O prelo
A illa, o ceo e outras tempestades

NUNCA SOUBE DIFERENCIAR O POEMA do mundo

O primeiro verso de Silvia Penas en O resto é céu anticipa unha poética que se achega aos pregos, aos lindes entre superficies e sentidos. Non é, xa que logo, unha obra que descansa sobre a base dos obxectos, senón sobre as liñas que os limitan, a súa relación con aquilo que os precedeu, os ocos que definen a súa propia forma. Atende as marxes e as diferenzas sutís que se atopan entre as cousas. Esta obra fórmase de imaxes en que se disputan os bordos que definen o espazo, o corpo e o tempo:

não existe a meta nas ilhas pela sua
extrema circularidade
não existe uma linha reta entre o passado
o presente o futuro   

De aí, a importancia da illa na súa obra. Estes espazos suspendidos no mar son máis delimitacións que superficies. Da illa apreciamos as súas marxes co mar, co ceo, con outras illas. Son máis lindes que obxectos. A illa apréciase porque atopa con présa o seus propios límites. Iso sepáraas doutras masas de terra depositadas no mar. Non toda superficie é unha illa porque non todas están concibidas polos seus propios bordos. A poeta alimenta esa experiencia. 

A illa de Penas pasa por formas de determinación e indeterminación constantes. Ás veces parece estar situada nunha xeografía concreta en que a voz poética é unha visitante atenta e contemplativa. Noutros casos, é un espazo propio, un depositario da memoria e da dor persoal: 

ENSINARAM-ME A COMEÇAR O PRATO pelas bordas
para não me queimar na boca do vulcão
e assim, interno-me na ilha

habitando as costuras e a margem do regato (...)

A illa, en O resto é céu, é tamén unha forma de asumir o corpo. É o espazo en que a voz poética é quen de auto-imporse, de asumir a súa mesmidade. Nese exercicio, a illa deixa de ser terra para ser sangue, órganos e feridas. A voz poética, nese esforzo que supón a transformación material da illa, ten tamén a vontade de atravesar a historia das mulleres que a constrúen. É dicir, a illa non é só un equivalente do corpo material, senón tamén un espazo en que se econtra a memoria compartida. “Cavar” non é só atravesar pel e sangue, senón experiencias e dores comúns.

A illa, así pois, é corpo e pasado propio:

hoje trago o meu saber ancestral e cavo
muito fundo para abrir a carne da ilha
vejo como pinga o sangue do meu pulmão
para o lado esquerdo do tarrafal
acodem-me as mulheres já deixei para trás (...)

Ao igual que a palabra e o mundo son territorios de confusión, espazo e corpo son formas que non teñen lindes claros nesta obra. O corpo e a illa, pero tamén a idea suxerida de “tornar-me cidade” nun dos poemas máis importantes da obra. Trátase de falar de si desde o espazo e as formas especiais en que pode ser habitado. Noutras palabras: a escrita de si desde as experiencias que o espazo ofrece. Nun só verso o valor da vida e o espazo toman unha forma concreta e poderosa: “ou porque pertencer a um lugar / é questão de vida o morte”.

Pero  non só hai na obra de Penas unha reflexión sobre o horizonte do espazo propio. Está viva a intención de recoñecer o seu pasado, a sucesión de experiencias que organizan a seu propio presente. Nese camiño, visita as  mulleres que forman e preservan a vida. É dicir, o xeito en que se constrúe a transmisión de saberes vitais entre iguais: a transmisión dunha lingua, o coidado da terra, o uso de ferramentas no campo, a carta que unha nai escribe ao seu fillo. Nesa exploración, posúe un sentido extraordinario o verbo “tecer”, que nesta obra está vinculado coas mulleres e o mantemento da vida. Un tecido que tamén é un soporte construído desde as lágrimas e a violencia.  

Só no último gran segmento desta obra, Penas deixa atrás o sentido dos bordes e lindes. Atopa refuxio nunha forma contraria: o ceo. Como nun peche progresivo, o que primeiro foi bordo agora parece quedar espido. A dor e a ferida quedan suspendidas e “apenas o céu” imponse coa súa inmensidade. A súa poética transita da materialidade da terra e a carne, e remata no horizonte idenfinible do ceo. Xa non se trata de observar os espazos de transición, senón de experimentar a imposición dun corpo inmobil e inabarcable. O ceo recobre por completo a experiencia dx lectorx para quen as palabras e as imaxes van desvanecendo: