Crisis climática
Nihilismo contra o colapso civilizatorio

Pode o sistema de pensamento no que se funda a ciencia, a política e a economía actual facilitarnos unha solución para o seu propio colapso? O filósofo Brais Arribas achéganos unha concepción nihilista da realidade para que a humanidade afronte o caos climático.

Banksy
Imaxe de PixelAnarchy en Pixabay

Membro do Consello Director do Instituto Resiliencia

2 nov 2019 06:03

2019 é o ano no que o caos climático deixou de ser unha realidade denunciada dende as marxes para pasar a facer parte do discurso oficial. As institucións xa falan dunha situación de emerxencia, de grave mudanza climática e da previsíbel extinción de moitas especies animais (quizais tamén da nosa?). Unha parte do gran problema da nosa especie (da crise enerxética case que non se fala) comezou a ocupar espazos sobranceiros do discurso oficial nos organismos políticos e nos medios de comunicación de masas.

Eses discursos conclúen achegando solucións resesas ou simplemente cosméticas que semella que poden arranxar o problema pero, ao tempo, procuran non alterar a tranquilidade das persoas ás que van dirixidas (as occidentais enriquecidas que temos tempo de escoitar o que os medios e as políticas din). Deste xeito, no canto de solucións valentes xorde o Novo Pacto Verde, a opción polas enerxías renovábeis, o fomento do desenvolvemento sostíbel e mesmo se seguen a escoitar voces que defenden o "uso limpo do carbón"... As institucións hexemónicas non poden dar outras solucións ao colapso da civilización industrial porque parten dunha concepción pechada da realidade na que só son imaxinábeis pequenos parches. Son fillas do sistema que está a causar o propio colapso e, de sinalaren as causas, recoñecerían a responsabilidade de seu. O verdadeiro desafío é cultural: estamos obrigadas a cambiar a nosa concepción do mundo xa que só superando esa concepción hexemónica da realidade poden xurdir as alternativas.

O verdadeiro desafío é cultural: estamos obrigadas a cambiar a nosa concepción do mundo xa que só superando esa concepción hexemónica da realidade poden xurdir as alternativas.

O filósofo Brais Arribas dedica á mudanza do paradigma no que fundar as ditas solucións valentes unha gran parte do seu ensaio Vir a menos. Crítica da razón nihilista (Axóuxere, 2019). O Arribas alza contra o pensamento hexemónico un "pensamento feble", como único alicerce posíbel dunha nova civilización que acade a supervivencia da meirande parte dos seres humanos. Para encadrar a súa tese rehabilita a noción do nihilismo entendido como "unha vía positiva que é recomendable percorrer, ou polo menos tomar en consideración con detemento, xa que permite dotarnos dunha penetrante carga teórica susceptible de ser usada para dar respostas e ofrecer alternativas factibles a algúns dos máis urxentes problemas que definen o noso tempo"; un nihilismo que non define usando as súas acepcións máis comúns senón como "un pensamento humilde e modesto, pois non se pretende converter nunha verdade indiscutible, nun dogma de fe [...] senón nunha racionalidade débil [...] que xoga e se afianza co estímulo da novidade [...] experimentando alén dos principios ríxidos da finalidade, da produtividade ou do rendemento".

Paisaxe
Imaxe de Josep Monter en Pixabay

O filósofo sostén que a causa principal da actual situación é a concepción da realidade predominante que describe (no seu ensaio usa unha certeira linguaxe filosófica) como unha "racionalidade hexemónica, positivista, historicista, e desenvolventista" que se caracteriza, entre outros trazos, polos seguintes: a cousificación e obxectivización da realidade, que se atopa toda ao dispor do ser humano; a confianza total na racionalidade positiva como xeito de alcanzar o coñecemento; a concepción da subxectividade como unha entidade orixe da sociedade e independizada da natureza e do marco social; o antropocentrismo e o colonialismo eurocéntrico; o dogma do crecemento económico ilimitado.

Una concepción da realidade que ao basearse na existencia da Verdade, o Rigor, a Obxectividade, o Progreso e a Liberdade (todas elas grafadas así con maiúsculas) debe eliminar calquera falla no plan da evolución imparábel até a perfección absoluta do ser humano.

A existencia dun pensamento hexemónico forte fainos caer no erro de intentar armar un outro pensamento forte para substituílo; cando non hai nada que reforce máis unha estrutura que outra que "simplemente" pretenda substituíla. Precisamente a debilidade da concepción da realidade hexemónica se atopa na súa granítica rixidez. O seu amor pola Verdade pode ser o seu punto débil e, paradoxalmente, a flexibilidade (a "debilidade") defendida polo Arribas é a gran fortaleza da súa proposta, xa que o rexeitamento de calquera dogma permite a mudanza. A máxima "Deixar ser ao ser", que se atopa no seo do nihilismo que nos propón, que lembra ao "Deixar(se) vivir" do Agustín García Calvo, impide calquera dogmatismo, calquera autoridade e facilita a súa supervivencia.

Cómpre colocar ao ser humano fóra da centralidade do taboleiro: unha situación de maior proximidade co resto das formas de vida que constitúen a esfera medioambiental.

O Arribas leva a súa teoría ao campo do caos climático: "a batalla non se libra só a nivel económico ou político senón tamén no terreo da filosofía, dado que, [...] tanto o modo de produción como a estrutura xurídico-normativa que o lexitima, sostéñense sobre unha serie e principios e ideas". As consecuencias deses principios son ben coñecidas: o ser humano é concibido como o dono da natureza e a realidade toda á que somete a súa vontade; o dogma do crecemento non se pode discutir; reina a fe na ciencia e na técnica como solución de todos os problemas e a absoluta preeminencia da vontade de determinados individuos sobre o conxunto da sociedade.

O "pensamento débil" aplicado ao ser humano remata co antropocentrismo e colócanos as persoas fóra da "centralidade do taboleiro, ou polo menos [...] nunha situación de maior proximidade co resto das formas de vida que constitúen a esfera medioambiental". Deste principio o Arribas tira unha serie de regras que toma do movemento decrecentista para a nova sociedade da supervivencia.

A radicalidade (o choque frontal coas Verdades establecidas) vai determinar a dificultade de espallar esta concepción nihilista da realidade entre unha meirande parte da poboación que, sen dúbida, a vai rexeitar pola súa inseguridade e incerteza.

Hai unha outra solución posíbel? A proposta filosófica do Arribas é unha achega valente e fonda de mudanza total para a supervivencia que merece ser espallada: do debate, da conversa ao redor dela van agromar as solucións parciais e provisionais que nos farán ir (sobre)vivindo e resistindo nestes tempos de colapso e preparando un mañá mellor para a meirande parte da humanidade.

Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Crisis climática
Un 50% entre 2070 y 2090 Decrecer de forma planificada o a la fuerza: el PIB mundial se hundirá por la crisis climática
Economistas y científicos británicos dan por hecho que el crecimiento se desplomará en las próximas décadas por los “shocks climáticos”.
El Salto Radio
El Salto Radio Viaje hacia la destrucción
La ONU denuncia que las lluvias e inundaciones sin precedentes de Octubre pasado en España, se unen a una serie de catástrofes por inundaciones que han afectado a comunidades de todo el mundo.
Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Israel
Israel Netanyahu acelera los planes de ocupación total de una Gaza diezmada por el hambre
El ejército israelí quiere movilizar a 30.000 reservistas para una nueva expansión de la ofensiva sobre Gaza. Las organizaciones dependientes de la ONU alertan de la hambruna y las enfermedades en un enclave en el que escasea el agua potable.

Últimas

O Teleclube
O Teleclube 'Os Pecadores' loitan contra montruos reais e mitolóxicos no novo episodio de 'O Teleclube'
O dúo do director Ryan Coogler e o actor Michael B. Jordan estrean unha película sobre a experiencia afroamericana cunha ameaza sobrenatural engadida.
Comunidad de Madrid
Universidad pública El alumnado de la UNED denuncia el “modelo antipedagógico” tras la supresión de tutorías presenciales
El proceso de eliminación de clases se remonta a 2008, aunque ha sido este año, con el nombramiento Claudia Sevilla como directora de centros asociados de Madrid, cuando el gobierno de Ayuso “ha pisado el acelerador”.
Opinión
Opinión El rentismo es racismo
La posición de las personas migrantes y racializadas en el conflicto del alquiler nos coloca como sujetos esenciales e imprescindibles en la lucha por la vivienda.
Tren de alta velocidad
Problemas ferroviarios Llegar a tu casa a las cuatro de la madrugada o cómo pasar la tarde del domingo atrapados en un tren
La línea de Iryo Sevilla-Madrid Puerta de Atocha fue uno de los 30 trenes afectados por las fuertes demoras. Su llegada, programada a las 20:50hrs, se produjo a las 3:05hrs de la madrugada sin apenas haber dado información a sus viajeros
Reducción de jornada
Reducción de jornada Cada vez está más cerca la semana laboral de 37,5 horas
Aprobada hoy en en Consejo de Ministros, la reducción de la jornada máxima legal será tramitada de urgencia en un Congreso que exigirá medidas compensatorias.
Más noticias
Rumanía
Rumanía La ultraderechista Alianza para la Unión de los Rumanos de George Simion se destaca para la segunda vuelta
La extrema derecha rumana sale de nuevo reforzada pese a la eliminación de la carrera electoral de su otro representante, Calin Georgescu. La segunda vuelta de las elecciones será el 18 de mayo.
València
València Rechazada la querella por tortura contra Ramón, policía infiltrado en València
Un juzgado de València desestima el recurso presentado por Alerta Solidària contra la inadmisión de la querella criminal por torturas contra el agente que pasó dos años infiltrado.
El Salto Radio
el salto radio Peinando canas 2: Ganas de cantar, ganas de vivir
En el segundo capítulo de esta serie dedicada al colectivo sénior destacamos el trabajo de Irina Capriles al frente del Cor de la Universitat Oberta per a Majors de les Illes Balears.
Opinión
Opinión El apagón y la ofensiva nuclear de las derechas
El gran apagón se ha producido en medio de una auténtica guerra cultural de la derecha contra el plan de cierre de las nucleares.

Recomendadas

Laboral
Laboral Coidar sen dereitos: a loita das traballadoras nas residencias privadas de Galiza
Sen tempo nin medios para ofrecer uns coidados axeitados, alertan dunha situación insostible nos centros e denuncian a privatización dun servizo a costa do benestar das persoas maiores e dependentes.
Galicia
Galicia Vigo, A Coruña e Ourense mercaron material policial a Israel por medio millón de euros en só catro anos
O alcalde ourensán, Gonzalo P. Jácome, adxudicou un contrato por 70.000 euros días despois do sete de outubro. Abel Caballero asinou outro de máis de 200.000 euros e a alcaldesa da Coruña seguiu a estela cun contrato de 170.000 euros.