Energías renovables
Montse Valencia: “A participación cidadá non é o dereito a presentar alegacións”

A asesora xurídica-ambiental critica a xestión ambiental da Xunta e a opacidade e falta de participación cidadá na tramitación dos proxectos eólicos.
18 feb 2022 10:15

En Galiza hai instalados 3867 MW de potencia en parques eólicos e, só en tramitación, practicamente o dobre. Coas cifras na man, moitas falan dunha ‘invasión eólica’. Ante a mesma realidade, a patronal galega fala dunha “desaceleración” no sector: piden a posta en marcha de 500 MW anuais, que non se están alcanzando –segundo din– por mor dos longos prazos administrativos.

A Xunta tentou acurtar estes prazos con diferentes normas, como a ‘Lei depredación’ de 2017 ou a Lei de reactivación económica de 2021. Nestes anos seguiron chegando proxectos, mentres a alarma social aumentaba. Algunhas das críticas das plataformas en defensa da terra son a opacidade nos proxectos, a falta de participación da veciñanza ou o elevado volume de solicitudes pendentes, problema para o que as administracións “non están dotadas suficientemente”, segundo recoñecía a ministra de Transición Ecolóxica.  Falamos destes temas con Montse Valencia, asesora xurídica ambiental, parte de Ecoloxistas en Acción e da Red de Abogados y Abogadas para la Defensa Ambiental

A Xunta ten nos caixóns 275 proxectos eólicos, malia que é imposible que saian todos adiante. Está entendendo a cidadanía as diferentes fases de tramitación destes proxectos?
A administración dá entrada de maneira lexítima á presentación de proxectos. Neste punto hai que diferenciar a participación cidadá da participación pública, e os grupos políticos non están dando as pautas para que as diferenciemos. Estase vendendo a participación pública como o dereito a facer alegacións, pero ese é un dereito que ven regulado na Lei de procedemento administrativo común de 1992, que foi substituida en 2015. Nesta lei recóllese que esa información debe estar en exposición como mínimo vinte días, mentres a lei galega de transparencia fala de quince, e isto non poder ser. Con isto quero dicir que nos atopamos cunha lexislación moi complicada de manexar e que dificulta a participación cidadá, con conceptos xurídicos contrarios entre eles.

Hai que buscar mecanismos de información pública real e, onde hai proxectos, a veciñanza ten que estar informada. É gravísimo cando chamaxente que se entera pola prensa.

Unha boa participación da cidadanía é a que están facendo algúns concellos, sentando e explicando á veciñanza en que consisten os proxectos. A participación cidadá non é o dereito a presentar alegacións, senón facer partícipes ás veciñas do que vai pasar na súa vila ou aldea.

Que administracións son as que non están favorecendo esa participación cidadá?
Poría o foco na administración galega, para que por exemplo, dotara de recursos humanos aos concellos onde existen propostas de proxectos eólicos. Estos procesos requiren de profesionais técnicas. Non só é informar, se non que hai que situar aos veciños e veciñas na política municipal. É unha ferramenta democrática.

E o canon eólico non está pensado para favorecer de ningún xeito esa participación, non?
A interpretación que fan moitos alcaldes da orde que regula o fondo de compensación ambiental é que pagan por poñer eólicos, e con eses cartos poñemos farolas led, por exemplo, cando estas cousas poden financiarse doutro xeito. Non hai unha compensación real, se non unha venda moi perigosa e especulativa co rural galego.

En decembro a Xunta establecía unha moratoria –un parón de ano e medio na recepción de propostas– para facer unha “planificación ordenada”. Por que o fai?
Unha moratoria non é unha prohibición, só unha pausa, pero non hai un compromiso de regulalo doutro xeito. Para min isto responde a unha acumulación de proxectos derivada da súa propia Lei de fomento da implantación de iniciativas empresariais.

Pasáronse de fomentar e agora non dan feito?
Claro. Se ti queres responderlle aos empresarios dun xeito inmediato e que quede todo na túa lexislatura, terás que contratar máis persoal ou sacar máis prazas para xestionar iso. A ‘moratoria’ non se recolle neses termos na norma, se non que din que durante 18 meses van estar estudando toda a acumulación de cousas que teñen enriba da mesa. Isto non quere dicir que non prosiga, pero hai unha morea de proxectos que se teñen que desbotar si ou si, e isto non o están deixando claro. Máis alá da vontade política, hai un marco xurídico que hai que respectar e co medio ambiente sempre hai manga ancha, sempre se moven os marcos. Hai normas moi importantes como a Rede Natura que veñen reguladas por unha directiva pero hai outras de menor rango que hai que ter en conta.

Medio rural
Eólicos Eólicos e territorio: unha relación conflitiva
O Observatorio Eólico critica o “papel marxinal” dos veciños e concellos no desevolvemento dos parques. Estes falan dunha “ocasión perdida”.

Asociacións veciñais e ecoloxistas están facilitando á cidadanía modelos para presentar alegacións. Ata que punto son útiles?
As asociacións ecoloxistas non temos ese papel, se non que cubrimos o que terían que facer as administracións, como noutros moitos temas. Eu leo o DOG todos os días, teño as miñas alertas do BOE, reviso os provinciais, e non sempre é sinxelo acceder. O caso é que van pasando os días e quince ou trinta días para alegar son moi poucos. E a xente non le o DOG. Habería que buscar mecanismos de información pública real, e nos lugares onde hai proxectos, a veciñanza ten que estar informada. É gravísimo cando chama xente que se entera pola prensa. Non é democrático nin transparente.

E imaxinando que hai alegacións, moitas e ben feitas. Que poder teñen?
A Administración ten que contestar ás alegacións e dicir porque se admiten ou non, pero esas contestacións rara vez chegan. Hai casos onde as alegacións serviron para botar atrás o estudo de impacto ambiental porque a empresa non tivo en conta certas cousas. Hai veces que está mal ata a localización, porque fan un corta e pega e nin comproban. Pero non é o común, de feito dun tempo a esta parte as empresas puxeron as pilas, sobre todo desde a lei de 2013.

A min téñenme chamado avisando de que chegan contestacións ás alegacións, en temas de minería, nas que mesmo inclúen o posicionamento do estudo de impacto ambiental da empresa, dando un prazo de alegacións de só cinco ou dez días antes de rematar a vía administrativa. No Plan Hidrolóxico Miño-Sil, sen querer defendelo, son seis meses para alegar nos que se convoca a veciñanza e podes obter explicacións. O que quero dicir é que se poden facer mellor as cousas.

Na Xunta ou hai mala fe ou hai descoñecemento, e en ambos casos a cidadanía e o medio ambiente están desprotexidos.

No parque eólico do Roncudo, en Corme, o TSXG condenou a Xunta por reducir a quince días o prazo de alegacións amparándose baixo a lei de fomento de iniciativas empresariais da que falabamos. A propia guía da Xunta di que son trinta días e calquera procedemento administrativo común, vinte. Que supón esta sentenza?
Ese é un recoñecemento xudicial moi importante. A sentenza entende que non son suficientes eses quince días. Se empezamos a rascar por aí, podería ser un caos, porque entón que facemos con todos os proxectos que se aprobaron baixo os quince días de alegacións? Por que se chegaron a poñer anuncios de quince días? Quen asinou iso? Se te metes aí... É moi complicado, pero se cadra co tempo non hai que desbotalo. É moi posible que haxa máis procesos xudiciais dos que sabemos, pero só nos enteramos por medios alternativos ou polas redes sociais. Todos estes procesos, así como facer os modelos de alegacións, teñen o seu custo. E eses milleiros de alegacións non se responden aínda que deberían. Despois, se se incorporan as alegacións ao Estudo de Impacto Ambiental e se modifica moito, debería volver haber outra exposición pública. Hai certos mecanismos na lei que tentan ser evadidos para rematar antes.

E aí a Xunta posiciónase por rematar antes?
Si, e pola opacidade, se non te enteras non podes defenderte. 

corme PE
Obras da repotenciación do PE de Corme pola que foi condenada a Xunta. Imaxe: Rede Galega Rural Vivo

No caso de Corme, a Xunta sabe que na súa propia guía fala de trinta días. No caso de Cavirsa na Limia, autorizaron a ampliación dunha granxa sen avaliar o impacto contaminante, malia que había informes que demostraban a contaminación. Nestes dous casos a Xunta foi condenada polo TSXG. Non hai forma de perseguir estas decisións?
A cuestión é: quen debe denunciar isto? Porque é evidente que hai prevaricación. Unha asociación ecoloxista? Outra Administración? A Fiscalía de oficio? Por que non chegan máis actas do Seprona? Faltan medios. É un entramado moi complexo.

Faltan medios dentro da Xunta?
Para min hai unha conclusión: ou hai mala fe ou hai descoñecemento, e en ambos casos a cidadanía e o medio ambiente están desprotexidos. Fáltanlle medios á Xunta? Si, como a todas as administracións. Dentro das consellerías hai un entramado de direccións, técnicos... é moi complicado. A solución ten que partir dunha vontade política. Se hai transparencia e boa fe, poden restituírse estes erros. Pero faltan os piares e sobre todo, non hai interese por barrer a casa.

Isto fai que sexa máis difícil fiscalizar e controlar o que fan as administracións?
Se ti entendes onde está o erro, podes sinalar e denunciar, chegado o caso. Por exemplo, na Baixa Limia levamos once anos de contaminación e non hai nin unha denuncia pola contaminación nin polos posibles delitos e danos á saúde pública. Non hai denuncias porque a xente non sabe. Eu en cuestións medioambientais penso que o primeiro é ir pola vía administrativa: antes de ir a un avogado, senta co presidente da Confederación ou coa Consellería, porque teñen que atenderte. Temos que facer máis presión na vía gratuita, na administrativa. A vía xudicial ten un custo económico e psicolóxico. Moitas administracións buscan que o cidadán se aburra, entre nesa fase de apatía e non siga e, de súpeto, tes aeroxeradores e camións cheirando diante da túa casa. Unha vez que o proxecto se executa, xa é todo máis complicado.

Se cadra estamos sendo ambiciosos de máis querendo poñernos á par de outros países cando xa chegamos tarde. Por que non miramos o que temos en casa, con humildade e sendo realistas?

Que pensas que queda da idea inicial da “transición enerxética”? Como se está tratando desde as administracións?
Un dos erros do Ministerio é que se encheron a boca coa ‘transición ecolóxica’, e vai pasar como co ‘desenvolvemento sostible’, que tiña unha serie de connotacións positivas e agora xa non quere dicir nada. A transición ecolóxica é complexa, pero se cadra estamos sendo ambiciosos de máis querendo poñernos á par de outros países cando xa chegamos tarde. Por que non miramos o que temos en casa, con humildade e sendo realistas? Moitos dos políticos que nos gobernan non teñen formación para xestionar estas cousas.

Que pode facer a cidadanía, entón?
Temos que reivindicar os nosos dereitos e o medio ambiente. Esta revolución ao redor dos eólicos funciona. É lícito que as empresas queiran gañar cartos, pero aí quen lle ten que coartar é a administración en defensa dos cidadáns, e está actuando en favor dos intereses empresariais. Din que hai un win win, por exemplo coas instalacións industriais intensivas, porque tamén se xera traballo, pero isto non é certo. Non hai un win win co veciño que vive alí, hai un ‘gañamos todos’ entre o empresario e o grupo político.

É un tema moi opaco e difícil de entender. Cres que hai moita confusión e sobreinformación tamén por parte dos medios de comunicación?
Si, eu levo en temas medioambientais desde 1995. Os xornalistas, sobre todo en televisión, en xeral non saben trasladar esta información. O que está claro é que hai un anuncio do DOG, cun prazo, e que podes revisar esa información. Se a administración non ten medios ten que buscar un mecanismo para que as asociacións poidamos facilitar os procesos democráticos, ou ben crear bolsas de interinos... Por que o medio ambiente está tan esquecido nas administracións? Énchesenos a boca coa transición e despois non hai técnicos medioambientais nos concellos, por exemplo.

Máis alá da vontade política, hai un marco xurídico que hai que respectar e co medio ambiente sempre hai manga ancha, sempre se moven os marcos.

A normativa medio ambiental é extensísima, e crúzanse moitas normas. Falar de medio ambiente é falar de saúde pública e entón xa entra o Código Penal, etc. O alcalde de Vilar de Barrio dicía “eu se declaran a Limia zona vulnerable aos nitratos vou solicitar que Vilar de Barrio non quede dentro desa zona”. Pero como? Vostede non pode facer o que queira. É moi representativo da mentalidade que aínda existe. Temos que acadar un xeito de que convivan o medio ambiente cun desenvolvemento rural sostible. Ninguén pode facer co medio ambiente o que lle veña en gana.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Energía nuclear
Nuclear “La nuclear es lo último”
Los bancos rechazan la financiación nuclear, las acciones caen en picado y la industria dice que debería, lo crea o no, ralentizarse.
Opinión
Energías alternativas Más tren, menos carreteras. Contaminación, Agotamiento, Decrecimiento
Son ya muchas voces más que solventes las que invocan la urgente necesidad del “decrecimiento”, porque es evidente que todo tiene un límite y el mismísimo planeta está al borde del colapso.
Endesa
Renovables Endesa boicotea el proyecto de comunidad energética de 79 familias y cinco pymes emeritenses
La cooperativa extremeña de energía EnVerde denuncia que Endesa lleva siete meses retrasando injustificadamente la conexión de una instalación fotovoltaica en Mérida.
Francia
Francia La izquierda vuelve a la calle para oponerse al ‘trifachito’ francés
Tras el paréntesis de los Juegos Olímpicos, hasta 300.000 personas, según los organizadores, se movilizaron en Francia contra la designación como primer ministro del conservador Barnier, fruto de un acuerdo implícito entre Macron y Le Pen.
Austria
Unión Europea Austria se prepara para la victoria de la ultraderecha
La izquierda califica como de poco creíbles los intentos de la derecha del ÖVP de distanciarse de los ultras del FPÖ. Todo indica que este último partido no solo entrará en el Gobierno sino que, por primera vez, será el partido líder de la coalición.
Análisis
Análisis El independentismo en la Cataluña posprocés
El entierro del procés ha tenido muy pocas plañideras. Si algo evidenciará la próxima Diada será el fantasma de la división, la fragmentación y las peleas internas dentro del independentismo.
Palestina
Tareq Baconi “El 7 de octubre demuestra que no puede haber un sistema de apartheid indefinido sin un coste”
En su obra, ‘Hamás: auge y pacificación de la resistencia palestina’, el investigador Tareq Baconi recorre los orígenes de Hamás y su rol en la región.

Últimas

O Salto medra contigo
O Salto medra contigo Eles por diñeiro, nós por un futuro mellor: subscríbete ao Salto
Sempre que unha multinacional ou un goberno intentaron cometer un atentado medioambiental no noso territorio estivemos alí para contalo. Puidemos facelo porque a nós sostennos a nosa comunidade, pero queremos chegar máis lonxe e por iso precisámoste.
Boicot
Boicot a Israel Banderas palestinas denuncian que el genocidio continúa durante toda La Vuelta ciclista a España
Cada uno de los 21 días de recorrido de La Vuelta, organizaciones y colectivos pro-Palestina realizaron acciones en ciudades, pueblos y pequeñas localidades para seguir recordando que el genocidio contra el pueblo palestino no se ha detenido.
Palestina
Palestina El Teatro Olympia y la actuación de Mayumana: un nuevo frente en el boicot contra Israel
“El ritmo de los tambores de Mayumana contribuye a olvidar el estruendo de las bombas sobre Gaza”. Así se posiciona BDS PV ante la actuación del grupo israelí en el Teatro Olympia
Más noticias
Palestina
Palestina Una marcha masiva en Londres exige el embargo de armas israelíes tras el fin de las restricciones policiales
“Exigimos a nuestro gobierno que deje por completo de armar a Israel y presione para que haya un alto el fuego ya”, declaran desde la Campaña de Solidaridad con Palestina.
Ejército Zapatista de Liberación Nacional (EZLN)
30 años del levantamiento del EZLN “Buscad a las Buscadoras”. El Zapatismo y la lucha por las y los desaparecidos
Las comunidades zapatistas no sólo han dado acompañamiento político y moral a las luchas por los desaparecidos en el país sino que, fieles a su costumbre, han lanzado iniciativas nacionales de construcción de alternativas por la justicia.

Recomendadas

O Salto medra contigo
Medramos xuntas O Salto supera o teito das 10.000 subscricións
Logo da campaña de verán, superamos por primeira vez na longa historia deste proxecto a cifra de 10.000 persoas socias, un obxectivo que nos puxemos hai sete anos.
Ence
Redes clientelares Rueda coloca como Directora de Calidade Ambiental á muller dun alto cargo de Ence en Galiza
Grupos ecoloxistas e veciñais denuncian “un conflito de intereses e unha trama familiar” entre María José Echevarría Moreno e o seu marido Antonio Casal Lago, Director Territorial da empresa produtora de celulosa.
Greenwashing
Greenwashing O ‘biomanual’ de Ence para lavar a súa imaxe en Galiza
Charlas sobre medio ambiente en colexios, escolas de xornalismo, barcos para confrarías, proxectos con universidades e publicidade para os medios. O xigante da celulosa empeza o curso financiando un imaxinario ficticio sobre a súa sustentabilidade.