Memoria histórica
O Estadio de Riazor e outros agasallos do franquismo ao Deportivo

O Estadio de Riazor ten 88 anos de historia, algo máis de 32.000 localidades e un pasado incómodo. Un pasado que Inés Rey, alcaldesa da Coruña, tentou manter tapado hai unhas semanas ao pedir mutis ao presidente do Deportivo, Antonio Couceiro, sobre a polémica que afecta ao recinto. “No es un debate que deba salir con ese tono a la luz pública”, afirmou. A rexedora prefería conversar “de manera discreta”.

Couceiro viña de erguer a voz sobre o convenio do inmoble, acusando ao Concello de querer cobrarlle ao equipo por usar o estadio. O exconselleiro do PP destapaba así un detalle que se cadra non todos os coruñeses coñecían: o Estadio de Riazor é público. Non obstante, o Deportivo explótao gratis —por un euro ao ano, en realidade—, ingresando del varios millóns cada tempada. O que quizais máis coruñeses ignoran é que o acordo desta cesión orixinouse nos anos do franquismo, cando o Deportivo estaba controlado pola jet-set do réxime e xestionaba ao seu antollo o inmoble.

O Depor e a Falanxe

O pasado franquista do Dépor pode resultar difícil de dixerir para os seguidores da épica obreira e humilde do club. Certo é que Bebel, o extremo asasinado polos sublevados, mexou ante o pelotón de fusilamento que o mataría por rojo no 36. Pero tan verdade é iso como que José Salvador y Merinos, presidente do Deportivo á chegada da Guerra, foi un dos militares que aprobou a execución.

Zurdo e deportivista, até a última pinga

Iván Ferreiro Lamas

Memoria histórica

Zurdo e deportivista, até a última pinga

Iván Ferreiro Lamas

Falemos claro, o que aconteceu en Galicia despois da sublevación militar de xullo de 1936 foi un exterminio por motivacións políticas.

O Deportivo, como todos os clubs da época, xurdiu no seo desa burguesía embelesada pola invasión do foot-ball británico. Algo máis tarde, nos anos 30, ensancharía a súa base social coincidindo coa semiprofesionalización do deporte e a “eclosión asociacionista” da República, en palabras de Andrés Domínguez Almansa, pioneiro na investigación da historia do deporte galego.

O problema, apunta o historiador, chegaría co golpe de estado do 36. Ata a Guerra, o Deportivo conformárase como un club de certo cariz progresista: acollía colectas para persoas desvalidas da cidade, abarataba as entradas en encontros sinalados, etc. Por aquel entón, o equipo era un máis do tecido asociativo que medraba na urbe. Un tecido do que a Falanxe quixo apropiarse.

Como explica Domínguez Almansa, o réxime franquista era consciente do potencial do fútbol como motor de masas. Tamén das ideas esquerdistas dalgún dos seus practicantes. Por iso, coa Guerra aínda en marcha, acometeuse unha purga que pretendía controlar as cúpulas dos equipos e adaptalos ao credo falanxista.

“Non querían ter como directivo dunha asociación deportiva a ninguén sen afinidade total”, incide Almansa, “así que os equipos acabaron caendo en mans de xente de poder”. O Dépor non foi excepción. En 1938, coa oposición na área da Coruña xa neutralizada, a ditadura volveu colocar como presidente do club ao represor Salvador y Merinos. Tras el viría Aurelio Ruenes, falanxista que se desempeñou como concelleiro nas primeiras corporacións franquistas da cidade. A lista é longa pero uniforme: empresarios vencellados ao réxime, integrantes da FET-JONS, militares sublevados... todos pasaron polos despachos branquiazuis. O resultado foi un trato de favor ao equipo que comezou coa construción do Estadio de Riazor.

O Agasallo do estadio

Riazor erixiuse entre 1938 e 1944 por e para o Deportivo. Dende o comezo, a idea era contar cun estadio de categoría para o equipo, que no 41 lograra o ascenso a primeira. Pero foi o Concello quen pagou: 5 millóns de pesetas que, en plena posguerra, sumaban un montante moi xeneroso. Precisamente, rematada a obra María Pita dispúxose a amortizar o investido impoñendo ao club un canon de 7.000 pesetas por encontro. Pero o Dépor, conquistado xa polas elites da ditadura, non pagou. Comezaba así un longo tirapuxa coa administración local que remataría resolvéndose en favor do equipo.

Dende o 45, os branquiazuis explotaron Riazor sen aboar ao Concello o canon disposto. Calquera outra empresa que decidira levarlle a contraria ao franquismo na posguerra tería as horas moi contadas. Non foi o caso do Deportivo. Por 1950, o equipo debía xa máis de 100.000 pesetas. Foi entón cando Alfonso Molina decidiu petar na mesa e esixir o importe íntegro do endebedado. Pero a directiva do club nin se inmutou: negáronse a pagar as pesetas debidas e, ademais, anunciaron dúas esixencias: a condonación inmediata do importe e unha subvención cuantiosa.

Alfonso Molina non cedería a estas demandas, pero o trunfo da proposta deportivista era cuestión de tempo. En 1975, cando a débeda era xa incalculable, o consistorio resolveu perdoarlle as contas ao Dépor a cambio de aceptar un alugueiro máis alto: 20.000 pesetas por partido. O acordo asinouse entre aplausos. Naturalmente, seguiron sen pagar.

Tres anos despois, o Concello remataría por asumir outra das demandas do equipo ao regularizar dentro do posible a cesión gratuíta do estadio. O acordo, asinado pola última corporación franquista de María Pita, viña a deixar atado e ben atado o que tanto tempo se fixera de costas á lei: que o Dépor xogara en Riazor sen pagar un duro. Ao final, só unha vez tivo que abrir as arcas o equipo. En 1981, o galeguista Domingos Merino, primeiro alcalde democrático da Coruña, ameazou ao club con embargarlle as oficinas de Praza Pontevedra se non aboaba a débeda contraída entre 1975 e 1978. Tres anos de canon polos que o equipo depositou algo menos de dous millóns de pesetas. A vitoria do Concello foi pírrica: na práctica, xa lle deran ao Deportivo moitos máis millóns dos que este chegaría a pagar.

Os millóns esquecidos

Todo comeza, novamente, na década dos 30. Por eses anos, o Dépor arrastraba unha débeda cuantiosa: faltábanlle socios para pagar os futbolistas, tiña dificultades para adaptarse ao contexto semiprofesional. Na cidade palpábase o temor a que o equipo, cunhas contas moi fráxiles, correse o mesmo destino que o defunto R.C. Coruña.

Comezouse entón a xestar a idea de que o coruñeses financiaran o Dépor quixeran ou non. Logo de moitos intentos, nos 60 María Pita comezou a subvencionar o club con partidas cuantiosas. En 1968 comprometéranse 500.000 pesetas por tempada. Dez anos despois eran tres millóns e medio. O consistorio dispoñía os billetes a fondo perdido a pesar de que o Deportivo seguía sen pagar polo estadio.

Nos 60 María Pita comezou a subvencionar o club con partidas cuantiosas

A día de hoxe, o montante global que o franquismo inxectou no Deportivo ao longo dos anos segue sen coñecerse. A entidade branquiazul, privada, mantén ocultos os libros de contabilidade desa era. Do mesmo xeito, ignórase até que momento o equipo seguiu percibindo ingresos públicos sen contrapartida algunha.

O que si está claro é que a explotación gratuíta do estadio superou a Transición intacta. Ou case. En 1983, o alcalde Francisco Vázquez reeditou o pacto do 78 cun novo acordo que implicaba tres cambios. O primeiro, que o Dépor pasaría a pagar unha peseta anual como contía simbólica. En contrapartida, o Concello comprometíase a financiar toda obra que afectara a arquitectura estrutural do estadio. Por último, o texto incluía unha pequena prebenda para o consistorio: nos días de partido, o alcalde podería dispoñer de cantos asentos quixera do palco de honra. Novamente, sucedéronse os aplausos.

A sombra da torre é alongada

O acordo asinado por Francisco Vázquez traería serias dores de cabeza ao consistorio nos anos seguintes. O problema veu da cláusula das obras, na práctica herdada tamén da ditadura. Por esas décadas, Riazor precisou de dúas reformas estruturais que remataron custando 2.000 millóns de pesetas ao Concello. A última intervención, de 2017, sairíalle a 7’2 millóns de euros.

Alén dos acordos e concertos, o Concello tivo outra oportunidade máis de demostrar a súa solidariedade co equipo branquiazul. Aconteceu nos 80. Uns anos antes, o Deportivo comezara a edificar un solar inmenso na península da Torre de Hércules na procura dunha cidade deportiva propia. Non a conseguiu: a obra era ilegal e o Concello mandou detela. Cinco avisos despois, o Dépor desistiu e o complexo quedou paralizado.

Abríase entón a pregunta: que facer con ese proxecto sen licenza pero parcialmente edificado? E o Concello, xa en democracia, optou polo máis razoable: rescatar a obra, rematala e quedar coas instalacións... tras pagarlle 123 millóns de pesetas ao Dépor polos terreos. A esta contía sumábanse outros 24 tramitados polo Consello Superior de Deportes. Parte desta subvención chegou cando os traballos xa foran declarados ilegais.

Nacía así a Cidade Deportiva da Torre. O Deportivo remataría pagando 5’5 millóns pola infracción urbanística, ademais duns centos de miles non especificados que formaron parte do abonado con Merino na alcaldía. En suma, o equipo edificou unha obra ilegal, ignorou os avisos do Concello, levou 147 millóns das arcas públicas e rematou usando as instalacións ata que lle quedaron pequenas.

O pasado difícil

Volvemos así ao tempo presente. Co Deportivo con ABANCA como accionista maioritario, Couceiro acusa a Inés Rey de querer cobrarlle ao club un alugueiro polo estadio. Rey desménteo: o Concello reclama beneficiarse do cambio de nome do recinto, que dende 2017 inclúe a anotada entidade bancaria. Alén do xogo político que subxace ao intercambio, o presidente do Dépor equivócase ao apuntar que o Concello nunca antes pedira cobrar pola cesión do estadio: a demanda fíxose ata en cinco ocasións.

Abanca Riazor, un nome que escoce

Toni Lodeiro

Municipalismo

Abanca Riazor, un nome que escoce

Toni Lodeiro

O Estadio Municipal da Coruña chamaráse até 2025 Abanca Riazor. Un gol simbólico que exemplifica os límites do poder dos ‘concellos do cambio’

Non parece plausible que no anos seguintes vaia haber unha sexta. Inés Rey xa apuntou que descarta comezar a cobrarlle un alugueiro ao Deportivo. O sentir é paralelo no resto de grupos do arco coruñés. O PP ve “bo” que o Deportivo “poida seguir disfrutando do Estadio nas mesmas condicións en que o vén facendo”. Na Marea Atlántica defenden que o modelo de cesión é “común” no resto do Estado e que a Coruña gaña do Deportivo en “proxección exterior e retorno económico”. Tamén o BNG ve procedente o acordo: “pensamos que é lóxico que o Concello preste colaboración co Deportivo, tal e como historicamente vén facendo”, apuntan. O club, pola súa parte, non respondeu ás comunicacións deste xornal.

Na práctica, o convenio de Francisco Vázquez regalou a perpetuidade o Estadio de Riazor. Ninguén se atreve xa a cuestionar o status quo

Na práctica, o convenio de Francisco Vázquez regalou a perpetuidade o Estadio de Riazor. Ninguén se atreve xa a cuestionar o status quo. Couceiro, consciente deste as na manga do equipo, aseverou que obrigar agora ao pago sería unha “inxustiza histórica”. A historia fala dunha inxustiza ben distinta, pero o presidente do club leva parte de razón: son moitos os clubs do Estado que monopolizan gratuitamente recintos municipais. Entre eles, o Celta.

Antes de que o Estadio de Riazor volva durmir o sono dos xustos, a bancada deportivista podería abrir un melón que até o de agora estivo sempre moi duro: o papel que xogou o franquismo na promoción e enriquecemento do seu club. En realidade, de case calquera equipo con certa traxectoria. O legado da ditadura nos equipos españois é un e moi concreto: o legado do ouro. Por iso pesa tanto, por iso nunca se comenta.