Memoria histórica
O Estadio de Riazor e outros agasallos do franquismo ao Deportivo

Trala Guerra Civil, a ditadura apropiouse do equipo, ‘falanxizou’ a súa directiva e comezou a concederlle unha longa serie de privilexios. Entre eles, a cesión gratuíta de Riazor, que se mantén en democracia
Abanca Riazor. O Estadio Municipal de Riazor co nome que levará ata 2025
O Estadio Municipal de Riazor co nome que levará ata 2025 Pablo Santiago
30 mar 2023 08:00

O Estadio de Riazor ten 88 anos de historia, algo máis de 32.000 localidades e un pasado incómodo. Un pasado que Inés Rey, alcaldesa da Coruña, tentou manter tapado hai unhas semanas ao pedir mutis ao presidente do Deportivo, Antonio Couceiro, sobre a polémica que afecta ao recinto. “No es un debate que deba salir con ese tono a la luz pública”, afirmou. A rexedora prefería conversar “de manera discreta”.

Couceiro viña de erguer a voz sobre o convenio do inmoble, acusando ao Concello de querer cobrarlle ao equipo por usar o estadio. O exconselleiro do PP destapaba así un detalle que se cadra non todos os coruñeses coñecían: o Estadio de Riazor é público. Non obstante, o Deportivo explótao gratis —por un euro ao ano, en realidade—, ingresando del varios millóns cada tempada. O que quizais máis coruñeses ignoran é que o acordo desta cesión orixinouse nos anos do franquismo, cando o Deportivo estaba controlado pola jet-set do réxime e xestionaba ao seu antollo o inmoble.

O Depor e a Falanxe

O pasado franquista do Dépor pode resultar difícil de dixerir para os seguidores da épica obreira e humilde do club. Certo é que Bebel, o extremo asasinado polos sublevados, mexou ante o pelotón de fusilamento que o mataría por rojo no 36. Pero tan verdade é iso como que José Salvador y Merinos, presidente do Deportivo á chegada da Guerra, foi un dos militares que aprobou a execución.

Memoria histórica
Zurdo e deportivista, até a última pinga
Falemos claro, o que aconteceu en Galicia despois da sublevación militar de xullo de 1936 foi un exterminio por motivacións políticas.

O Deportivo, como todos os clubs da época, xurdiu no seo desa burguesía embelesada pola invasión do foot-ball británico. Algo máis tarde, nos anos 30, ensancharía a súa base social coincidindo coa semiprofesionalización do deporte e a “eclosión asociacionista” da República, en palabras de Andrés Domínguez Almansa, pioneiro na investigación da historia do deporte galego.

O problema, apunta o historiador, chegaría co golpe de estado do 36. Ata a Guerra, o Deportivo conformárase como un club de certo cariz progresista: acollía colectas para persoas desvalidas da cidade, abarataba as entradas en encontros sinalados, etc. Por aquel entón, o equipo era un máis do tecido asociativo que medraba na urbe. Un tecido do que a Falanxe quixo apropiarse.

Como explica Domínguez Almansa, o réxime franquista era consciente do potencial do fútbol como motor de masas. Tamén das ideas esquerdistas dalgún dos seus practicantes. Por iso, coa Guerra aínda en marcha, acometeuse unha purga que pretendía controlar as cúpulas dos equipos e adaptalos ao credo falanxista.

Palco de Riazor no franquismo
Imaxe do palco de Riazor na época franquista. Foto arquivo Real Academia Galega.

“Non querían ter como directivo dunha asociación deportiva a ninguén sen afinidade total”, incide Almansa, “así que os equipos acabaron caendo en mans de xente de poder”. O Dépor non foi excepción. En 1938, coa oposición na área da Coruña xa neutralizada, a ditadura volveu colocar como presidente do club ao represor Salvador y Merinos. Tras el viría Aurelio Ruenes, falanxista que se desempeñou como concelleiro nas primeiras corporacións franquistas da cidade. A lista é longa pero uniforme: empresarios vencellados ao réxime, integrantes da FET-JONS, militares sublevados... todos pasaron polos despachos branquiazuis. O resultado foi un trato de favor ao equipo que comezou coa construción do Estadio de Riazor.

O Agasallo do estadio

Riazor erixiuse entre 1938 e 1944 por e para o Deportivo. Dende o comezo, a idea era contar cun estadio de categoría para o equipo, que no 41 lograra o ascenso a primeira. Pero foi o Concello quen pagou: 5 millóns de pesetas que, en plena posguerra, sumaban un montante moi xeneroso. Precisamente, rematada a obra María Pita dispúxose a amortizar o investido impoñendo ao club un canon de 7.000 pesetas por encontro. Pero o Dépor, conquistado xa polas elites da ditadura, non pagou. Comezaba así un longo tirapuxa coa administración local que remataría resolvéndose en favor do equipo.

Estadio de Riazor inicios
Imaxe do estadio na década dos 40 cando foi construido. Foto de arquivo Real Academia Galega.

Dende o 45, os branquiazuis explotaron Riazor sen aboar ao Concello o canon disposto. Calquera outra empresa que decidira levarlle a contraria ao franquismo na posguerra tería as horas moi contadas. Non foi o caso do Deportivo. Por 1950, o equipo debía xa máis de 100.000 pesetas. Foi entón cando Alfonso Molina decidiu petar na mesa e esixir o importe íntegro do endebedado. Pero a directiva do club nin se inmutou: negáronse a pagar as pesetas debidas e, ademais, anunciaron dúas esixencias: a condonación inmediata do importe e unha subvención cuantiosa.

Alfonso Molina non cedería a estas demandas, pero o trunfo da proposta deportivista era cuestión de tempo. En 1975, cando a débeda era xa incalculable, o consistorio resolveu perdoarlle as contas ao Dépor a cambio de aceptar un alugueiro máis alto: 20.000 pesetas por partido. O acordo asinouse entre aplausos. Naturalmente, seguiron sen pagar.

Tres anos despois, o Concello remataría por asumir outra das demandas do equipo ao regularizar dentro do posible a cesión gratuíta do estadio. O acordo, asinado pola última corporación franquista de María Pita, viña a deixar atado e ben atado o que tanto tempo se fixera de costas á lei: que o Dépor xogara en Riazor sen pagar un duro. Ao final, só unha vez tivo que abrir as arcas o equipo. En 1981, o galeguista Domingos Merino, primeiro alcalde democrático da Coruña, ameazou ao club con embargarlle as oficinas de Praza Pontevedra se non aboaba a débeda contraída entre 1975 e 1978. Tres anos de canon polos que o equipo depositou algo menos de dous millóns de pesetas. A vitoria do Concello foi pírrica: na práctica, xa lle deran ao Deportivo moitos máis millóns dos que este chegaría a pagar.

Os millóns esquecidos

Todo comeza, novamente, na década dos 30. Por eses anos, o Dépor arrastraba unha débeda cuantiosa: faltábanlle socios para pagar os futbolistas, tiña dificultades para adaptarse ao contexto semiprofesional. Na cidade palpábase o temor a que o equipo, cunhas contas moi fráxiles, correse o mesmo destino que o defunto R.C. Coruña.

Comezouse entón a xestar a idea de que o coruñeses financiaran o Dépor quixeran ou non. Logo de moitos intentos, nos 60 María Pita comezou a subvencionar o club con partidas cuantiosas. En 1968 comprometéranse 500.000 pesetas por tempada. Dez anos despois eran tres millóns e medio. O consistorio dispoñía os billetes a fondo perdido a pesar de que o Deportivo seguía sen pagar polo estadio.

Nos 60 María Pita comezou a subvencionar o club con partidas cuantiosas

A día de hoxe, o montante global que o franquismo inxectou no Deportivo ao longo dos anos segue sen coñecerse. A entidade branquiazul, privada, mantén ocultos os libros de contabilidade desa era. Do mesmo xeito, ignórase até que momento o equipo seguiu percibindo ingresos públicos sen contrapartida algunha.

O que si está claro é que a explotación gratuíta do estadio superou a Transición intacta. Ou case. En 1983, o alcalde Francisco Vázquez reeditou o pacto do 78 cun novo acordo que implicaba tres cambios. O primeiro, que o Dépor pasaría a pagar unha peseta anual como contía simbólica. En contrapartida, o Concello comprometíase a financiar toda obra que afectara a arquitectura estrutural do estadio. Por último, o texto incluía unha pequena prebenda para o consistorio: nos días de partido, o alcalde podería dispoñer de cantos asentos quixera do palco de honra. Novamente, sucedéronse os aplausos.

A sombra da torre é alongada

O acordo asinado por Francisco Vázquez traería serias dores de cabeza ao consistorio nos anos seguintes. O problema veu da cláusula das obras, na práctica herdada tamén da ditadura. Por esas décadas, Riazor precisou de dúas reformas estruturais que remataron custando 2.000 millóns de pesetas ao Concello. A última intervención, de 2017, sairíalle a 7’2 millóns de euros.

Estadio de Riazor años 70
Imaxe do estadio de Riazor nos anos 70 xa coa trinuna e o pavillón de deportes. Foto arquivo Real Academia Galega.

Alén dos acordos e concertos, o Concello tivo outra oportunidade máis de demostrar a súa solidariedade co equipo branquiazul. Aconteceu nos 80. Uns anos antes, o Deportivo comezara a edificar un solar inmenso na península da Torre de Hércules na procura dunha cidade deportiva propia. Non a conseguiu: a obra era ilegal e o Concello mandou detela. Cinco avisos despois, o Dépor desistiu e o complexo quedou paralizado.

Abríase entón a pregunta: que facer con ese proxecto sen licenza pero parcialmente edificado? E o Concello, xa en democracia, optou polo máis razoable: rescatar a obra, rematala e quedar coas instalacións... tras pagarlle 123 millóns de pesetas ao Dépor polos terreos. A esta contía sumábanse outros 24 tramitados polo Consello Superior de Deportes. Parte desta subvención chegou cando os traballos xa foran declarados ilegais.

Nacía así a Cidade Deportiva da Torre. O Deportivo remataría pagando 5’5 millóns pola infracción urbanística, ademais duns centos de miles non especificados que formaron parte do abonado con Merino na alcaldía. En suma, o equipo edificou unha obra ilegal, ignorou os avisos do Concello, levou 147 millóns das arcas públicas e rematou usando as instalacións ata que lle quedaron pequenas.

O pasado difícil

Volvemos así ao tempo presente. Co Deportivo con ABANCA como accionista maioritario, Couceiro acusa a Inés Rey de querer cobrarlle ao club un alugueiro polo estadio. Rey desménteo: o Concello reclama beneficiarse do cambio de nome do recinto, que dende 2017 inclúe a anotada entidade bancaria. Alén do xogo político que subxace ao intercambio, o presidente do Dépor equivócase ao apuntar que o Concello nunca antes pedira cobrar pola cesión do estadio: a demanda fíxose ata en cinco ocasións.

Municipalismo
Abanca Riazor, un nome que escoce
O Estadio Municipal da Coruña chamaráse até 2025 Abanca Riazor. Un gol simbólico que exemplifica os límites do poder dos ‘concellos do cambio’

Non parece plausible que no anos seguintes vaia haber unha sexta. Inés Rey xa apuntou que descarta comezar a cobrarlle un alugueiro ao Deportivo. O sentir é paralelo no resto de grupos do arco coruñés. O PP ve “bo” que o Deportivo “poida seguir disfrutando do Estadio nas mesmas condicións en que o vén facendo”. Na Marea Atlántica defenden que o modelo de cesión é “común” no resto do Estado e que a Coruña gaña do Deportivo en “proxección exterior e retorno económico”. Tamén o BNG ve procedente o acordo: “pensamos que é lóxico que o Concello preste colaboración co Deportivo, tal e como historicamente vén facendo”, apuntan. O club, pola súa parte, non respondeu ás comunicacións deste xornal.

Na práctica, o convenio de Francisco Vázquez regalou a perpetuidade o Estadio de Riazor. Ninguén se atreve xa a cuestionar o status quo

Na práctica, o convenio de Francisco Vázquez regalou a perpetuidade o Estadio de Riazor. Ninguén se atreve xa a cuestionar o status quo. Couceiro, consciente deste as na manga do equipo, aseverou que obrigar agora ao pago sería unha “inxustiza histórica”. A historia fala dunha inxustiza ben distinta, pero o presidente do club leva parte de razón: son moitos os clubs do Estado que monopolizan gratuitamente recintos municipais. Entre eles, o Celta.

Antes de que o Estadio de Riazor volva durmir o sono dos xustos, a bancada deportivista podería abrir un melón que até o de agora estivo sempre moi duro: o papel que xogou o franquismo na promoción e enriquecemento do seu club. En realidade, de case calquera equipo con certa traxectoria. O legado da ditadura nos equipos españois é un e moi concreto: o legado do ouro. Por iso pesa tanto, por iso nunca se comenta.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Racismo
Violencia en el deporte El racismo contra Vinicius recibe una respuesta conjunta de los Ministerios de Igualdad de España y Brasil
En un comunicado, las carteras de Igualdad de ambos estados instan a la Federación y LaLiga a aplicar medidas contundentes para evitar las agresiones racistas en el campo. Mientras, se producen las tres primeras detenciones por delito de odio.
Análisis
La NBA y las apuestas: una bala perdida contra el racismo
La mayoría de los jugadores de la NBA son jóvenes negros. En el 2020 se decantaron por priorizar una lógica antirracista en su trabajo. En el caso de las apuestas, que destrozan la salud mental de muchas personas negras, han priorizado la codicia.
Deportes
Deportes El gasto oculto de las tres etapas del Tour en Euskadi eleva la inversión pública a 14,2 millones
La empresa de comunicación de la esposa del director de Deporte del Gobierno Vasco, una agencia de publicidad cercana al PNV o una consultora sancionada por prácticas colusorias con la competencia son algunas de las beneficiarias de los contratos para la ‘grande boucle’. Además de los 12 millones de euros de fondos comprometidos, Hordago-El Salto ha localizado otros 2,2 millones para el evento privado que se celebrará en julio.

Destacadas

Ecología
Océanos As catro mil leguas de viaxe oceánica dunha fotógrafa galega para loitar contra a pesca ilegal
A fotógrafa e videógrafa pontevedresa Helena Constela leva máis de 11.700 millas a bordo de diferentes barcos de Sea Shepherd, unha ONG internacional que traballa na defensa dos océanos.
Elecciones
Elecciones generales Avances y cuentas pendientes en bienestar animal: ¿y si PACMA aportara sus 300.000 votos a una confluencia?
En las anteriores generales no hubiera obtenido representación ni cambiando el tamaño de los distritos ni quitando el límite del 3% por su dispersión territorial: “No vamos a darle la espalda ni a los animales ni a nuestros votantes por un sillón”.
Elecciones
Elecciones 23J Se apaga el ruido, se aproximan los pactos para la confluencia en Sumar
Siguen las negociaciones para la confluencia bajo el paraguas Sumar. La más enquistada sigue siendo la de Podemos, aunque las partes se concentran en alcanzar el pacto y reducir las declaraciones a la prensa antes de que se firme.
Guerra en Ucrania
Análisis Preguntas sobre Ucrania y la transición hacia un nuevo orden mundial
La guerra en Ucrania y los escenarios por ella disparados no suponen un conflicto como otros, sino un capítulo de una larga transición hacia una nueva configuración del orden mundial con resultado abierto.
Acoso escolar
Acoso escolar Un instituto no aprecia acoso sobre una alumna que acabó internada en psiquiatría
El IES Cardenal Herrera Oria de Madrid asegura que no ve indicios suficientes de acoso sobre una alumna que sufre ansiedad, depresión y trastornos alimenticios tras denunciar agresiones sexuales y ciberbullying.
Sanidad pública
Pandemia ‘Héroes olvidados’, un documental para no repetir los errores de la pandemia
Una veintena de voces sanitarias en cuatro capítulos hacen un recorrido para recordar los momentos más duros del covid en una cinta que empezó a rodarse hace tres años pero que tiene plena vigencia porque la sanidad sigue en precario.
Opinión
Opinión Correos, en el punto de mira del trumpismo
Si queremos que el voto por correo funcione de la mejor forma posible, plantilla, sindicatos y ciudadanía exijamos recursos y personal suficiente para que las elecciones generales puedan salir adelante con normalidad.

Últimas

Racismo
Racismo Investigan el encierro ilegal en el CIE de un joven extutelado
La dirección del CIE de Zapadores (València) y el juzgado de instrucción que solicitó su internamiento ignoraron la sentencia del Tribunal Superior de Justicia de Madrid donde se ordenaba la suspensión de la expulsión.
Opinión
Opinión Acabemos con la EVAU
Es evidente que los estudiantes no somos iguales a la hora de enfrentarnos a la EVAU y eso se refleja en quiénes se quedan fuera. Esta prueba actúa como primera “criba de clase” y el coste de estar en la universidad como “la criba definitiva”.
Greenwashing
Greenwashing Reino Unido prohíbe los anuncios de combustibles fósiles de Repsol, Shell y Petronas por ‘greenwashing’
La Autoridad de Normas Publicitarias del país concluye que las tres grandes petroleras “engañaban” al público sobre los beneficios climáticos de sus productos. “Omitían información fundamental” sin ninguna mención a sus operaciones contaminantes.
Ertzaintza
País Vasco Ertzainas plantean crear una asociación como Jusapol
Tras contactar con Jucil —la asociación profesional de la Guardia Civil derivada de Jusapol—, agentes de la Ertzaintza valoran contratar una póliza colectiva que cubra la suspensión de sueldo y preste asesoría en procedimientos disciplinares.
Partidos políticos
Confluencia en Sumar Mucho ruido y pocas horas para el acuerdo de la izquierda
Sumar y Podemos insisten en la voluntad de un acuerdo que, sin embargo, avanza a paso lento. Las noticias oficiales dicen que no hay vetos pero no se espera un pacto inmediato.
Lanaren Ekonomia
Lanaren Ekonomia Euskal kostaldearen turistifikazioa aztergai
VV.AA.
Bilbo Hiria irratia, El Salto Radio, Hordago eta Argia elkarlanean, lanaren munduko analisia egiten
Análisis
Sindicatos CC OO y UGT, ese no es el camino
Los negociadores del acuerdo con la patronal pasan página al respecto de la pérdida de capacidad adquisitiva sufrida por los trabajadores en 2021 y, muy especialmente, en 2022.

Recomendadas

Literatura
Cory Doctorow “La ciencia ficción desafía lo inevitable y plantea que podríamos hacerlo de otra manera”
En ‘Walkaway’, el escritor Cory Doctorow presenta a unos personajes que viven una alegoría sobre el potencial de la cooperación para imaginar, frente a amenazas y coacciones, un mundo alternativo al margen de aquello preestablecido como inevitable.
Migración
Adelanto electoral La ILP por la regularización no se detiene con la convocatoria de elecciones
Desde Regularización Ya insisten en que la ILP tiene futuro, y piden que se vote a las formaciones políticas que apoyen la regularización en sus programas para obtener una buena correlación de fuerzas.
Colombia
María Mercedes Ramos “La paz no se reduce al silenciamiento de los fusiles”
La lideresa social María Mercedes Ramos, integrante del Congreso de los Pueblos en Colombia, explica las expectativas de los movimientos sociales sobre la nueva política de Paz Total del gobierno de Gustavo Petro.
Tecnología
Dereitos dixitais “A industria tecnolóxica ten a tendencia de crear solucións á procura de problemas”
Conversamos con Sofía Prósper, activista galega a prol da privacidade en Internet desde a asociación Trackula, sobre o desenvolvemento tecnolóxico e os dereitos dixitais na era do capitalismo da vixilancia.