Ecologismo
Seis razóns para non celebrar a chegada do AVE

Malia o aplauso unánime da clase política galega, existen bos motivos para lamentarmos a chegada da alta velocidade a Ourense.

Coordinador do Instituto Resiliencia

27 ene 2022 10:35

Hai unhas semanas celebrábase, con nutrida presenza de autoridades galegas e españolas, así como de medios de comunicación, a culminación de vinte anos de obras (outras fontes din dezaseis) que tiñan como principal resultado o logro de reducir o tempo de viaxe entre Ourense e Madrid en cento vinte minutos. As tres forzas políticas con representación no Parlamento do Hórreo congratulábanse por este suposto fito histórico, e a única crítica que deixaban entrever era pola demora en completar a nova infraestrutura. Porén, agachadas pola fanfarra mediática, existen boas razóns que poñermos do outro lado da balanza para avaliar na súa xusta medida ese aforro de tempo  do que desfrutará a partir de agora unha minoría de persoas.

Primeira

A descomunal obra que foi precisa para traer a alta velocidade ferroviaria a Galiza desfixo o territorio e prexudicou —ou directamente destruíu— recursos hídricos (ríos, regos, minas, acuíferos), forestais e agrogandeiros, por non mencionar xacementos arqueolóxicos ou patrimonio arquitectónico. Contrariamente ao que ten sucedido noutros lugares, como Euskadi ou Navarra, aquí a oposición á alta velocidade non se organizou nin acadou un grande impacto social ou mediático. Limitouse a particulares ou colectivos puntuais desartellados, uns poucos alcaldes do interior, a se queixaren do impacto sobre as súas zonas, e que foron doadamente silenciados polo irrefreable avance do progreso porque si.

Segunda

A chegada do AVE supuxo o peche de estacións intermedias e modificacións de horarios que benefician os turistas e as viaxes de negocios Galiza-Madrid mais prexudican traballadoras e traballadores que usan o tren convencional para iren traballar. Este é sen dúbida un dos poucos inconvenientes da aposta polo AVE do que se fala con certa apertura nos medios e no debate político: o tren de alta velocidade prima a conectividade das grandes poboacións entre si, e supón, en moitos casos a exclusión de vilas intermedias, que xa viñan vendo nos últimos tempos como perdían progresivamente servizos de tren convencional.

Construír a liña do AVE en Galiza implicou destruír recursos naturais e patrimoniais, así como a perda de conectividade no rural.

Terceira

Substituír vías convencionais por as vías precisas para o AVE empece o transporte ferroviario de mercadorías, un dos máis eficientes que existen. Ao contrario do que sucede no resto de Europa, onde o tren vaille gañando cota ao transporte por estrada, no Estado español a xa de por si exigua cota (ao redor do 2%), veu caendo desde o ano 2014, tal como informa a Fundación Sustrai. Aquí é fundamental lembrar que estamos nos estertores dos combustibles fósiles, que debemos abandonar antes de que nos abandonen, para non suicidarnos como especie. E que o transporte é un dos principais responsables das emisións de efecto invernadoiro, ao queimar o petróleo do que depende en máis dun 95%. O prestixioso analista Antonio Turiel advirte de que xa pasamos o teito do diésel e que este vital combustible está xa en declive.

Neste contexto, e dado que os camións de media ou gran tonelaxe son moi dificilmente electrificables, e que os futuribles camións movidos con célula de hidróxeno non poden competir en eficiencia co uso directo da electricidade no trazado ferroviario, o futuro do transporte debe pasar obrigatoriamente por un transvase de enorme envergadura do transporte en camión ao transporte por tren, mesmo ampliando a capilaridade para poder achegar un tren de mercadorías practicamente a cada vila galega, e por suposto tamén aos nosos portos. Porén, que é o que están os nosos gobernantes a facer en realidade, co respaldo da oposición? Pecharen estacións, converteren vías férreas en sendas verdes para pasear, desatenderen o mantemento e mellora dos trens e vías convencionais, e investiren unha cantidade desorbitada de cartos nun tipo de tren moi difícil de compatibilizar co transporte de mercadorías. Así resulta moi difícil acreditarmos que estean apostando de verdade pola famosa Transición Enerxética!

Cuarta

A enxeñaría precisa para atravesar a orografía propia do sueste do noso país encheuna de viadutos (máis de trinta) que antes dun século virarán ruínas, memoria permanente para os nosos descendentes do ben común que se desbaldiu para beneficiar só uns poucos, moitos deles alleos ao país. O formigón armado ten unha curta vida, que se acurta aínda máis pola crecente presenza de CO2 na atmosfera, como ten denunciado o xeólogo vigués Antonio Aretxabala. Os netos ou os bisnetos das persoas que traballaron na súa construción, terán que traballar penosamente (con medios manuais, seguramente) na súa demolición ou na retirada das toneladas de cascallos nas que se van converter. O mantemento sería demasiado custoso nunha sociedade que xa non vai dispor dos superpoderes enerxéticos que hoxe temos grazas aos combustibles fósiles e van ser infraestruturas abandonadas, auténticas “bombas de reloxaría” na célebre descrición de Aretxabala.

Os numerosos viadutos construídos para o AVE van ser ruínas antes de cumpriren un século, polo deterioro do formigón.

Quinta

O AVE é unha faraónica obra que non solicitara ninguén. Podemos rebuscar nas hemerotecas para tentar atopar algunha demanda social previa ao inicio das obras para chegarmos dúas horas antes a Madrid. E hanos resultar misión imposible, pois esa demanda non existía. Como moito atoparemos reivindicacións de determinados políticos que baseaban a demanda dun AVE a Galiza en argumentos tan sólidos como que “outras comunidades tamén o tiñan”, e sen parar a pensar se a destrución e investimento requiridos ían pagar a pena, é dicir, unha análise rigorosa custo/beneficio. Abofé que empresas de determinados sectores como o hostaleiro ou de turismo se han beneficiar a partir de agora nalgunha medida dun maior número de visitantes de clase media-alta procedentes da capital do reino, que se supón van vir. Aínda que non se coñece estudo de mercado ningún previo á decisión das elites, así que son todo suposicións. A decisión de construír un AVE entre Galiza e Madrid foi unha decisión tomada de costas á poboación galega, e xa que logo é dificilmente cualificable como democrática. E aínda por riba, non podemos esquecer, chegados a este punto, que existe unha cousa chamada custo de oportunidade que vén aquí moi ao conto. Un concepto a cada paso máis crítico, a medida que nos introducimos na Grande Escaseza.

Sexta

Centos de milleiros de galegos e galegas (poucos madrileños, iso si) habíanse beneficiar no caso de que se dedicasen eses 11.000 millóns de euros, eses millóns de toneladas de materiais non renovables e combustibles fósiles empregados na obra, a construír o tren Compostela-Lugo ou un servizo de proximidade na Coruña ou en Vigo, ou a mellorar a conexión A Coruña-Ferrol, demandas con décadas por detrás, estas si, da sociedade galega. Ou á reapertura das ducias de estacións e apeadeiros pechados nestas últimas décadas, ou á ampliación de horarios, cuestións fulcrais para facilitar a vida no rural cunha óptica de Transición Enerxética que debe, obrigatoriamente, transvasar mobilidade das estradas ao ferrocarril. A isto podémoslle engadir a mellora da conexión ferroviaria con toda a biorrexión cantábrica, algo que, segundo ten denunciado repetidamente Xosé Manuel Beiras, sempre foi obstaculizado polo centralismo español. Todo isto si que contaba cunha notoria demanda social, ao contrario do AVE, que é escasa, tardía e en todo caso construída, manufacturada, por usar a terminoloxía de Noam Chomsky. E había de custar, moi probablemente, menos cartos, menos impacto ecolóxico e menos gasto enerxético e material, pois implicaría en boa medida, reaproveitamento e mellora de estruturas xa existentes. Iso é, en definitiva, o que significa o termo de política económica custo de oportunidade: se gastas os recursos nunha cousa, deixas de poder gastalos noutra.

O custo de oportunidade do AVE deixounos sen conexións ferroviarias que si que eran realmente demandadas polo país.

En conclusión

A rendibilidade social dun proxecto coma o AVE xa é ruinosa mesmo en territorios onde o custo por quilómetro é menor que na difícil orografía galega (2-4 millóns de euros na meseta, 12-16 no noso país). Isto agrávase no caso galego, onde a comparación coas auténticas demandas históricas de conectividade ferroviaria aínda insatisfeitas, resulta escandalosa. Por iso, lonxe de comprender a unánime ledicia con que PP, PSdeG e BNG recibiron a finalización das obras e a posta en marcha do servizo, cómpre sermos críticos e detérmonos a pensar o que tivemos que pagar como país por lles aforrarmos dúas horas de viaxe aos homes de negocios de Madrid que veñan facer xantares de empresa a Ourense.

Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Huelva
Medio ambiente Los vertidos al río Tinto tras la borrasca Laurence reabren el debate sobre los fosfoyesos en Huelva
El movimiento vecinal y ecologista denuncia que el Plan Restore 20/30 para el tapado de los fosfoyesos impulsado por la empresa Fertiberia no es la solución a esta problemática medioambiental
Granada
Medio ambiente El movimiento vecinal y ecologista consigue paralizar la planta fotovoltaica en Víznar
Ecologistas en Acción celebran la decisión con una “sensación agridulce”, ya que “los daños han sido muy graves y creen que irreparables. Actualmente en la provincia de Granada hay en marcha más de cien proyectos de energía renovable
Movimiento ecologista
Represión Organizaciones ecologistas cierran filas en torno a Greenpeace tras la multa millonaria por una protesta
Un tribunal estadounidense ha condenado a la ONG a pagar más de 660 millones por una protesta de 2016, lo que podría poner en peligro la actividad de Greenpeace en Estados Unidos: “Hoy le pasa a Greenpeace, mañana le puede pasar a cualquiera".
Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Salario mínimo
Salario mínimo PSOE y Sumar intentan llegar a un acuerdo para no perjudicar con el IRPF a los trabajadores con el SMI
La ministra de Hacienda ha confirmado que sería “algún tipo de medida que permita compensar a aquellos pocos trabajadores” en la situación de tener que tributar con el salario mínimo.
Residencias de mayores
Residencias Fondos de inversión y residencias: la mano invisible que retuerce los cuidados
Mientras DomusVi, en manos del fondo de inversión ICG, ya es la empresa con más residencias privadas del Estado, residentes, familiares y trabajadoras explican lo que supone que las prácticas especulativas acunen la vejez de las personas.
Opinión
Opinión Bretón no es un monstruo, ni Martín el nuevo Capote
Frente a la libertad sin peros que defienden unos, la responsabilidad de muchos: la de ciudadanos y librerías que se niegan a comprar o vender, respectivamente, el libro que Anagrama ha tenido a bien materializar.
LGTBIfobia
Manifestación Plataforma Trans planta cara a la transfobia con una manifestación contra el odio
La convocatoria el 29 de marzo denuncia un contexto internacional antiderechos. La organización pide a partidos y sindicatos que se sumen a la marcha porque la transfobia es un problema social, y por lo tanto también político, explican.

Últimas

AGANTRO
Agantro Tatuaxe: terapia e tendencia
Da marxinación á moda, o carácter simbólico e ritual da tatuaxe atópase actualmente erosionado polas dinámicas capitalistas.
Música
Música Pervertidos y puritanos, a los pies de Ethel Cain
Proyectos musicales como ‘Perverts’ de Ethel Cain son capaces de imponer silencio en medio de tanto ruido para pensar en un momento en que las redes sociales son herramientas tendenciosas para la difusión de propaganda de ultraderecha.
Gasto militar
Gasto militar “No nos resignamos a la guerra”: 70 organizaciones rechazan la deriva militarista de la UE y el Gobierno
Más de 70 organizaciones y personalidades de la cultura y el activismo firman un manifiesto que rechaza la escalada belicista y el rearme frente a una posible agresión rusa.
Palestina
Cisjordania Hamdan Ballal, codirector de ‘No other land’, agredido por colonos israelíes
Según los testigos que presenciaron el ataque, el cineasta está herido. Poco antes de las 14h el codirector de la cinta ha anunciado que Ballal ha sido puesto en libertad.
Minería
Minería estratégica en Extremadura La Comisión Europea declara “estratégicos” tres proyectos mineros en Extremadura
Las Navas (Cañaveral), Aguablanca (Monesterio) y La Parrilla (Almoharín) obtendrán financiación, verán facilitados sus procesos de tramitación y se beneficiarán de plazos más reducidos. La mina de Valdeflores no es considerada estratégica.
Más noticias
Obituario
Obituario Jesús Santos, el basurero que se ganó el corazón de Alcorcón
Alcorconero de toda la vida, teniente alcalde, activista social y sindicalista, Jesús Santos hizo que aquellos que le acompañaron en su camino se ilusionaran por la política.
Israel
Genocidio Mercadona vende tampones y patatas procedentes de Israel
En 2024 se produjo una reducción de las importaciones de tampones y patatas israelíes. Mercadona es una de las plataformas que trabajan con estos productos.
Madrid
Madrid La Sareb amenaza con el desahucio a dos jóvenes activistas en Carabanchel
Cadete 7, el bloque en lucha del que el ‘banco malo’ prevé desalojarles de forma inminente este jueves 27, fue el primero recuperado por el movimiento de vivienda de Madrid en 2013 tras haber permanecido deshabitado desde 2008.
Palestina
Palestina Egipto abre la puerta a un nuevo alto el fuego en Gaza con el visto bueno de Hamás y EEUU
A cambio de la retirada gradual de la tropas de Israel en la Franja, serían liberados cinco rehenes cada semana. El Gobierno de Netanyahu no se ha pronunciado y siguen los ataques contra población civil.

Recomendadas

Medio ambiente
Medio ambiente Milleiros de persoas enchen A Pobra do Caramiñal para berrar contra a celulosa de Altri e a mina de Touro
Unha grande multitude por terra e centos de embarcacións por mar esíxenlle ao Goberno de Alfonso Rueda que “recúe” ante o potencial desastre ambiental que sobrevoa Galiza.
Guerra en Ucrania
Guerra en Ucrania Colegios underground en Járkov después de tres años de guerra
La ciudad ucraniana construye escuelas subterráneas, preparadas para aguantar ataques balísticos y nucleares.
Feminismos
Irene García Galán “La memoria feminista hay que construirla desde abajo, desde nuestras casas”
‘Hilaria’ (Errata Nature, 2025) es un libro dedicado a la tatarabuela de Irene García Galán, pero también un ensayo político que navega a través de la memoria feminista, el antipunitivismo y el anarquismo.
Argentina
Estela de Carlotto “Faltan todavía muchos nietos por encontrar”
Al cumplirse 49 años del golpe cívico-militar, la presidenta de Abuelas de Plaza de Mayo dialogó con El Salto y apuntó contra el Gobierno de Milei y su ministra de Seguridad, Patricia Bullrich, que encabeza la represión de la protesta social.