Memoria histórica
Zurdo e deportivista, até a última pinga

Os oito irmáns García García naceron en Ribadeo (Lugo). O pai, militante socialista, foi desterrado de Ribadeo e obrigado a vivir a non menos de 150 quilómetros da vila polas súas ideas políticas. Por este motivo, a familia trasladouse a Coruña, establecendo vivenda e negocio na Rúa San Roque, no barrio de Monte Alto. A familia traballaba nunha pequena fábrica de lixivia, dedicada á venda e distribución. Os oito fillos axudaban ao pai no negocio familiar repartindo lixivia por toda a cidade. Pola súa actividade eran coñecidos en toda A Coruña co alcume “os da lexía”.

Un dos irmáns da “lexía”, Bebel García, foi xogador do Deportivo da Coruña durante catro tempadas. Co equipo en segunda división normalmente non era titular, senón o típico xogador que sae como revulsivo na segunda parte. Na tempada 32-33 xogou cinco partidos e anotou un gol. Na 33-34 disputou vinte encontros e marcou dez tantos. Na 34-35 foron dous partidos e na 35-36 tan só un. Xogaba na posición de extremo dereito, pero era zurdo. Zurdo en Riazor, zurdo tamén fora de Riazor e militante das Xuventudes Socialistas Unificadas. Como mostra da súa militancia e segundo o xornal El Progreso, en marzo do 1935, foi atopado nun incidente no fortín no barrio coruñés de Durmideiras xunto a 41 persoas máis, vestidos de vermello e facendo exercicios de formación paramilitar. O goberno civil acordou a súa detención e impúxolles unha multa de 250 pesetas por consideralos culpábeis de actos contra a orde pública.

Ás 14 horas do luns 20 un grupo de soldados proclamou na Praza de María Pita o bando declarando o estado de guerra

A sublevación do 36, iniciada en África, estendeuse desde o 18 de xullo polas principais cidades do estado. Na tarde do 17 de xullo do 36 chegaron as primeiras novas do golpe de estado ao goberno civil da capital herculina. Non obstante, na Galiza, o golpe non estourou até o 20 de xullo, polas dúbidas do xeneral Salcedo Molinuevo, xefe da división militar con sé na Coruña, e do xeneral de brigada Caridad Pita a declarar o estado de guerra. Debido ás reticencias amosadas para unirse á rebelión, o xeneral Mola puxo o alzamento en mans do tenente Luís Tovar Figueras. A Coruña foi a última división militar que se sumou ao alzamento, provocando un atraso na expansión do golpe na Galiza. Tanto na cidade como nas vilas da contorna foron creadas comités de defensa, integrados polos partidos da Fronte Popular e os sindicatos UXT e CNT. Porén, toda a actividade foi insuficiente para deter aos importante efectivos militares.

O 20 de xullo, xa pola mañá, os oficiais sublevados da Coruña detiveron aos xenerais Salcedo Molinuevo e Caridad Pita. Ás 14:00 horas un grupo de soldados proclamou na Praza de María Pita o bando declarando o estado de guerra; trinta minutos despois unha batería de artillería localizada no Paseo do Parrote comezou cos disparos de artillería e metralleta sobre o pazo do Goberno Civil.

A axuda de obreiros e militantes, entre eles Bebel García e dous dos seus irmáns, aos Gardas de Asalto para defender o fortificado edificio do Goberno Civil non impediron que este caese. Din que no terceiro tiro de canón, o gobernador civil ordenou render a súa sé. Como consecuencia dos enfrontamentos producíronse 31 falecidos entre o 20 e o 22 de xullo por feridas de arma de fogo na Coruña. A característica principal da guerra no país foi a represión violenta contra a suposta disidencia. Como exemplo, os xefes militares Salcedo Molinuevo e Caridad Pita foron fusilados en Ferrol antes do remate do 1936.

O 25 de xullo Bebel e un irmán, France, foron detidos en Guitiriz cando tentaban escapar cara a fronteira republicana en Asturias. Leváronos a Coruña e foron encerrados no antigo Cárcere Provincial, situado fronte á Torre de Hércules. Un día despois, o coronel Enrique Cánovas Lacruz iniciou un xuízo sumarísimo no que contou coa axuda de José María Salvador y Merino, presidente do Deportivo entre 1935 e 1941. Salvador y Merino asesorou á autoridade militar na elevación do xuízo a plenario, actuando contra o seu ex-xogador. O capitán de infantería Ignacio Olavide Torre actuou como xuíz instrutor, como fiscal actuou o tenente auditor de primeira Herrán Martín-Barbadillo. O encargado da defensa foi un militar, o tenente de artillería Estebán López Ipiéns. Un teatro cun único obxectivo: acadar unha sentenza de culpabilidade. Á marxe da loita contra o golpe militar, os Irmáns da Lexía foron acusados da queima de igrexas, ataques contra persoas de dereitas nos meses previos, de estar vinculados co asasinato dos irmáns Freire acontecido o 29 de xuño de 1936 e co atentado o día 18 de xuño no Hotel Francia contra o xeneral Bosch.

Os xuízos militares representaron a forma legalizada de represión, aplicando leis do século XIX: o Código de Xustiza Militar de 1890 e o Código Penal da Mariña de Guerra de 1888. Códigos aplicados en virtude dunha preeminencia da xurisdición militar sobre a civil, ao entrar en efecto a declaración de estado de guerra, que permitía condenar a civís e a militares. O mesmo día 26, cando rematou o xuízo sumarísimo, Bebel e France foron declarados culpábeis co veredicto de pena de morte por unanimidade.

O 29 de xullo de 1936 amenceu anubrado na Coruña. Á primeira hora da mañá apareceu un pelotón de soldados no antigo Cárcere Provincial

O 29 de xullo de 1936 amenceu anubrado na Coruña. Á primeira hora da mañá, ás 9 aproximadamente, apareceu un pelotón de soldados no antigo Cárcere Provincial. Sacaron a Bebel e a France das súas camas e leváronnos ao Campo da Rata en Punta Herminia, coñecido en toda a cidade por ser utilizado como campo de fusilamentos. Si. Primeiro mataron ao irmán maior, France, e despois preguntáronlle ao irmán pequeno, Bebel, se tiña unha última vontade. Nun primeiro momento non dixo nada, pero cando o militar ao mando do pelotón comezou a darlle as costas, no Campo da Rata escoitouse un berro: “Un momento!”. Nese intre todos miraron para Bebel e el, cando tivo a certeza de ter toda a atención dos presentes, desabrochou os botóns do seu pantalón, lentamente, un a un. Baixou os seus calzóns. E tranquilo, con calma, mentres miraba aos ollos dos seus verdugos, botou unha mexada. Cando rematou dixo: “Agora si”.

Dos “irmáns da Lexía”, dous máis foron xulgados por tribunais militares os días posteriores ao golpe de estado: Pepín García e Jaurés García, menor de idade. Jaurés fora capturado en Guitiriz xunto a Bebel e a France. Ao non ter a maioría de idade, o veredicto condenatorio foi a cadea perpetua e non a pena de morte. Sendo aínda menor, apareceu morto unha noite. As autoridades penitenciarias afirmaron que fora abatido cando tentaba fuxir durante un traslado a outra prisión. Pepín, despois de semanas agochado en casa de amigos, secuestrou un pesqueiro coa axuda de varios camaradas cos que chegou a Baiona, Francia. Xa a salvo, decidiu de novo cruzar a fronteira pirenaica e unirse ao exercito republicano. Nomeado como capitán gobernador era coñecido entre a tropa como Capitán Coruña.

No 1939, ao rematar a Guerra Civil, Pepín embarcou no Winnipeg, o barco que coa axuda de Pablo Neruda estivo a disposición de máis de 2000 exiliados republicanos para trasladalos a Chile en condición de sobrecompresión. De Chile pasou a Paraguai, onde viviu un tempo e naceu a súa filla, Selva García. A familia marchou vivir a Arxentina, onde Pepín residiu até o 1977, cando volveu á Coruña. Nunha cidade onde din que ninguén é forasteiro, Pepín regresou con tal condición. A súa volta foi homenaxeado pola agrupación socialista local. Morreu en 1996 e os seus restos repousan baixo un monumento aos defensores da liberdade, no cemiterio coruñés de San Amaro. Un dato: os restos dos tres irmáns fusilados están supostamente localizados en fosas comúns situadas no mesmo cemiterio. No ano 2002 o Concello da Coruña inaugurou unha rúa en memoria dos Irmáns García, Rúa “Irmáns da Lexía”. A rúa é visíbel desde o antigo Cárcere Provincial da Coruña; onde estiveron recluídos Bebel, France e Jaurés.

A filla de Pepín, Selva García, continuou vivindo na Arxentina. Alí coñeceu a Eduardo Galeano, a quen contou a historia da súa familia. No 2008, grazas a un relato escrito por Galeano (publicado no libro “Espellos, unha historia case universal”) a historia do fusilamento de Bebel pasou de ser un pequeno pedazo na memoria dunha cidade para ser parte da Historia da Humanidade. Paradoxos. Porque os militares que ordenaron o fusilamento, fixérono pensando que así o seu recordo marcharía co vento. Sen saber que, oitenta anos despois, ninguén vai poder borrar a súa memoria, porque o seu nome percorre o tempo. Bebel García, zurdo e deportivista, ata a última pinga.