Opinión
Komunitate energetikoak energia demokratizatzen

Argi dugu gizartearen gehiengoak bizitzen ari garen larrialdi klimatikoari aurre egin behar diola. Horren erakusgarri dira Europatik bideratu diren dirulaguntzak eta estatu mailan onartu den lege berria, klima aldaketari eta trantsizio energetikoari buruzkoa. Nolanahi ere, energiaren deskarbonizazioa lortzeko, teknologia berriak garatzeaz aparte gizartearen eta ingurumenaren aldeko ereduak bultzatu behar dira. Gaur egungo eredu energetikoak arazo asko ditu; izan ere, ekonomia zentralizatu eta desparekatu batean oinarrituta dago, menpekotasun energetikoa bultzatzen duena. Euskal Herrian, adibidez, dependentzia energetiko handia dugu, eta hemen kontsumitzen dugun energia beste leku batzuetatik dator gehienetan. Komunitate energetikoak erakusbide bat izan daitezke arazo horiek guztiak konpondu eta beste eredu energetiko batzuk eraikitzeko bidean.

“Helburua da tokian tokiko energia berriztagarri eta garbiak erabiltzea, komunitateko kideen arteko elkarlanean oinarrituta”

Komunitate energetikoa toki bateko energia kudeatzeko modu berritzaile bat da. Komunitate hori sortzeko, ezinbestekoa da auzokideen, administrazio publikoen eta enpresa txiki eta ertainen arteko lankidetza. Helburua da tokian tokiko energia berriztagarri eta garbiak erabiltzea, eta hori lortzeko prozesua komunitateko kideen arteko elkarlanean oinarritzea. Eredu horrek onura asko ditu: ziurtasun energetikoa bermatzea; pobrezia energetikoa saihestea; eta baliabide energetikoek sortzen duten etekin ekonomikoa kideen artean banatzea eta, ondorioz, energia kostua jaistea. Komunitate energetikoa eredu ederra da energia-sistema erresilienteago eta bidezkoago bat eraikitzeko.

Gaur egun, komunitate energetikoak modan daude, eta gero eta notizia gehiago entzuten dira horien inguruan. Baina sortzen diren komunitate energetiko guztiak berdinak dira? Zoritxarrez, ezetz esango nuke. Komunitate energetiko batzuk enpresek bideratzen dituzte, beste helburu batzuk dituztenak eta, ondorioz, beste era bateko ereduak sustatzen dituztenak. Mendi tontorrera iristeko, bide bat baino gehiago daude; badira komunitate energetikoetarako eredu estandarizatu eta lasterrak proposatzen dituztenak, eta, beste alde batetik, badira ere parte hartzeko eta herritarrekin batera sortzeko bidea ematen dutenak. Bigarren horiek denbora gehiago behar dute etekinak ematen hasteko, baina, epe luzera, eraldaketa sakonagoa eta egokiagoa eragin dezakete gizartean.

Horretaz guztiaz gain, esan behar da estatu mailan komunitate energetikoen lege esparrua oraindik ez dagoela ondo garatuta. Ekainean atera behar dute lege berria, eta ikusiko da nola finkatzen duten kontzeptua. Europa mailan, komunitate energetikoak legezko bi definizio desberdin ditu, bi departamentu desberdinetan, eta biek azpimarratzen dute komunitate energetikoen helburu nagusia dela tokiko ingurumena, gizartea eta ekonomia sustatzea, etekin ekonomikoen aurretik.

Beste alde batetik, hitzetatik ekintzetara mugitzeko orduan beti da onuragarria beste batzuen esperientzietatik ikastea. Hala, eredu honen historia aztertuz gero, konturatzen gara komunitate energetikoen eredua kooperatiba energetikoetatik datorrela. Adibidez, XX. mendean kooperatiba energetikoak sortu ziren Italiako Alpeetan; sare elektriko nagusietatik aparte, tokian bertan energia sortzea erabaki zuten, hango energia hidraulikoa aprobetxatuta, modu kooperatibo batean. Hala, 1911. urtean ECAB (Societá Elettrica Cooperativa dell’Alto) elkartea sortu zuten. Horrek abantaila sozial asko ekarri zituen zonalde hartara: elektrizitate merkea, subsidioak ongintzarako eta erakundeentzat eta ikaskuntza handi bat elektrizista gazteentzat. Horrelako adibide asko daude Europan: Ecopower kooperatiba Belgikan, Danimarka eta Alemaniako hainbat kooperatiba... Eta horiek guztiak kooperatiba energetikoen sare batean daude, Rescop izenekoa. Euskal Herrira etorrita, Goiener dugu, adibidez, orain dela ia hamar urte zenbait herritarrek sortu zutena, energia berriztagarrien inguruan.

Amaitzeko, azpimarratu nahiko nuke komunitate energetiko bat autokontsumo partekatu bat baino askoz gehiago dela: komunitatea indartzeko eta inplikatzeko bide bat da. Energia demokratizatzeko bidea, herritarrak beren energiaren erabakitzaile eta arduradun egiteko bidea. Gure helburua hori bada, bide laburra baztertu eta luzea hartu beharko genuke. Herriaren nahietatik eta beharretatik sortutako komunitateak eraiki beharko genituzke, guztion arteko kohesioa lantzen duten prozesuen bidez. Horretarako, teknologiaz gain, parte hartzeko prozesuetan adituak diren pertsonak ere behar ditugu, eta horrela, guztion artean, benetan onuragarriak diren komunitateak sortu ahal izango ditugu. Apurka, baina beti helburu finko batekin buruan.