Ecologismo
Seis razóns para non celebrar a chegada do AVE

Malia o aplauso unánime da clase política galega, existen bos motivos para lamentarmos a chegada da alta velocidade a Ourense.

Coordinador do Instituto Resiliencia

27 ene 2022 10:35

Hai unhas semanas celebrábase, con nutrida presenza de autoridades galegas e españolas, así como de medios de comunicación, a culminación de vinte anos de obras (outras fontes din dezaseis) que tiñan como principal resultado o logro de reducir o tempo de viaxe entre Ourense e Madrid en cento vinte minutos. As tres forzas políticas con representación no Parlamento do Hórreo congratulábanse por este suposto fito histórico, e a única crítica que deixaban entrever era pola demora en completar a nova infraestrutura. Porén, agachadas pola fanfarra mediática, existen boas razóns que poñermos do outro lado da balanza para avaliar na súa xusta medida ese aforro de tempo  do que desfrutará a partir de agora unha minoría de persoas.

Primeira

A descomunal obra que foi precisa para traer a alta velocidade ferroviaria a Galiza desfixo o territorio e prexudicou —ou directamente destruíu— recursos hídricos (ríos, regos, minas, acuíferos), forestais e agrogandeiros, por non mencionar xacementos arqueolóxicos ou patrimonio arquitectónico. Contrariamente ao que ten sucedido noutros lugares, como Euskadi ou Navarra, aquí a oposición á alta velocidade non se organizou nin acadou un grande impacto social ou mediático. Limitouse a particulares ou colectivos puntuais desartellados, uns poucos alcaldes do interior, a se queixaren do impacto sobre as súas zonas, e que foron doadamente silenciados polo irrefreable avance do progreso porque si.

Segunda

A chegada do AVE supuxo o peche de estacións intermedias e modificacións de horarios que benefician os turistas e as viaxes de negocios Galiza-Madrid mais prexudican traballadoras e traballadores que usan o tren convencional para iren traballar. Este é sen dúbida un dos poucos inconvenientes da aposta polo AVE do que se fala con certa apertura nos medios e no debate político: o tren de alta velocidade prima a conectividade das grandes poboacións entre si, e supón, en moitos casos a exclusión de vilas intermedias, que xa viñan vendo nos últimos tempos como perdían progresivamente servizos de tren convencional.

Construír a liña do AVE en Galiza implicou destruír recursos naturais e patrimoniais, así como a perda de conectividade no rural.

Terceira

Substituír vías convencionais por as vías precisas para o AVE empece o transporte ferroviario de mercadorías, un dos máis eficientes que existen. Ao contrario do que sucede no resto de Europa, onde o tren vaille gañando cota ao transporte por estrada, no Estado español a xa de por si exigua cota (ao redor do 2%), veu caendo desde o ano 2014, tal como informa a Fundación Sustrai. Aquí é fundamental lembrar que estamos nos estertores dos combustibles fósiles, que debemos abandonar antes de que nos abandonen, para non suicidarnos como especie. E que o transporte é un dos principais responsables das emisións de efecto invernadoiro, ao queimar o petróleo do que depende en máis dun 95%. O prestixioso analista Antonio Turiel advirte de que xa pasamos o teito do diésel e que este vital combustible está xa en declive.

Neste contexto, e dado que os camións de media ou gran tonelaxe son moi dificilmente electrificables, e que os futuribles camións movidos con célula de hidróxeno non poden competir en eficiencia co uso directo da electricidade no trazado ferroviario, o futuro do transporte debe pasar obrigatoriamente por un transvase de enorme envergadura do transporte en camión ao transporte por tren, mesmo ampliando a capilaridade para poder achegar un tren de mercadorías practicamente a cada vila galega, e por suposto tamén aos nosos portos. Porén, que é o que están os nosos gobernantes a facer en realidade, co respaldo da oposición? Pecharen estacións, converteren vías férreas en sendas verdes para pasear, desatenderen o mantemento e mellora dos trens e vías convencionais, e investiren unha cantidade desorbitada de cartos nun tipo de tren moi difícil de compatibilizar co transporte de mercadorías. Así resulta moi difícil acreditarmos que estean apostando de verdade pola famosa Transición Enerxética!

Cuarta

A enxeñaría precisa para atravesar a orografía propia do sueste do noso país encheuna de viadutos (máis de trinta) que antes dun século virarán ruínas, memoria permanente para os nosos descendentes do ben común que se desbaldiu para beneficiar só uns poucos, moitos deles alleos ao país. O formigón armado ten unha curta vida, que se acurta aínda máis pola crecente presenza de CO2 na atmosfera, como ten denunciado o xeólogo vigués Antonio Aretxabala. Os netos ou os bisnetos das persoas que traballaron na súa construción, terán que traballar penosamente (con medios manuais, seguramente) na súa demolición ou na retirada das toneladas de cascallos nas que se van converter. O mantemento sería demasiado custoso nunha sociedade que xa non vai dispor dos superpoderes enerxéticos que hoxe temos grazas aos combustibles fósiles e van ser infraestruturas abandonadas, auténticas “bombas de reloxaría” na célebre descrición de Aretxabala.

Os numerosos viadutos construídos para o AVE van ser ruínas antes de cumpriren un século, polo deterioro do formigón.

Quinta

O AVE é unha faraónica obra que non solicitara ninguén. Podemos rebuscar nas hemerotecas para tentar atopar algunha demanda social previa ao inicio das obras para chegarmos dúas horas antes a Madrid. E hanos resultar misión imposible, pois esa demanda non existía. Como moito atoparemos reivindicacións de determinados políticos que baseaban a demanda dun AVE a Galiza en argumentos tan sólidos como que “outras comunidades tamén o tiñan”, e sen parar a pensar se a destrución e investimento requiridos ían pagar a pena, é dicir, unha análise rigorosa custo/beneficio. Abofé que empresas de determinados sectores como o hostaleiro ou de turismo se han beneficiar a partir de agora nalgunha medida dun maior número de visitantes de clase media-alta procedentes da capital do reino, que se supón van vir. Aínda que non se coñece estudo de mercado ningún previo á decisión das elites, así que son todo suposicións. A decisión de construír un AVE entre Galiza e Madrid foi unha decisión tomada de costas á poboación galega, e xa que logo é dificilmente cualificable como democrática. E aínda por riba, non podemos esquecer, chegados a este punto, que existe unha cousa chamada custo de oportunidade que vén aquí moi ao conto. Un concepto a cada paso máis crítico, a medida que nos introducimos na Grande Escaseza.

Sexta

Centos de milleiros de galegos e galegas (poucos madrileños, iso si) habíanse beneficiar no caso de que se dedicasen eses 11.000 millóns de euros, eses millóns de toneladas de materiais non renovables e combustibles fósiles empregados na obra, a construír o tren Compostela-Lugo ou un servizo de proximidade na Coruña ou en Vigo, ou a mellorar a conexión A Coruña-Ferrol, demandas con décadas por detrás, estas si, da sociedade galega. Ou á reapertura das ducias de estacións e apeadeiros pechados nestas últimas décadas, ou á ampliación de horarios, cuestións fulcrais para facilitar a vida no rural cunha óptica de Transición Enerxética que debe, obrigatoriamente, transvasar mobilidade das estradas ao ferrocarril. A isto podémoslle engadir a mellora da conexión ferroviaria con toda a biorrexión cantábrica, algo que, segundo ten denunciado repetidamente Xosé Manuel Beiras, sempre foi obstaculizado polo centralismo español. Todo isto si que contaba cunha notoria demanda social, ao contrario do AVE, que é escasa, tardía e en todo caso construída, manufacturada, por usar a terminoloxía de Noam Chomsky. E había de custar, moi probablemente, menos cartos, menos impacto ecolóxico e menos gasto enerxético e material, pois implicaría en boa medida, reaproveitamento e mellora de estruturas xa existentes. Iso é, en definitiva, o que significa o termo de política económica custo de oportunidade: se gastas os recursos nunha cousa, deixas de poder gastalos noutra.

O custo de oportunidade do AVE deixounos sen conexións ferroviarias que si que eran realmente demandadas polo país.

En conclusión

A rendibilidade social dun proxecto coma o AVE xa é ruinosa mesmo en territorios onde o custo por quilómetro é menor que na difícil orografía galega (2-4 millóns de euros na meseta, 12-16 no noso país). Isto agrávase no caso galego, onde a comparación coas auténticas demandas históricas de conectividade ferroviaria aínda insatisfeitas, resulta escandalosa. Por iso, lonxe de comprender a unánime ledicia con que PP, PSdeG e BNG recibiron a finalización das obras e a posta en marcha do servizo, cómpre sermos críticos e detérmonos a pensar o que tivemos que pagar como país por lles aforrarmos dúas horas de viaxe aos homes de negocios de Madrid que veñan facer xantares de empresa a Ourense.

Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Ecologismo
Ecotopías Corteza de alcornoque
“Corteza de alcornoque” ha sido uno de los relato finalistas del II Certamen de relatos ecotópicos de Ecologistas en Acción
Catalunya
Acción directa Las Sublevaciones de la Tierra francesas llegan a Catalunya: “Necesitamos una forma nueva de luchar”
Una acampada de tres días y una acción simbólica han sido el pistoletazo de salida de Revoltes de la Terra. La organización ha sido capaz de unir a ecologistas de campo, de ciudad y campesinado en una dinámica de lucha “nueva”.
Tribuna
Tribuna La Lotte en Mont-roig del Camp: ¿Todo vale en nombre de la transición verde?
La construcción de una fábrica de componentes para baterías por parte de una multinacional se quiere imponer en una zona de Tarragona ya históricamente castigada.
Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Galicia
Galicia A Xunta aprobou a celulosa de Altri argumentando que a súa cheminea de 75 metros sería “icónica”
O Informe de Patrimonio Cultural, favorable á multinacional, emitiuse con base en dúas encargas externas, contratadas e pagadas pola empresa ao ex presidente e ao actual tesoureiro de Icomos-España.
Industria armamentística
Genocidio Las relaciones armamentísticas de España e Israel han sido “más lucrativas que nunca” desde octubre de 2023
Un informe del Centre Delàs señala diferencias significativas en las armas que España dice que ha vendido a Israel y las que Israel registra. Las empresas israelíes han firmado 46 contratos con las administraciones por más de mil millones.
Estados Unidos
Libertad de expresión Canadá recomienda al profesorado LGTBQ+ o crítico con Trump no viajar a Estados Unidos
Una circular de la Asociación Canadiense de Profesores Universitarios (CAUT) recomienda “encarecidamente” que el personal académico viaje a los EEUU “solo si es esencial y necesario”.
República Dominicana
República Dominicana El Gobierno de Abinader desafía a la ONU expulsando mujeres embarazadas y recién paridas desde los hospitales
La campaña contra las migrantes haitianas del Gobierno de República Dominicana ha llegado a las maternidades. Decenas de mujeres embarazadas o con sus bebés en brazos han sufrido esta política.
Catalunya
Acción directa Las Sublevaciones de la Tierra francesas llegan a Catalunya: “Necesitamos una forma nueva de luchar”
Una acampada de tres días y una acción simbólica han sido el pistoletazo de salida de Revoltes de la Terra. La organización ha sido capaz de unir a ecologistas de campo, de ciudad y campesinado en una dinámica de lucha “nueva”.
Violencia machista
Violencia machista Estadística del INE sobre violencia de género: disminuye un 5% en 2024 tras aumento histórico del 12% en 2023
En 2024 se registraron 34.684 mujeres víctimas de violencia de género correspondientes a los asuntos en los que se habían dictado medidas cautelares u órdenes de protección.

Últimas

Represión
València Activistas valencianos por el derecho a la vivienda enfrentan penas de cárcel y miles de euros en sanciones
El movimiento de lucha vecinal contra la turistificación y la especulación inmobiliaria de Caixers, así como en el proyecto de vivienda conocido como La Peseta, denuncian el hostigamiento represivo.
Más noticias
Madrid
Derecho a la vivienda Izquierda parlamentaria y organizaciones sociales reclaman medidas para acabar con el racismo inmobiliario
Una proposición no de ley ha sido registrada en el Congreso para solicitar al Gobierno que actúe contra las prácticas discriminatorias contra personas migrantes a la hora de acceder a una vivienda.
Música
Música E150, a mil por hora en este matadero
Vuelve, por cuatro noches, la zapatilla hardcore del mítico grupo catalán.
Reducción de jornada
Trabajo El Gobierno aprueba el proyecto de ley para reducir la jornada laboral a 37,5 horas
La norma pasará al Congreso donde no cuenta con los apoyos necesarios de todos los socios de Gobierno, por lo que la Ministra de Trabajo ha apelado a la responsabilidad del Partido Popular para que esta nueva jornada laboral salga adelante.
Ley de Extranjería
El Salto Radio El laberinto de la ley de extranjería y la ILP Regularización Ya
La abogada antirracista Florencia Brizuela y la escritora Vivi Alfonsín cuestionan la existencia de la Ley de Extranjería y analizamos en qué punto está la ILP que regularizaría a 500.000 personas.

Recomendadas

Laboral
Laboral Coidar sen dereitos: a loita das traballadoras nas residencias privadas de Galiza
Sen tempo nin medios para ofrecer uns coidados axeitados, alertan dunha situación insostible nos centros e denuncian a privatización dun servizo a costa do benestar das persoas maiores e dependentes.
Alemania
Alemania Ines Schwerdtner: “Los conservadores tienen esta estrategia de normalizar la AfD, pero eso ha salido muy mal”
De profesión periodista, Ines Schwerdtner ha sido una de las responsables del ascenso de Die Linke, un partido que pasó de no aparecer en las encuestas a superar el 8% en las elecciones de febrero.