a anulación das actuais débedas (privadas e públicas); a reforma radical do sistema financeiro; a redefinición dos cartos; a reforma das organización estatais; a definición de plans de transición locais e a preservación dos servizos básicos. Tamén achega algunhas medidas técnicas concretas que axudarían a encarreirar mellor a transición pero que en ningún caso poderían substituír as medidas sociais.

A coincidencia no tempo do libro de Turiel e a tramitación parlamentar do proxecto de Lei de Mudanza Climática e Transición Enerxética serve para ilustrar o lonxe que está o noso goberno de adoptar unhas medidas que non se poden aprazar máis. A fe no crecemento sen fin, as arelas tecnoutópicas e a covardía dos dirixentes políticos están a agravar unha crise, a enerxética, que é crucial para a nosa especie.

Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Energía
Energía La organización colectiva, el verdadero kit de supervivencia en tiempos de emergencia y caos
Decenas de centros sociales, cooperativas y grupos autogestionados de vecinos en todo Madrid hicieron frente a los embates del parón eléctrico a través de improvisadas iniciativas comunitarias.
Ecofeminismo
Aprendizajes de emergencia Aprendizajes de emergencia. Notas tras el apagón
El pasado lunes, nos enfrentamos de nuevo cara a cara a nuestras vulnerabilidades. Nos reconocimos, una vez más, como seres interdependientes y ecodependientes, e hicimos… lo que pudimos.
Energía
Gran apagón Apagones, energías renovables y estabilidad del sistema eléctrico: tareas pendientes y visos de futuro
Es posible avanzar en la penetración de las renovables, al menos hasta cierto punto, sin perder seguridad en el sistema energético. Este debe modernizarse, descentralizarse y estar planificado por el Estado, opina un experto.
Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Israel
Israel Netanyahu acelera los planes de ocupación total de una Gaza diezmada por el hambre
El ejército israelí quiere movilizar a 30.000 reservistas para una nueva expansión de la ofensiva sobre Gaza. Las organizaciones dependientes de la ONU alertan de la hambruna y las enfermedades en un enclave en el que escasea el agua potable.

Últimas

O Teleclube
O Teleclube 'Os Pecadores' loitan contra montruos reais e mitolóxicos no novo episodio de 'O Teleclube'
O dúo do director Ryan Coogler e o actor Michael B. Jordan estrean unha película sobre a experiencia afroamericana cunha ameaza sobrenatural engadida.
Comunidad de Madrid
Universidad pública El alumnado de la UNED denuncia el “modelo antipedagógico” tras la supresión de tutorías presenciales
El proceso de eliminación de clases se remonta a 2008, aunque ha sido este año, con el nombramiento Claudia Sevilla como directora de centros asociados de Madrid, cuando el gobierno de Ayuso “ha pisado el acelerador”.
Opinión
Opinión El rentismo es racismo
La posición de las personas migrantes y racializadas en el conflicto del alquiler nos coloca como sujetos esenciales e imprescindibles en la lucha por la vivienda.
Tren de alta velocidad
Problemas ferroviarios Llegar a tu casa a las cuatro de la madrugada o cómo pasar la tarde del domingo atrapados en un tren
La línea de Iryo Sevilla-Madrid Puerta de Atocha fue uno de los 30 trenes afectados por las fuertes demoras. Su llegada, programada a las 20:50hrs, se produjo a las 3:05hrs de la madrugada sin apenas haber dado información a sus viajeros
Reducción de jornada
Reducción de jornada Cada vez está más cerca la semana laboral de 37,5 horas
Aprobada hoy en en Consejo de Ministros, la reducción de la jornada máxima legal será tramitada de urgencia en un Congreso que exigirá medidas compensatorias.
Más noticias
Rumanía
Rumanía La ultraderechista Alianza para la Unión de los Rumanos de George Simion se destaca para la segunda vuelta
La extrema derecha rumana sale de nuevo reforzada pese a la eliminación de la carrera electoral de su otro representante, Calin Georgescu. La segunda vuelta de las elecciones será el 18 de mayo.
València
València Rechazada la querella por tortura contra Ramón, policía infiltrado en València
Un juzgado de València desestima el recurso presentado por Alerta Solidària contra la inadmisión de la querella criminal por torturas contra el agente que pasó dos años infiltrado.
El Salto Radio
el salto radio Peinando canas 2: Ganas de cantar, ganas de vivir
En el segundo capítulo de esta serie dedicada al colectivo sénior destacamos el trabajo de Irina Capriles al frente del Cor de la Universitat Oberta per a Majors de les Illes Balears.
Opinión
Opinión El apagón y la ofensiva nuclear de las derechas
El gran apagón se ha producido en medio de una auténtica guerra cultural de la derecha contra el plan de cierre de las nucleares.

Recomendadas

Laboral
Laboral Coidar sen dereitos: a loita das traballadoras nas residencias privadas de Galiza
Sen tempo nin medios para ofrecer uns coidados axeitados, alertan dunha situación insostible nos centros e denuncian a privatización dun servizo a costa do benestar das persoas maiores e dependentes.
Galicia
Galicia Vigo, A Coruña e Ourense mercaron material policial a Israel por medio millón de euros en só catro anos
O alcalde ourensán, Gonzalo P. Jácome, adxudicou un contrato por 70.000 euros días despois do sete de outubro. Abel Caballero asinou outro de máis de 200.000 euros e a alcaldesa da Coruña seguiu a estela cun contrato de 170.000 euros.