Petróleo

Energía
Como non afrontar a crise enerxética

O físico Antonio Turiel desvela en ‘Petrocalipsis’ o que se agocha detrás das estratexias públicas fronte á crise enerxética global e achega algunhas alternativas para encarar este momento decisivo da nosa especie.

Membro do Consello Director do Instituto Resiliencia

21 oct 2020 06:03
Deixen de nos pedir a nós, científicos e tecnólogos, a solución a todos eses problemas. Estannos a formular un problema sen solución: o de crecer indefinidamente nun planeta finito. Non ten sentido, é igual cantas cousas poidamos descubrir, nunca abondarán para intentar lograr ese imposíbel.
Antonio Turiel. Petrocalipsis. Crisis energética global y como (no) la vamos a solucionar (Editorial Alfabeto, 2020).
Non por moito repetilo semella que sexamos capaces de comprender que os seres humanos estamos diante do noso maior desafío: a crise enerxética global que, sumada ao caos climático, vai determinar a fin da nosa civilización. A afirmación non se pode condicionar nin temperar, e menos tras rematar de ler Petrocalipsis, o último libro do físico e matemático Antonio Turiel.

Esta crise xa foi descrita hai décadas pero nin a poboación nin as institucións fomos capaces de adoptar as medidas precisas para evitar o colapso. Porque dende aquela, todos os debates afrontáronse como unha cuestión de fe por afectaren a un dos alicerces da nosa concepción do mundo: o crecemento. Os nosos sistemas sociais fúndanse na necesidade do crecemento: non é posíbel a sustentabilidade das economías sen a medra do Produto Interior Bruto. Para a ortodoxia, os crentes, o crecemento infindo é posíbel. Explicábao dun xeito moi sinxelo John Berger: “O capital tan só pode existir se se reproduce arreo; a súa realidade presente depende da súa futura realización. Esa é a metafísica do capital: a palabra crédito, no canto de referirse a un logro do pasado, refírese tan só a unha experiencia futura”. Calquera crítica que rexeitase o crecemento como vector económico e social foi desprezada como unha herexía.

Por outra banda, os infieis non aceptan este dogma porque saben que “a economía aséntase nunha realidade física e [...] está sometida aos limites do propio planeta”, como di Antonio Turiel. Posto que hai límites, o crecemento non pode ser eterno: o noso planeta é un planeta finito e os seus recursos, limitados. Non hai enerxía abonda para manter o ritmo da nosa civilización polo que cómpre organizármonos para o novo escenario.

Non hai enerxía abonda para manter o ritmo da nosa civilización polo que cómpre organizármonos para o novo escenario

Como afronta a ortodoxia o problema? Só é preciso botar unha ollada ao proxecto de Lei de mudanza climática e transición enerxética elaborado polo goberno do Reino de España, para comprobar que os ministros militan no bando ortodoxo. O goberno aínda cre no “desenvolvemento sustentábel”, ese eufemismo verde que substituíu á expresión crecemento económico. No artigo primeiro do proxecto estabelece como un dos obxectivos da norma “a implantación dun modelo de desenvolvemento sostíbel”, e no segundo eleva este desenvolvemento á categoría de “principio reitor” que debe inspirar calquera aplicación da norma. Amais, o goberno fixa como finalidades da lei para o ano 2030: reducir as emisións dos gases de efecto invernadoiro un 20% en relación cos de 1990; chegar a un 35% de enerxías renovábeis no consumo de enerxía final e a un 70% de produción renovábel de enerxía eléctrica e mellorar a eficiencia enerxética diminuíndo o consumo de enerxía primaria, canto menos, un 35%.

O goberno propón a produción renovábel de (parte da) enerxía e a eficiencia no seu consumo para resolver a “crise climática” —cómpre destacar que a crise enerxética non é un problema recoñecido no texto da norma—. Ambas as solucións son propias da década de 1970 para unha situación que nada ten que ver coa que padecemos nesta altura. As dúas son solucións de crentes no crecemento e defensores da ortodoxia económica e, polo tanto, inútiles.

Petróleo por Cathy Whifield
Explotación petrolera, por Cathy Whifield. Colectivo Burbuja

Dende 2010, Antonio Turiel dedica ao apostolado da herexía unha ciberbitácora, The oil crash, cunhas entradas metódicas e documentadas dun alto rigor científico. As conclusións dos seus artigos e estudos son a fonte do libro Petrocalipsis, no que, sen renunciar ao rigor mais prescindindo das abondosas citas e referencias que si que fornece a bitácora, describe a situación e achega algunhas das vías para afrontala.

Na primeira parte do ensaio, que abrangue os trece primeiros capítulos, presenta a nosa dependencia dos hidrocarburos, o cénit do petróleo (e doutros elementos) e a insuficiencia do resto das fontes de enerxía para manter unha civilización humana como a actual. Turiel, dende a perspectiva dun físico, debulla unha a unha as fontes de enerxía, dende o petróleo até a evapotranspiración, para refutar a primeira das solucións da ortodoxia: a aposta polas enerxías renovábeis. Ningunha das fontes de enerxía existentes abondan para manter o statu quo e calquera poxa por elas (as instalacións de aproveitamento enerxético tamén consumen enerxía) supón malversar unha enerxía que vai ser necesaria, nun futuro próximo, para a supervivencia da especie.

Os crentes adoitan dicir que só é cuestión de tempo que os científicos inventen unha nova técnica que permita obter máis enerxía; Turiel (que é un deses científicos) conclúe terminante o capítulo décimo terceiro: “Non existen outras fontes de enerxías renovábeis dispoñíbeis nin ningunha descuberta científica as vai poñer sobre a mesa, porque para que iso sucedese tería que nos faltar algún termo no balance enerxético [do planeta] que, hoxe, coñecemos ben. Simplemente, non hai ren máis”.

Petróleo 2

Desta primeira parte concluímos que os anunciados esforzos do goberno de España para implantar as enerxías renovábeis non son máis que «unha máscara verde» e unha petición desesperada de prórroga dunhas mandatarias incapaces de afrontar a realidade que coñecen, xa que confían non estar na primeira liña política (ou mesmo vivas) cando a crise estoupe.

Os esforzos do goberno de España para implantar as enerxías renovábeis non son máis que unha máscara verde e unha petición desesperada de prórroga dunhas mandatarias incapaces de afrontar unha realidade que coñecen

A outra ferramenta que esgrime o goberno no seu proxecto é a «eficiencia enerxética», e curiosamente é a que rebate Turiel no capítulo décimo cuarto, no que vencella directamente a crise enerxética co sistema económico: “a incomprensión do nexo que existe entre enerxía e economía é o que determina que as políticas públicas sobre a enerxía estean mal dirixidas”. Para o autor, no noso sistema económico, alguén sempre vai aproveitar calquera aforro de enerxía para producir algo e gañar cartos, polo que todos os esforzos na eficiencia non van permitir adiar a crise. Como solución, con plena consciencia das súas eivas, propón medidas como un racionamento enerxético, non só aforrar senón tamén “adoptar outras medidas lexislativas para non destinar a enerxía sobrante a outros usos” polo que habería que impedir o libre acceso á enerxía, e restrinxir a actividade económica. Que goberno será capaz de lles poñer ese rabo ás cereixas?

Turiel defende como únicas solucións imprescindíbeis as seguintes, centradas no eido social máis ca no tecnolóxico: a anulación das actuais débedas (privadas e públicas); a reforma radical do sistema financeiro; a redefinición dos cartos; a reforma das organización estatais; a definición de plans de transición locais e a preservación dos servizos básicos. Tamén achega algunhas medidas técnicas concretas que axudarían a encarreirar mellor a transición pero que en ningún caso poderían substituír as medidas sociais.

A coincidencia no tempo do libro de Turiel e a tramitación parlamentar do proxecto de Lei de Mudanza Climática e Transición Enerxética serve para ilustrar o lonxe que está o noso goberno de adoptar unhas medidas que non se poden aprazar máis. A fe no crecemento sen fin, as arelas tecnoutópicas e a covardía dos dirixentes políticos están a agravar unha crise, a enerxética, que é crucial para a nosa especie.

Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Jaén
Andalucía Lopera no quiere que Greenalia especule con sus olivos
Decenas de pequeños olivareros de la Campiña Norte de Jaén podrían perder sus terrenos en beneficio de una empresa que quiere talar los árboles para instalar siete parques fotovoltaicos.
Fiscalidad
Impuestos Junts y PNV eliminan el impuesto a las grandes energéticas
Las derechas vasca y catalana se suman al PP y Vox para que no se prorrogue el impuesto pese a las concesiones.
Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Medio rural
Reportaxe As mulleres rurais soñan con deixar de ser heroínas
A falta de servizos básicos no rural é a primeira pedra no camiño de quen quere vivir e desenvolver os seus proxectos fóra da cidade. Aínda así, o rural galego atópase á cabeza en canto a titularidade feminina respecto á media do Estado español.
Pensiones
Pensiones PP, Junts y Vox añaden los “inquiokupas” a las excusas para no apoyar la ley ómnibus
PSOE y Sumar coinciden en volver a presentar “tal cual” el megadecreto, pero no se ponen de acuerdo en los tiempos. El PP y Vox critican la moratoria de los desahucios que incluye la ley ómnibus porque, según dicen, perjudica a los propietarios.

Últimas

Inteligencia artificial
Teconología DeepSeek, la IA china que hace temblar Wall Street y Silicon Valley
Una 'start-up' china anuncia una Inteligencia Artificial de código abierto que pone en alerta a los mercados y muestra una posible explosión de la burbuja de la IA. Nvidia pierde más de medio billón de dólares en un solo día.
Reducción de jornada
Consejo de Ministros Economía anuncia que el Gobierno aprobará la reducción de jornada laboral el 4 de febrero
El anteproyecto de ley se abordará en la Comisión de Asuntos Económicos de la tarde de este lunes, donde se deberá decidir si la bajada de horas máximas se tramitará por vía de urgencia y si se añadirán ayudas para las empresas al texto original.
Crímenes del franquismo
Franquismo Isabel Alonso Dávila: “El franquismo fue una máquina de fabricar miedo y dolor hasta el final”
Detenida en Granada en 1974 y 1975 por su vinculación con el movimiento estudiantil antifascista de la época ha presentado la primera querella en Andalucía por Crímenes contra la Humanidad en la dictadura franquista
Redes sociales
Nuevas normas Meta abraza el discurso de odio y desafía la normativa anti discriminación
La plataforma de Mark Zuckerberg anunció cambios en sus normas: cuando empiecen a aplicarse, los comentarios misóginos y LGTBIAQ+fobos no violarán su política, pero existen herramientas para denunciar el discurso de odio.
Más noticias
Galicia
Galicia La Fiscalía pide cárcel para dos policías locales de Vigo por coaccionar a una mujer a la que escondieron el móvil
Se sientan en el banquillo acusados de un delito de coacciones. Fuentes policiales aseguran que uno de ellos fue investigado por una presunta agresión sexual y habría incumplido una orden de alejamiento impuesta sobre una mujer de 18 años.
Opinión
Opinión Un alto el fuego vital, tardío e insuficiente
si el gobierno de Israel ha logrado convertir Gaza en un páramo invivible y avanzar en el genocidio del pueblo palestino, sin que la comunidad internacional en sentido amplio -no sólo occidente- haya hecho gran cosa frente a los hechos consumados
Opinión
Opinión ¿Y si lo xarnego fuese otra cosa?
Lo xarnego no es una ideología: marca un origen migratorio y a partir de aquí cada cual es de su padre y de su madre: hay xarnegos indepes como los hay anarquistas.

Recomendadas

Literatura
Letras Galegas Da Sección Feminina do franquismo ao Cancioneiro Popular Galego: o pobo é quen canta e baila
As cantareiras protagonizarán o Día das Letras Galegas de 2025. Beatriz Busto e Richi Casás fálannos delas, de Dorothé Schubarth, do Cancioneiro Popular Galego e da dificultade de acceder aos arquivos sonoros que conservan as súas voces.
Jaén
Andalucía Lopera no quiere que Greenalia especule con sus olivos
Decenas de pequeños olivareros de la Campiña Norte de Jaén podrían perder sus terrenos en beneficio de una empresa que quiere talar los árboles para instalar siete parques fotovoltaicos.
México
Fronteras Tijuana concentra los estragos del cerrojazo de Trump
Frente a la aduana de Estados Unidos se acumulan los migrantes que se han quedado sin cita para su tramitación de asilo, cuya esperanza merma al ver los grupos de deportados que son devueltos a México.
Cómic
Cómic Cómo la gentrificación del webcómic explica el estado de internet y de la cultura actual
Las nuevas generaciones leen viñeta a viñeta en la pantalla del móvil y las plataformas rentabilizan la parte del león de las visitas e influyen en el tipo de historias y estilos que se leen o no.