Medio rural
A faciana rural do feminismo

As mulleres labregas non teñen os mesmos ideais nin os mesmos xeitos de organizarse, mais iso non quere dicir que non loirten contra a violencia machista.
5 jun 2021 09:40

PROXECCIÓN 1 

Un mar violeta percorre as veas da cidade. É unha marea que avanza lento, mais que fai vibrar o pavimento das avenidas máis grandes. Mudo de canle. A imaxe semella a mesma. Repito. Mesmo resultado. Se detemos cada unha das imaxes, podemos ver as caras da liberdade. Son distintas unhas doutras, mais hai algo nelas que coincide. Será a enerxía, o xeito de moverse, de apropiarse o espazo, de berrar en comunidade?  

VISIÓN 1 

Apago o televisor e miro a través da fiestra. Non pasa moito tempo até que a miña veciña Isabel camiña pola estrada. Está a vestir o xa tan típico mantón azul. Leva unha carretilla baleira, porque ven de levarlle herba a súas cabras. Pola hora do día e polo compás que marcan os seus pasos, sei que leva présa, que o seu pai xa ten que tomar as súas pílulas e pronto o seu marido chegará a casa, sentará na mesa e esperará que chegue o prato de sopa quente.  

Lembro a proxección, as imaxes dos maremotos irrompendo a cidade. Penso nas mulleres de alí. Logo penso en Isabel.  

***

O feminismo occidental, ao longo dos anos foi creando unha idea - máis ben un ideal- de muller liberada, daquela que logrou desencadearse do xugo do patriarcado. E, co pasar dos anos, fíxose tan concreta que, se tivese que  describir a unha muller libre hoxe, describiríaa coma unha muller con acceso á educación, coa posibilidade de profesionalizarse, de realizarse laboralmente; unha muller emancipada e “moderna” en tanto que se desprende do pasado, da tradición; unha muller que avanza cara a adiante na historia da civilización. 

Nesta mesma liña, a filósofa e activista antirracista e decolonial Yuderkys Espinosa sinalou que, ademais, adoitamos pensar que as mulleres nas filas do movemento feminista teñen que ser, sobre todo, capaces de emanciparse da familia, de liberarse da maternidade, dos coidados. E foi así que esta pensadora dominicana notou a semellanza desta proxección de liberdade feminista coas reflexións desenvoltas polos grandes símbolos do pensamento moderno occidental, Kant e Hegel, pois ambas concepcións ligaban a liberdade cunha noción de progreso. E, a min, neste punto sorpréndeme e asústame a coincidencia que pode ter este ideal coa axenda neoliberal que non perde nunca un minuto para intervir e manipular a loita feminista.

Mais, se o ideal do feminismo occidental é a muller moderna e liberada: onde quedan as mulleres do rural?, Que espazo ocupan na loita aquelas que a súa vida está profundamente enlazada coa tradición, na que as costumes e o pasado están presentes en cada decisión e en todos os ámbitos da súa vida?

Antes de seguir, gustaríame dicir que non estou a defender os micro nin os macro machismos que oprimen ás mulleres do rural nin estou a idealizar a tradición. Tampouco estou a renegar das imaxes e ideas do feminismo que moveron montañas, as que reivindicamos e grazas ás que logramos conquistar os dereitos que gozamos hoxe. Simplemente quero poñer sobre a mesa o froito do pensamento feminista feito desde o sur global, pois bríndanos outra maneira de ollar, de comprender non só o mundo, senón o feminismo mesmo. Que tanto podemos alcanzar a ver dos contextos que nos son alleos? Por que, desde as cidades e desde a academia, continuamos a pretender comprender a outras comunidades como se os valores morais e afectivos fosen universais? 

Sei que  a miña veciña Isabel non é o modelo nin referente do feminismo occidental e da cidade. Alguén podería irromper na súa casa e, antes de que lle sirva a sopa ó home, dicirlle co libro de Simone de Beauvoir na man: o que estás a facer son tres xornadas laborais, non naciches para servir a ninguén, tes que ver por ti e defender os teus intereses sobre calquera outra cousa. Mais, por que supoñer que a Isabel non o sabe? Por que instar ás mulleres doutros ámbitos a adecuarse a unha forma de vida que non forma parte dos seus intereses, que non concorda coa súa cosmovisión? Nos intercambios que se dan en encontros feministas ós que chegan mulleres de moitos lugares, realmente estámonos a escoitar? Ou as miramos e avaliamos a partir da nosa concepción da vida? O pensamento que a educación non só radica nos libros, nas universidades ou nos colectivos das cidades. Tampouco o feminismo. Hai tantos xeitos de actuar na defensa dos dereitos e a dignidade das mulleres como linguas no mundo.

PROXECCIÓN 2 

Na serie de televisión Big Little Lies, a eterna Nicole Kidman represena unha nai de clase alta que ama dabondo o seu marido. Todo semella perfecto: viven nunha casa xigantesca, contan cunha seguridade económica que a maior parte da poboación mundial nunca vai coñecer. A personaxe de Nicole vive unha vida de fantasía excepto pola violencia física, emocional e psicolóxica que exerce o seu home contra ela. Conforme pasan os episodios, a violencia aumenta até o punto en que queda claro que a súa vida está en perigo, nós, desde o sofá, berrámoslle á Nicole da pantalla: Sae de alí! Ao final, cando ela toma forzas e decide saír e denuncialo, aínda sendo economicamente dependente do home, alegrámonos. Non podía ser doutro xeito.

VISIÓN 2

Eu non estaba aquí. Quizabes aínda nin sequera nacera. Mais sei que a miña veciña Dalia viviu violencia de xénero a mans do seu marido por varios anos. Curiosa e alarmantemente, é o único caso de violencia machista na miña aldea que coñezo. Debían de ser os anos 70 cando, segundo o conta a veciñanza, o home de Dalia  -aquel sobre o que todos din que fóra da casa sempre foi encantador-  golpeabaa. Non sei cantos anos viviu a miña veciña nesa relación, mais foi logo dun gran golpe que case a deixa cega, que decidiu separarse. As mulleres apoiarona e o home foi, en certo sentido, desterrado da aldea. Exixíronlle que lle pagase a Dalia unha renda mensual –porque ela non traballaba- e esta non se divorciou co fin de poder cobrar a viuvez á morte da súa ex-parella.  

***

Ao falar do lugar que adoitan ocupar as mulleres nas sociedades rurais, parecese que só hai dúas posibles lecturas: ou se di que viven totalmente oprimidas, ou que o rural, en realidade, é un matriarcado. Este tipo de dicotomías son produto da mirada patriarcal coa que se ten mirado ás mulleres dende hai séculos. Mais ningún deses dous estereotipos achégase á realidade  e, ademais, no caso do rural,  ambas lecturas están feitas desde unha perspectiva paternalista urbanista que insiste en definir e en dicirlles ás mulleres quen son, que teñen que facer; que as mira como se estivesen atrasadas no tempo. E o que o que menos precisan é que chegue o feminismo occidental hexemónico a adxudicarlles responsabilidades que non funcionan do mesmo xeito en todos os lugares.

Aínda que non sexa doado de mirar desde a nosa mirada allea, as mulleres do rural teñen capacidades e coñecementos sociais cos que xestionan a convivencia da maneira máis xusta e digna posible. As miñas veciñas teñen tanto o seu propio marco moral, como a súa propia concepción de xustiza e a súa maneira de impartila. 

Tecer redes non implica levar unha idea do feminismo a todos os recunchos do planeta como se dunha predicación se tratase. Pola contra, trátase de aprender, de tender pontes que posibiliten a comprensión entre dous mundos, non de ler os mundos e nomealos con conceptos e retóricas alleas.  

As mulleres do rural tamén se organizan. Organizacións como o Sindicato de mulleres labregas quizabes sexa o exemplo máis visíbel, mais na miña parroquia –a cal non se caracteriza particularmente por ter unha comunidade moi participativa- as mulleres falan, sentencian, regulan a vida e defenden os seus dereitos dun xeito ou doutro. O interesante comezará a suceder cando ningún grupo impoña ou infantilice a outro no nome do feminismo, cando recoñezamos que todas podemos aprender de todas.  

Sobre o blog
Espazo literario adicado a difundir a idea de que outros estilos de vida son posibles. Un repertorio que busca dignificar as experiencias e os coñecementos que existen nas zonas rurais a través da observación, reflexión e narración da vida social e cultural dunha aldea galega.
Ver todas as entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

A Catapulta
A Catapulta Silvia Penas, a creatividade na procura
A poeta, performer e creadora repasa na Catapulta a súa carreira e o súa visión sobre a poesía
Religión
Religión ‘El minuto heroico’ rompe el silencio sobre el Opus Dei: “Es un documental sobre la vulneración sistemática de derechos”
Dirigido por la prestigiosa periodista Mònica Terribas, el documental visibiliza los testimonios de 13 mujeres que relatan abusos y coerciones sufridas dentro de la organización. Conversamos con Terribas y con Marina Pereda, exagregada de la Obra.
Sobre o blog
Espazo literario adicado a difundir a idea de que outros estilos de vida son posibles. Un repertorio que busca dignificar as experiencias e os coñecementos que existen nas zonas rurais a través da observación, reflexión e narración da vida social e cultural dunha aldea galega.
Ver todas as entradas
Salario mínimo
Salario mínimo PSOE y Sumar intentan llegar a un acuerdo para no perjudicar con el IRPF a los trabajadores con el SMI
La ministra de Hacienda ha confirmado que sería “algún tipo de medida que permita compensar a aquellos pocos trabajadores” en la situación de tener que tributar con el salario mínimo.
Residencias de mayores
Residencias Fondos de inversión y residencias: la mano invisible que retuerce los cuidados
Mientras DomusVi, en manos del fondo de inversión ICG, ya es la empresa con más residencias privadas del Estado, residentes, familiares y trabajadoras explican lo que supone que las prácticas especulativas acunen la vejez de las personas.
Opinión
Opinión Bretón no es un monstruo, ni Martín el nuevo Capote
Frente a la libertad sin peros que defienden unos, la responsabilidad de muchos: la de ciudadanos y librerías que se niegan a comprar o vender, respectivamente, el libro que Anagrama ha tenido a bien materializar.
LGTBIfobia
Manifestación Plataforma Trans planta cara a la transfobia con una manifestación contra el odio
La convocatoria el 29 de marzo denuncia un contexto internacional antiderechos. La organización pide a partidos y sindicatos que se sumen a la marcha porque la transfobia es un problema social, y por lo tanto también político, explican.

Últimas

AGANTRO
Agantro Tatuaxe: terapia e tendencia
Da marxinación á moda, o carácter simbólico e ritual da tatuaxe atópase actualmente erosionado polas dinámicas capitalistas.
Música
Música Pervertidos y puritanos, a los pies de Ethel Cain
Proyectos musicales como ‘Perverts’ de Ethel Cain son capaces de imponer silencio en medio de tanto ruido para pensar en un momento en que las redes sociales son herramientas tendenciosas para la difusión de propaganda de ultraderecha.
Gasto militar
Gasto militar “No nos resignamos a la guerra”: 70 organizaciones rechazan la deriva militarista de la UE y el Gobierno
Más de 70 organizaciones y personalidades de la cultura y el activismo firman un manifiesto que rechaza la escalada belicista y el rearme frente a una posible agresión rusa.
Palestina
Cisjordania Hamdan Ballal, codirector de ‘No other land’, agredido por colonos israelíes
Según los testigos que presenciaron el ataque, el cineasta está herido. Poco antes de las 14h el codirector de la cinta ha anunciado que Ballal ha sido puesto en libertad.
Minería
Minería estratégica en Extremadura La Comisión Europea declara “estratégicos” tres proyectos mineros en Extremadura
Las Navas (Cañaveral), Aguablanca (Monesterio) y La Parrilla (Almoharín) obtendrán financiación, verán facilitados sus procesos de tramitación y se beneficiarán de plazos más reducidos. La mina de Valdeflores no es considerada estratégica.
Más noticias
Obituario
Obituario Jesús Santos, el basurero que se ganó el corazón de Alcorcón
Alcorconero de toda la vida, teniente alcalde, activista social y sindicalista, Jesús Santos hizo que aquellos que le acompañaron en su camino se ilusionaran por la política.
Israel
Genocidio Mercadona vende tampones y patatas procedentes de Israel
En 2024 se produjo una reducción de las importaciones de tampones y patatas israelíes. Mercadona es una de las plataformas que trabajan con estos productos.
Madrid
Madrid La Sareb amenaza con el desahucio a dos jóvenes activistas en Carabanchel
Cadete 7, el bloque en lucha del que el ‘banco malo’ prevé desalojarles de forma inminente este jueves 27, fue el primero recuperado por el movimiento de vivienda de Madrid en 2013 tras haber permanecido deshabitado desde 2008.
Palestina
Palestina Egipto abre la puerta a un nuevo alto el fuego en Gaza con el visto bueno de Hamás y EEUU
A cambio de la retirada gradual de la tropas de Israel en la Franja, serían liberados cinco rehenes cada semana. El Gobierno de Netanyahu no se ha pronunciado y siguen los ataques contra población civil.

Recomendadas

Medio ambiente
Medio ambiente Milleiros de persoas enchen A Pobra do Caramiñal para berrar contra a celulosa de Altri e a mina de Touro
Unha grande multitude por terra e centos de embarcacións por mar esíxenlle ao Goberno de Alfonso Rueda que “recúe” ante o potencial desastre ambiental que sobrevoa Galiza.
Guerra en Ucrania
Guerra en Ucrania Colegios underground en Járkov después de tres años de guerra
La ciudad ucraniana construye escuelas subterráneas, preparadas para aguantar ataques balísticos y nucleares.
Feminismos
Irene García Galán “La memoria feminista hay que construirla desde abajo, desde nuestras casas”
‘Hilaria’ (Errata Nature, 2025) es un libro dedicado a la tatarabuela de Irene García Galán, pero también un ensayo político que navega a través de la memoria feminista, el antipunitivismo y el anarquismo.
Argentina
Estela de Carlotto “Faltan todavía muchos nietos por encontrar”
Al cumplirse 49 años del golpe cívico-militar, la presidenta de Abuelas de Plaza de Mayo dialogó con El Salto y apuntó contra el Gobierno de Milei y su ministra de Seguridad, Patricia Bullrich, que encabeza la represión de la protesta social.