O prelo
“Os que se queixan pola comida nunca serán grandes persoas”, un achegamento ao Caranguexeiro de Kobayashi

A obra de Kobayashi foi escrita en 1929, pero tivo unha segunda vida no 2008 durante a crise económica.  Que supuxo a recuperación dun movemento obreiro sometido ao medo e á brutalidade en tempos do capitalismo financeiro? 

28 nov 2020 10:23

Xa a crítica sinalara con sorpresa a nova recepción de O caranguexeiro  no 2008. A novela, publicada en 1929, viviu un momento de gran aceptación durante o ano da crise global. A interpretación xeral asumiu que o motivo era evidente: a crise financeira levou ás lectoras a atender un texto que falara da explotación e a organización proletaria nun barco-factoría. Parecía, entón, que existía un xogo de similitudes que o texto facía explícito entre  os traballadores do navío e a nova clase traballadora precarizada no mundo do capital financeiro.

O xogo de equivalencias xustifica dalgún xeito a nova actividade lectora, pero tamén pode pasar por alto o sutil xogo de experiencias que constitúe a prosa de Takiji Kobayashi.

O caranguexeiro fala dun barco-factoría que navega nas augas da na península Kamchatka despois da chamada guerra ruso-xaponesa. Alí, os traballadores son sometidos a condicións de traballo miserables e sofren o sometemento e as torturas de Asakawa, o superintendente do navío. Xa que logo, o corpo heteroxéneo de traballadores decide mobilizarse para reclamar condicións xustas de vida e castigar así a quen os atenazou durante meses.

A reiteración do sometemento dialoga con formas de exhibición da violencia que tamén serven como expresións que procuran o medo e o desencanto da dimensión transformadora da realidade.

A historia está construída como unha relación de episodios que describen momentos de castigo e medo. Aínda que escritas de forma lineal, cada escena goza de certa autonomía, como se mantivesen una relación apenas suxerida polo feito de suceder no mesmo espazo. Iso anima a idea de que cada unha delas ben podería ocupar un lugar distinto no relato de Kobayashi.  O efecto de autonomía non é só un recurso formal. Posibilita atender cada acontecemento cunha forma de predisposición especial: non é relevante o que sucedeu ou o que sucederá, senón o que sucede agora. O efecto de singularidade está vinculado con atender só e unicamente o presente do que se narra. Apenas importan algúns antecedentes para construír o significado da escena.

O sentido de presente, que Kobayashi mantén case durante toda a obra, tamén está relacionado cun recurso que fundamenta moita da prosa da súa xeración e que animou sen dúbida a atención das lectoras contemporáneas: unha especie de estética da indignación. Kobayashi fai explícita e detallada a tortura cara á clase oprimida:

“Á maña seguinte, cando os grumetes baixaron á fabrica, viron o estudante do día anterior amarrado á columna de ferro do torno mecánico. A cabeza penduráballe sobre o peito, como a un galo co pescozo retorto, de tal modo que se lle marcaban as vértebras”.

Hai nas palabras do narrador unha exposición cruel do castigo e o medo. A indignación, motivada pola violencia da súa descricións é unha forma de animar a furia. Supón que a potencia mobilizadora da escrita está relacionada coa forza dunha estética da crueldade. O valor literario suporía, para a tradición literaria de Kobayashi, a preparación das chamadas condicións subxectivas da revolución obreira, representadas nas palabras de Lenin.

A reaparición do Caranguexeiro supón unha lembranza de aquel primeiro movemento literario que estivo animado pola revolución de outubro. Pero tamén se integra a un debate contemporánea sobre o falso poder liberador da exposición da violencia e o medo.

Sumada á exposición da violencia e o terror, o relato preocupase tamén por ilustrar a Asakawa, o superintendente e xefe supremo da embarcación, como un home atroz e desapiadado. Pouco se pode saber del e apenas é recoñecible polos seus castigos e o seu cinismo:

“Asakawa puxera un aviso segundo o cal, alén dos premios, habería “ferro”  para os que menos rendesen. O castigo consistía en quentar unha vara de ferro até que virase vermella e en marcarlles con ela o corpo.”

Asakawa non é o patrón atormentado pola súa vida íntima nin tampouco o suxeito que foi sometido ao mesmo traballo en tempos anteriores. É, por se mesmo, un ser perverso. O superintendente é visible polo que fai, case determinado pola súa propia condición de xefe. Así, é unha representación máis do xogo da indignación. Un personaxe que cumpre a única función de animar o sufrimento.

O efecto da estética cruel non sempre está vinculada coa organización popular. Aínda que en Kobayashi, no seu momento máis didáctico, mesmo procura ilustrar formas de organización colectiva como nunha especie de guía para o lector. O sometemento explícito tamén dialoga con afectos íntimos e solitarios. No 2008, a indignación solitaria foi sintomática e só en importantes ocasións foi capaz de colectivizarse. A reiteración do sometemento dialoga con formas de exhibición da violencia que tamén serven como expresións que procuran o medo e o desencanto da dimensión transformadora da realidade.

A prosa de Kobayashi, desde os primeiros momentos, tamén establece o que sería un anonimato colectivo. Dos personaxes que traballan no navío apenas se saben os nomes. A súa singularidade é a singularidade da masa traballadora. Interesa entón a resposta colectiva e a organización. Parece dalgún xeito que o poder desdebuxa a súa singularidade, pero tamén o fai a tradición de Kobayashi. Son, neste caso, corpos que deben nutrir a brutalidade do efecto estético.

A reaparición do Caranguexeiro supón unha lembranza de aquel primeiro movemento literario que estivo animado pola revolución de outubro. Pero tamén se integra a un debate contemporánea sobre o falso poder liberador da exposición da violencia e o medo. O Caranguexeiro foi publicado por Hugin e Mumin e a tradución estivo a cargo de Gabriel Álvarez Martínez. Foi publicado neste ano e forma parte da súa colección XX. 

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Feminismos
Andrea Proenza “Debemos aproximarnos a nuevos horizontes feministas en nuestra forma de amar”
‘Cartografías del deseo amoroso’ es el título de un ensayo intimista sobre chicas que quieren ser Bravo y buscan no solo el amor, sino un buen relato.
Literatura
Ensayo Qué (no) puede un cuerpo
Algunas novedades editoriales y tendencias audiovisuales sugieren retornos de modos de entender lo inhumano que fueron característicos de la neoliberal década de los 80.
Historia
Historia Miguel Martínez: “En Villalar, la izquierda arrancó los comuneros al franquismo”
Miguel Martínez, profesor de historia y literatura españolas en la Universidad de Chicago, analiza desde una óptica progresista la Edad Moderna, el momento histórico fetiche de las derechas españolistas.
Galicia
Galicia A Xunta aprobou a celulosa de Altri argumentando que a súa cheminea de 75 metros sería “icónica”
O Informe de Patrimonio Cultural, favorable á multinacional, emitiuse con base en dúas encargas externas, contratadas e pagadas pola empresa ao ex presidente e ao actual tesoureiro de Icomos-España.
República Dominicana
República Dominicana El Gobierno de Abinader desafía a la ONU expulsando mujeres embarazadas y recién paridas desde los hospitales
La campaña contra las migrantes haitianas del Gobierno de República Dominicana ha llegado a las maternidades. Decenas de mujeres embarazadas o con sus bebés en brazos han sufrido esta política.
Reducción de jornada
Trabajo El Gobierno aprueba el proyecto de ley para reducir la jornada laboral a 37,5 horas
La norma pasará al Congreso donde no cuenta con los apoyos necesarios de todos los socios de Gobierno, por lo que la Ministra de Trabajo ha apelado a la responsabilidad del Partido Popular para que esta nueva jornada laboral salga adelante.
Israel
Israel Netanyahu acelera los planes de ocupación total de una Gaza diezmada por el hambre
El ejército israelí quiere movilizar a 30.000 reservistas para una nueva expansión de la ofensiva sobre Gaza. Las organizaciones dependientes de la ONU alertan de la hambruna y las enfermedades en un enclave en el que escasea el agua potable.

Últimas

Comunidad de Madrid
Comunidad de Madrid Madres organizadas contra los arrancamientos piden una reunión con Infancia
Pamela L.C. ve a su bebé dos horas a la semana después de que se lo retiraran dos días después de su nacimiento. Ella y otras madres han decidido organizarse para pedir medidas que frenen los arrancamientos.
Madrid
Madrid Sareb amenaza con desahuciar el centro social La Animosa, en Hortaleza
Los colectivos que participan del centro social okupado, y que han dado vida a este espacio durante los últimos cuatro años, convocan a defender su permanencia aunque se ha retrasado la fecha de desalojo hasta el 26 de mayo.
Opinión
Opinión España ya roza el 2,5% en gasto militar
Según el autor, investigador del Centre Delàs, el gasto militar real del Estado español será de 40.457 millones de euros y representará respecto al PIB el 2,48%. A esto se sumarán las inversiones comprometidas en programas de armamento.
Comunidad de Madrid
Universidad pública El alumnado de la UNED denuncia el “modelo antipedagógico” tras la supresión de tutorías presenciales
El proceso de eliminación de clases se remonta a 2008, aunque ha sido este año, con el nombramiento Claudia Sevilla como directora de centros asociados de Madrid, cuando el gobierno de Ayuso “ha pisado el acelerador”.
Opinión
Opinión El rentismo es racismo
La posición de las personas migrantes y racializadas en el conflicto del alquiler nos coloca como sujetos esenciales e imprescindibles en la lucha por la vivienda.

Recomendadas

Laboral
Laboral Coidar sen dereitos: a loita das traballadoras nas residencias privadas de Galiza
Sen tempo nin medios para ofrecer uns coidados axeitados, alertan dunha situación insostible nos centros e denuncian a privatización dun servizo a costa do benestar das persoas maiores e dependentes.
Alemania
Alemania Ines Schwerdtner: “Los conservadores tienen esta estrategia de normalizar la AfD, pero eso ha salido muy mal”
De profesión periodista, Ines Schwerdtner ha sido una de las responsables del ascenso de Die Linke, un partido que pasó de no aparecer en las encuestas a superar el 8% en las elecciones de febrero.