Energías renovables
Montse Valencia: “A participación cidadá non é o dereito a presentar alegacións”

A asesora xurídica-ambiental critica a xestión ambiental da Xunta e a opacidade e falta de participación cidadá na tramitación dos proxectos eólicos.
18 feb 2022 10:15

En Galiza hai instalados 3867 MW de potencia en parques eólicos e, só en tramitación, practicamente o dobre. Coas cifras na man, moitas falan dunha ‘invasión eólica’. Ante a mesma realidade, a patronal galega fala dunha “desaceleración” no sector: piden a posta en marcha de 500 MW anuais, que non se están alcanzando –segundo din– por mor dos longos prazos administrativos.

A Xunta tentou acurtar estes prazos con diferentes normas, como a ‘Lei depredación’ de 2017 ou a Lei de reactivación económica de 2021. Nestes anos seguiron chegando proxectos, mentres a alarma social aumentaba. Algunhas das críticas das plataformas en defensa da terra son a opacidade nos proxectos, a falta de participación da veciñanza ou o elevado volume de solicitudes pendentes, problema para o que as administracións “non están dotadas suficientemente”, segundo recoñecía a ministra de Transición Ecolóxica.  Falamos destes temas con Montse Valencia, asesora xurídica ambiental, parte de Ecoloxistas en Acción e da Red de Abogados y Abogadas para la Defensa Ambiental

A Xunta ten nos caixóns 275 proxectos eólicos, malia que é imposible que saian todos adiante. Está entendendo a cidadanía as diferentes fases de tramitación destes proxectos?
A administración dá entrada de maneira lexítima á presentación de proxectos. Neste punto hai que diferenciar a participación cidadá da participación pública, e os grupos políticos non están dando as pautas para que as diferenciemos. Estase vendendo a participación pública como o dereito a facer alegacións, pero ese é un dereito que ven regulado na Lei de procedemento administrativo común de 1992, que foi substituida en 2015. Nesta lei recóllese que esa información debe estar en exposición como mínimo vinte días, mentres a lei galega de transparencia fala de quince, e isto non poder ser. Con isto quero dicir que nos atopamos cunha lexislación moi complicada de manexar e que dificulta a participación cidadá, con conceptos xurídicos contrarios entre eles.

Hai que buscar mecanismos de información pública real e, onde hai proxectos, a veciñanza ten que estar informada. É gravísimo cando chamaxente que se entera pola prensa.

Unha boa participación da cidadanía é a que están facendo algúns concellos, sentando e explicando á veciñanza en que consisten os proxectos. A participación cidadá non é o dereito a presentar alegacións, senón facer partícipes ás veciñas do que vai pasar na súa vila ou aldea.

Que administracións son as que non están favorecendo esa participación cidadá?
Poría o foco na administración galega, para que por exemplo, dotara de recursos humanos aos concellos onde existen propostas de proxectos eólicos. Estos procesos requiren de profesionais técnicas. Non só é informar, se non que hai que situar aos veciños e veciñas na política municipal. É unha ferramenta democrática.

E o canon eólico non está pensado para favorecer de ningún xeito esa participación, non?
A interpretación que fan moitos alcaldes da orde que regula o fondo de compensación ambiental é que pagan por poñer eólicos, e con eses cartos poñemos farolas led, por exemplo, cando estas cousas poden financiarse doutro xeito. Non hai unha compensación real, se non unha venda moi perigosa e especulativa co rural galego.

En decembro a Xunta establecía unha moratoria –un parón de ano e medio na recepción de propostas– para facer unha “planificación ordenada”. Por que o fai?
Unha moratoria non é unha prohibición, só unha pausa, pero non hai un compromiso de regulalo doutro xeito. Para min isto responde a unha acumulación de proxectos derivada da súa propia Lei de fomento da implantación de iniciativas empresariais.

Pasáronse de fomentar e agora non dan feito?
Claro. Se ti queres responderlle aos empresarios dun xeito inmediato e que quede todo na túa lexislatura, terás que contratar máis persoal ou sacar máis prazas para xestionar iso. A ‘moratoria’ non se recolle neses termos na norma, se non que din que durante 18 meses van estar estudando toda a acumulación de cousas que teñen enriba da mesa. Isto non quere dicir que non prosiga, pero hai unha morea de proxectos que se teñen que desbotar si ou si, e isto non o están deixando claro. Máis alá da vontade política, hai un marco xurídico que hai que respectar e co medio ambiente sempre hai manga ancha, sempre se moven os marcos. Hai normas moi importantes como a Rede Natura que veñen reguladas por unha directiva pero hai outras de menor rango que hai que ter en conta.

Medio rural
Eólicos Eólicos e territorio: unha relación conflitiva
O Observatorio Eólico critica o “papel marxinal” dos veciños e concellos no desevolvemento dos parques. Estes falan dunha “ocasión perdida”.

Asociacións veciñais e ecoloxistas están facilitando á cidadanía modelos para presentar alegacións. Ata que punto son útiles?
As asociacións ecoloxistas non temos ese papel, se non que cubrimos o que terían que facer as administracións, como noutros moitos temas. Eu leo o DOG todos os días, teño as miñas alertas do BOE, reviso os provinciais, e non sempre é sinxelo acceder. O caso é que van pasando os días e quince ou trinta días para alegar son moi poucos. E a xente non le o DOG. Habería que buscar mecanismos de información pública real, e nos lugares onde hai proxectos, a veciñanza ten que estar informada. É gravísimo cando chama xente que se entera pola prensa. Non é democrático nin transparente.

E imaxinando que hai alegacións, moitas e ben feitas. Que poder teñen?
A Administración ten que contestar ás alegacións e dicir porque se admiten ou non, pero esas contestacións rara vez chegan. Hai casos onde as alegacións serviron para botar atrás o estudo de impacto ambiental porque a empresa non tivo en conta certas cousas. Hai veces que está mal ata a localización, porque fan un corta e pega e nin comproban. Pero non é o común, de feito dun tempo a esta parte as empresas puxeron as pilas, sobre todo desde a lei de 2013.

A min téñenme chamado avisando de que chegan contestacións ás alegacións, en temas de minería, nas que mesmo inclúen o posicionamento do estudo de impacto ambiental da empresa, dando un prazo de alegacións de só cinco ou dez días antes de rematar a vía administrativa. No Plan Hidrolóxico Miño-Sil, sen querer defendelo, son seis meses para alegar nos que se convoca a veciñanza e podes obter explicacións. O que quero dicir é que se poden facer mellor as cousas.

Na Xunta ou hai mala fe ou hai descoñecemento, e en ambos casos a cidadanía e o medio ambiente están desprotexidos.

No parque eólico do Roncudo, en Corme, o TSXG condenou a Xunta por reducir a quince días o prazo de alegacións amparándose baixo a lei de fomento de iniciativas empresariais da que falabamos. A propia guía da Xunta di que son trinta días e calquera procedemento administrativo común, vinte. Que supón esta sentenza?
Ese é un recoñecemento xudicial moi importante. A sentenza entende que non son suficientes eses quince días. Se empezamos a rascar por aí, podería ser un caos, porque entón que facemos con todos os proxectos que se aprobaron baixo os quince días de alegacións? Por que se chegaron a poñer anuncios de quince días? Quen asinou iso? Se te metes aí... É moi complicado, pero se cadra co tempo non hai que desbotalo. É moi posible que haxa máis procesos xudiciais dos que sabemos, pero só nos enteramos por medios alternativos ou polas redes sociais. Todos estes procesos, así como facer os modelos de alegacións, teñen o seu custo. E eses milleiros de alegacións non se responden aínda que deberían. Despois, se se incorporan as alegacións ao Estudo de Impacto Ambiental e se modifica moito, debería volver haber outra exposición pública. Hai certos mecanismos na lei que tentan ser evadidos para rematar antes.

E aí a Xunta posiciónase por rematar antes?
Si, e pola opacidade, se non te enteras non podes defenderte. 

corme PE
Obras da repotenciación do PE de Corme pola que foi condenada a Xunta. Imaxe: Rede Galega Rural Vivo

No caso de Corme, a Xunta sabe que na súa propia guía fala de trinta días. No caso de Cavirsa na Limia, autorizaron a ampliación dunha granxa sen avaliar o impacto contaminante, malia que había informes que demostraban a contaminación. Nestes dous casos a Xunta foi condenada polo TSXG. Non hai forma de perseguir estas decisións?
A cuestión é: quen debe denunciar isto? Porque é evidente que hai prevaricación. Unha asociación ecoloxista? Outra Administración? A Fiscalía de oficio? Por que non chegan máis actas do Seprona? Faltan medios. É un entramado moi complexo.

Faltan medios dentro da Xunta?
Para min hai unha conclusión: ou hai mala fe ou hai descoñecemento, e en ambos casos a cidadanía e o medio ambiente están desprotexidos. Fáltanlle medios á Xunta? Si, como a todas as administracións. Dentro das consellerías hai un entramado de direccións, técnicos... é moi complicado. A solución ten que partir dunha vontade política. Se hai transparencia e boa fe, poden restituírse estes erros. Pero faltan os piares e sobre todo, non hai interese por barrer a casa.

Isto fai que sexa máis difícil fiscalizar e controlar o que fan as administracións?
Se ti entendes onde está o erro, podes sinalar e denunciar, chegado o caso. Por exemplo, na Baixa Limia levamos once anos de contaminación e non hai nin unha denuncia pola contaminación nin polos posibles delitos e danos á saúde pública. Non hai denuncias porque a xente non sabe. Eu en cuestións medioambientais penso que o primeiro é ir pola vía administrativa: antes de ir a un avogado, senta co presidente da Confederación ou coa Consellería, porque teñen que atenderte. Temos que facer máis presión na vía gratuita, na administrativa. A vía xudicial ten un custo económico e psicolóxico. Moitas administracións buscan que o cidadán se aburra, entre nesa fase de apatía e non siga e, de súpeto, tes aeroxeradores e camións cheirando diante da túa casa. Unha vez que o proxecto se executa, xa é todo máis complicado.

Se cadra estamos sendo ambiciosos de máis querendo poñernos á par de outros países cando xa chegamos tarde. Por que non miramos o que temos en casa, con humildade e sendo realistas?

Que pensas que queda da idea inicial da “transición enerxética”? Como se está tratando desde as administracións?
Un dos erros do Ministerio é que se encheron a boca coa ‘transición ecolóxica’, e vai pasar como co ‘desenvolvemento sostible’, que tiña unha serie de connotacións positivas e agora xa non quere dicir nada. A transición ecolóxica é complexa, pero se cadra estamos sendo ambiciosos de máis querendo poñernos á par de outros países cando xa chegamos tarde. Por que non miramos o que temos en casa, con humildade e sendo realistas? Moitos dos políticos que nos gobernan non teñen formación para xestionar estas cousas.

Que pode facer a cidadanía, entón?
Temos que reivindicar os nosos dereitos e o medio ambiente. Esta revolución ao redor dos eólicos funciona. É lícito que as empresas queiran gañar cartos, pero aí quen lle ten que coartar é a administración en defensa dos cidadáns, e está actuando en favor dos intereses empresariais. Din que hai un win win, por exemplo coas instalacións industriais intensivas, porque tamén se xera traballo, pero isto non é certo. Non hai un win win co veciño que vive alí, hai un ‘gañamos todos’ entre o empresario e o grupo político.

É un tema moi opaco e difícil de entender. Cres que hai moita confusión e sobreinformación tamén por parte dos medios de comunicación?
Si, eu levo en temas medioambientais desde 1995. Os xornalistas, sobre todo en televisión, en xeral non saben trasladar esta información. O que está claro é que hai un anuncio do DOG, cun prazo, e que podes revisar esa información. Se a administración non ten medios ten que buscar un mecanismo para que as asociacións poidamos facilitar os procesos democráticos, ou ben crear bolsas de interinos... Por que o medio ambiente está tan esquecido nas administracións? Énchesenos a boca coa transición e despois non hai técnicos medioambientais nos concellos, por exemplo.

Máis alá da vontade política, hai un marco xurídico que hai que respectar e co medio ambiente sempre hai manga ancha, sempre se moven os marcos.

A normativa medio ambiental é extensísima, e crúzanse moitas normas. Falar de medio ambiente é falar de saúde pública e entón xa entra o Código Penal, etc. O alcalde de Vilar de Barrio dicía “eu se declaran a Limia zona vulnerable aos nitratos vou solicitar que Vilar de Barrio non quede dentro desa zona”. Pero como? Vostede non pode facer o que queira. É moi representativo da mentalidade que aínda existe. Temos que acadar un xeito de que convivan o medio ambiente cun desenvolvemento rural sostible. Ninguén pode facer co medio ambiente o que lle veña en gana.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Inteligencia artificial
Análisis ¿Qué hay detrás del data center proyectado en Cáceres?
Los datos ofrecidos por la promotora presentan fuertes discrepancias en cuanto a generación de empleo, mientras los consumos eléctricos y de agua indicarían volúmenes de una envergadura desproporcionada para la ciudad de Cáceres y su entorno.
Política
Participación Un nuevo modelo bajo la retórica público-comunitaria
¿Es fértil la noción de «un modelo público-comunitario» para liderar la transformación social y formar un nuevo modelo de gobernanza?
Fiscalidad
Impuestos El culebrón, más político que económico, de los impuestos energéticos
El impuesto a las grandes energéticas, el de producción eléctrica y el del diésel se convierten en los campos de batalla política con los Presupuestos de fondo.
Vigo
Sanidade Unha multitudinaria manifestación enche Vigo contra a privatización sanitaria orquestrada desde a Xunta
Ducias de miles de persoas e os partidos da oposición acoden ao chamado de SOS Sanidade Pública para reclamar “a reconstrución da área sanitaria de Vigo”, empobrecida pola privatización de servizos e os sobrecustos do Álvaro Cunqueiro.
Vigo
Política A exdirectora financeira de Povisa perfílase como a nova líder do PP de Vigo
Luisa Sánchez Méndez foi entre 1999 e 2023 alto cargo do Hospital Povisa desde onde Alfonso Rueda deulle o pulo á sanidade pública, dirixindo os Recursos Humanos da Consellería de Sanidade na área sanitaria de Pontevedra e O Salnés.
Medio ambiente
Minaría A Xunta xestiona a reactivación de 51 minas en Galiza coa licenza caducada
O goberno de Alfonso Rueda publicou medio centenar de concursos de dereitos mineiros con permisos caducados que abrirán as explotacións unha vez conclúa unha fase de análise e investigación do solo.
Rap
Poetas Puestos “Tanto los medios como la política quieren que seas un tonto feliz”
Charly Efe y Teko, acompañados de una banda, publican el disco ‘Tontos felices’ donde mezlcan su carrera en el rap con ritmos rock para crear lo que han bautizado como rap‘n’roll.
Ocupación israelí
Ocupación israelí Israel firma el acuerdo con Hamás, pero todavía tiene que votarlo el Gobierno
Los representantes israelíes en Doha validan el pacto para un cese temporal de las hostilidades y un intercambio de prisioneros. Este viernes se vota en el Gobierno israelí, donde dos partidos ultras se oponen.

Últimas

Groenlandia
Análisis Por qué Groenlandia es clave en la carrera por las materias primas
El anuncio de Trump parece salido de una precuela de la película 'Don’t Look Up', en la que los intereses geopolíticos y económicos no nos dejan ver el colapso inminente.
Historia
Descifrando a historia As cortes de Melide, así foi como o medo da nobreza galega tratou de frear novas revoltas como a Irmandiña
No ano 1520 en Castela, estala a Guerra das Comunidades. Esta revolta vai ter un carácter antiseñorial e tamén en contra o novo rei, Carlos I. En Galiza, tamén tivo o seu eco.
Gobierno de coalición
Gobierno de coalición El CIS vuelve a situar la vivienda como el principal problema de la población
Uno de cada dos votantes de las izquierdas sitúan la vivienda entre los tres grandes problemas que afronta el país. La encuesta del CIS muestra a los partidos de la izquierda en la misma situación de desinfle que el mes pasado.
Más noticias
Análisis
Análisis El PSOE intenta pescar en el río revuelto de la izquierda para acercarse al PP
Entre los votantes del PP sólo hay dos cosas que produzcan ilusión: el rechazo a Sánchez y su Gobierno e Isabel Díaz Ayuso. Feijóo, que no es una de ellas.
Galicia
Literatura Daniel Salgado reformula las claves de la poesía política en la contemporaneidad en 'Poemas realistas'
El discurso de este poemario convoca las dos ideas-fundamento que vertebran la poética de Salgado: la constatación de la ruina y la perseverancia en la posibilidad de un horizonte no clausurado.
Galicia
Galicia La exdirectora financiera del mayor hospital privado de Galicia se perfila como la nueva líder del PP de Vigo
Luisa Sánchez Méndez fue entre 1999 y 2023 alto cargo del Hospital Povisa desde donde Alfonso Rueda le dio el empujón a la sanidad pública, dirigiendo los Recursos Humanos de la Consellería de Sanidade en el área sanitaria de Pontevedra y O Salnés.

Recomendadas

Literatura
Letras Galegas Da Sección Feminina do franquismo ao Cancioneiro Popular Galego: o pobo é quen canta e baila
As cantareiras protagonizarán o Día das Letras Galegas de 2025. Beatriz Busto e Richi Casás fálannos delas, de Dorothé Schubarth, do Cancioneiro Popular Galego e da dificultade de acceder aos arquivos sonoros que conservan as súas voces.
Historia
Historia La segunda vida de Joaquín Maurín
Alberto Sabio reconstruye en “Excomunistas” la vida y el pensamiento del fundador del POUM: desde su politización en el republicanismo hasta su giro socialdemócrata y anticomunista durante la Guerra Fría.
Ocupación israelí
Expansionismo israelí El Golán sirio, radiografía de una joya natural diezmada por la ocupación israelí
Las actividades extractivistas del Estado israelí sobre los recursos hídricos o proyecto de parque eólico en las tierras colonizadas amenaza el sustento diario de las comunidades locales.
Represión
Represión Cómo descubrir a un infiltrado, el manual
Un grupo de afectadas por el espionaje policial publica un texto colectivo como herramienta y reflexión sobre este fenómeno.