Economía
Permacultura social, a gran descoñecida

As propostas socioeconómicas dos fundadores da Permacultura seguen a ser as grandes esquecidas malia a súa pertinencia para os nosos tempos.
Bill Mollison
Bill Mollison. Autor: Nicolás Boullosa. (CC BY-NC)

Coordinador do Instituto Resiliencia

5 may 2021 06:03

No mundo social alternativo e da agroecoloxía a Permacultura aparece sempre tan vencellada a prácticas de biomímese agrícola que mesmo un pensador tan documentado coma Jorge Riechmann, cando escoitou falar de Permacultura Social por vez primeira, pensou que se trataba dun símil, dun uso figurado do termo (vid. Para evitar la barbarie). Mais lonxe de ser apenas unha evocación retórica, a chamada Permacultura Social constitúe un dos legatos máis valiosos que nos deixou Bill Mollison, continuado polo seu compañeiro David Holmgren e que constitúe tamén a alma de propostas hibridadas co municipalismo libertario como a Vía da Simplicidade doutro veterano permacultor dos nosos antípodas, Ted Trainer.

E é que precisamente na coñecida como a “Biblia da Permacultura”, o libro Permaculture: A Designer's Manual (1988), Mollison dedica todo un capítulo (o 14, Strategies for an alternative nation) a describir como artellar un país cos mesmos criterios e valores que propón aplicar aos cultivos para facelos sostibles (isto é: perma-nentes). Isto resulta perfectamente coherente se lembramos que o que pretende a Permacultura non é tan só lograr un sistema de cultivo que imite a Natureza, senón un xeito de os humanos habitarmos a terra que poida ser permanente. Por este motivo, do inicial “permacultivo” acabouse falando de “permacultura” á hora de traducir este neoloxismo ás nosas linguas nos anos 80 e 90, porque falamos do redeseño das culturas humanas para facelas permanentes, é dicir, sustentables e resilientes. Mais a Permacultura Social continúa a ser, máis de trinta anos despois, unha gran descoñecida, e mesmo nin a maioría das persoas que se din permacultoras escoitaron falar dela, porque tampouco as persoas e institucións que forman nela a adoitan incluír nos seus programas formativos. Resulta rechamante que das aparicións da palabra na WWW menos do 2% vaian acompañadas da palabra “social”. Isto fai que nos preguntemos se non será que o propio movemento pretende autocensurar a parte máis radical da proposta orixinal, que é, precisamente, a que podería ter unha meirande repercusión social.

A proposta política, social e económica dos pais da permacultura permanece como a parte menos coñecida da súa obra

A proposta política que comezara a bosquexar Mollison a finais dos anos 80 sería continuada despois polo seu discípulo Holmgren en diversos libros e artigos, e así por exemplo na súa obra principal, Permaculture: Principles and Pathways Beyond Sustainability (2002), achéganos as ferramentas teóricas para aplicar a permacultura tanto a unha granxa familiar como a unha empresa de calquera tipo, a un proxecto non lucrativo ou mesmo a un goberno municipal. A Permacultura Social podería ser vista como unha póla irmá do Decrecemento, que nace do mesmo tronco e case ao mesmo tempo. Contrariamente a outras propostas teóricas que abroiaban naqueles anos, coma o municipalismo libertario de Murray Bookchin (que adoecía dun notorio tecnoutopismo), a Permacultura incorpora nas súas propostas sociais unha boa dose de realismo ecolóxico e de simplicidade tecnolóxica, algo que precisamos hoxe en día dunha maneira desesperada, ante os soños irreais que nos pretenden embarcar en quiméricas transicións verdes e dixitais.

Mais que é en concreto o que propón nos terreos social e económico a Permacultura? Para dar unha resposta introdutoria a esta cuestión, ímonos adentrar na proposta inicial de Mollison, expresada no seu Designer's Manual de 1988. Para comezar, asombra descubrir a contundencia coa que afirma ao comezo dese capítulo final que todo o que explicara no resto do libro, acerca de como restaurar a terra, “quedaría en nada” se continuabamos como sociedade “investindo en armas e destrución” e non abordabamos os “atrancos sociais e políticos” que estaban detrás desa destrución. Como comprender entón que apenas se ensine hoxe a Permacultura coma unha especie de sistema para deseñar hortas ecolóxicas? Para abordar eses “atrancos” Mollison vaise nutrir das propostas pioneiras da Economía Ecolóxica, da “economía descalza” de Max Neef, do “pequeno é fermoso” de E.F Schumacher, do cooperativismo basco, e do biorrexionalismo de Kirkpatrick Sale para desenvolver unha proposta que encaixa dun xeito coherente co resto de propostas que el e mais Holmgren comezaran a englobar baixo o termo Permacultura unha década antes.

A Permacultura Social nútrese das mesmas fontes ca o Decrecemento

Unha das propostas socioeconómicas máis interesantes que facía o pai da Permacultura tiña que ver co emprego: propoñía que as persoas desempregadas, no canto de teimar en obter un traballo calquera no sistema que estaba destruíndo as mesmas bases da vida, se asociasen en cooperativas para satisfacer mutuamente as súas necesidades. Esa mesma idea estaría no cerne das Cooperativas de Desenvolvemento Comunitario que idearía Ted Trainer anos despois, e cobra un significado especial nos tempos que estamos a vivir, nos que a crise terminal do capitalismo está a levar por diante millóns de empregos, mesmo antes da aceleración do colapso producida pola COVID-19. Afirma, coma facía o noso Castelao, que a verdadeira riqueza non reside nos bancos, senón nos recursos naturais xestionados pola propia xente.

A aposta do científico australiano non só é cooperativista, senón tamén internacionalista (chega a propor unhas “novas Nacións Unidas” baseadas na cooperación e unha redefinición ética do mesmo concepto de nación), e fundada nunha extensa aprendizaxe colectiva dos novos modos de vida que precisamos para facer un uso ético da terra e do resto de recursos. Unha tarefa que non podemos confiar ao mercado, explica, mais tampouco aos gobernos, xa que “deixar que a xente se organice para obter o seu propio alimento, enerxía ou acubillo implica perder o control económico e político sobre ela”. Resulta doado identificar a proximidade co pensamento libertario nestas argumentacións, unha liña na que aprofundarían seguidores como Trainer combinándoa coa tradición e experiencia anarcosindicalista española. Mollison defende expresamente o igualitarismo social, a democracia de base, o “non-crecemento” e por suposto, o ecoloxismo.

Bill Mollison propón alternativas comunais ao Estado e ao mercado, e asegurar así o acceso á terra e a todos os recursos básicos para a vida.

No terreo dos sistemas políticos propón substituír os baseados na competencia entre propostas curtopracistas que perseguen o poder e a explotación, por outros non xerárquicos e con obxectivos biocéntricos a longo prazo inspirados na Teoría de Sistemas. E na sempre polémica cuestión da propiedade privada, propón a propiedade comunal (comunitaria) como alternativa á privada e mais á estatal para cuestións básicas como a terra, a vivenda, os recursos mineiros, etc. Diferencia ademais entre a propiedade e o dereito ao usufruto, e defende a creación en cada rexión dunha “Oficina do Acceso á Terra”, que garanta o dereito a iso que por aquí algúns chamabamos “a leira básica”. Pregúntase o autor australiano por que somos “recrutados” en exércitos para matar outras persoas e non se nos recruta “para construír casas, cultivar patacas ou plantar bosques para o futuro”. E defende como dereitos básicos arrebatados pola lexislación dos Estados o dereito a autoabastecernos como familias ou comunidades do básico para vivir: auga, comida, material para construír as nosas vivendas, etc.

Mais volvendo ao tipo de organización social que bosquexa nestas seminais páxinas do seu extenso manual de 1988, Mollison propón artellar as súas nacións ao redor de biorrexións, que poderían cadrar aproximadamente coas bisbarras en Galiza, nun biorrexionalismo das concas hidrográficas que lembra as propostas no terreo espiritual do teólogo Ched Myers. Entre os diversos grupos biorrexionais el propón a alianza multicultural como oposta ao concepto da “integración”, que cualifica de “xenocidio burocrático”. Como alternativa á organización estatal el propón unhas “organizacións biorrexionais”, cuxa estrutura chega a definir con notable detalle, así como o entramado de fideicomisos, fundacións e fondos económicos asociado. Tamén é salientable a súa proposta ecónomica e organizativa para o desenvolvemento de vilas resilientes e altamente autosuficientes a partir de cooperativas de crédito. Podemos destacar desa economía local un par de propostas: as moedas municipais e os proxectos de “silvicultura social”, que non estarían lonxe do noso monte en man común.

A un nivel menor de organización social el fala de “familias extensas” que serían unha especie de irmandades unidas por unha mesma ética e por proxectos económicos comúns, semellantes ao modelo das CDC de Trainer ou ao modelo experimentado pola Cooperativa Integral Catalá, con menos dun milleiro de membros que se aliarían nunha especie de “tribos”, que en número dunhas poucas decenas formarían, confederándose, o seu concepto de “nación”.

Despois desta breve ollada ás propostas socioeconómicas de Bill Mollison, cando volvamos escoitar falar de Permacultura saberemos que é moito máis ca bonitas espirais de herbas aromáticas. De feito, ben cabería pensar en incorporar aos nosos referentes imprescindibles para un futuro poscapitalista (Marx-Engels, Bakunin-Kropotkin) non só un tándem decrecentista Latouche-Taibo, senón tamén outro permacultural Mollison-Holgrem. E seguramente fariamos mellor aínda se sumamos dúas mulleres fundamentais: Margulis (a simbiose) & Ostrom (os ben comunais), mais esa é outra historia e será contada outro día.

Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Análisis
Economía Errores de previsión de los economistas conservadores y de percepción de sus homólogos socialdemócratas
Los clamorosos errores de previsión de los economistas conservadores han ido acompañados de errores de percepción por parte de los economistas más próximos al Gobierno, sus homólogos socialdemócratas.
Argentina
ARGENTINA Más que una olla: mujeres y economía popular en una Argentina en crisis
Para muchas mujeres que forman parte de la economía popular, la propuesta sigue siendo organizarse frente la Ley Ómnibus del gobierno ultraderechista de Milei.
#88836
5/5/2021 13:31

Moi bo. Grazas polo artigo! A tope ca moeda social galega da Sabia.

0
0
Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Educación pública
Iglesia Semana Santa: negocios, procesiones en colegios, inmatriculaciones y fervor
Más allá de la expresión cultural, la Semana Santa tiene una esfera económica que genera millones de euros y otra social que le sirve a la Iglesia Católica para legitimar sus privilegios dentro del Estado español.
Memoria histórica
Marc Solanes “Mi bisabuela luchó en el frente y fue considerada una mala madre, pero lo hizo por sus hijas”
En ‘Las niñas de Elna’ (Pollen, 2024) el periodista reconstruye la historia de las mujeres de su familia resolviendo enigmas para resignificar la imagen de la mujer en la historia.
Palestina
Palestina Viaje al fondo del horror
El fotoperiodista Javier Bauluz cubrió la primera Intifada, la primera gran rebelión del pueblo palestino desde la creación del estado israelí.
Poesía
Poesía La generación beat sigue latiendo
La generación beat es la del ritmo, del golpe, la de superar, la del latido en el papel y fuera de él. La del sentimiento desgarrador que sale del individuo, pero llega a la sociedad.
Literatura
Literatura ‘La santita’ de Mafe Moscoso: para escribir sobre el fin del mundo
‘La santita’, libro de relatos de Mafe Moscoso, es el método pero también es el fin: pone a convivir lo precolonial con las formas de nuestro presente ultracapitalista, ultramuerte, sin exclusiones ni jerarquías.
Maternidad
Maternidades Reaprender la espera
El tiempo de gestación es largo y va a un ritmo distinto al que acostumbras: el ritmo natural al que desarrolla una playa, un monte, un océano. Y no estamos ya habituados a darle la mano a la pausa.
Momus Operandi
Momus operandi Todo es una narración
Nos dicen que las mentiras son la única realidad. Que aprendamos a mentirnos, que nos engañemos, que no nos importa la salud, ni los derechos laborales, ni las violencias estructurales.

Últimas

Industria
Transición industrial Mecaner, un cierre injusto o cuatro alternativas con mirada ecosocial para mantener la fábrica de Urduliz
ESK y LAB han presentado el ‘Plan de Transición Ecosocial’ que ha elaborado la cooperativa Garúa como una herramienta para la búsqueda de soluciones al ERE propuesto por la multinacional Stellantis.
Sidecar
Sidecar Crisis intratable en la República Democrática del Congo
Una y otra vez los actores externos han fracasado a la hora de contener la escalada de violencia en la República Democrática del Congo.
Más noticias
América Latina
Caribe Haití: el fracaso neocolonial y el “eterno castigo de su dignidad”
La crisis de gobernabilidad que vive Haití después del alzamiento paramilitar que liberó a más de 3.600 presos y expulsó al primer ministro es un capítulo más de una historia colonialismo y dependencia.
El Salto Twitch
El Salto TV Economía y titulares de guerra
En el programa en directo de Economía Cabreada del 26 de marzo se hizo un análisis de la deriva bélica de la Unión Europea, sus gobiernos y de los grandes medios con Tica Font y Miquel Ramos.
Sidecar
Sidecar Soluciones bonapartistas
Las turbulencias en el seno de los dos partidos estadounidenses dominantes refleja el problema más amplio de un sistema capitalista cada vez menos capaz de proporcionar ganancias materiales a la clase trabajadora.
Memoria histórica
Memoria histórica Las nuevas leyes de memoria histórica recuperan la “concordia” franquista
La ofensiva legislativa de gobiernos autonómicos como el de Castilla y León y el País Valencià, adoptan un enfoque revisionista que amenaza los avances en el reconocimiento memorialista.
Derecho a la vivienda
Derecho a la vivienda La PAH València clama por el derecho a una vivienda digna: “¿Duermen tranquilos?”
Centenares de personas protestan frente al palacio de la Generalitat para exigir que se haga efectivo el derecho a la vivienda ante la insoportable alza de los precios.

Recomendadas

Investigación
Investigación O Goberno galego repartiu 4.000 millóns de euros en contratos a dedo en só seis anos
Desde 2018, a Xunta asinou 1.034.964 contratos sen sacalos a concurso: algo máis do 30% do diñeiro do que dispón para o exercicio de 2024. Ademais, 35.362 deses contratos teñen un importe entre 14.000 e 14.999 euros, o límite legal.
Ríos
Radiografía fluvial de España La tierra que no amaba sus ríos
Los ríos ibéricos agonizan. Casi la mitad de las masas de agua está en mal estado. Presas, sobreexplotación, contaminación y crisis climática son sus principales amenazas, con la agroindustria como mayor agresora.
Cine
María Alché y Benjamín Naishtat “El cine puede proponer imágenes y reflexionar, y por eso Milei necesita destruirlo”
María Alché y Benjamín Naishtat dirigen ‘Puan’, una película optimista y amarga, entre la comedia y el cine social, que ofrece nuevas lecturas tras los primeros cien días de gobierno de Milei en Argentina.