Decrecimiento
Duplo miope correndo cara ao abismo

Unha dupla eiva da nosa visión como sociedades dificulta que percibamos o colapso ecosocial a tempo.

Bolsa

Coordinador do Instituto Resiliencia

10 jul 2019 07:06

Imaxinemos que padecemos unha miopía que só nos permite ver con claridade o que temos máis achegado a nós, e que converte en demasiado borroso o que temos alén duns pasos diante de nós. Nese caso o máis prudente ao camiñarmos sería facelo a un paso moderado, pois se a nosa velocidade excede a nosa capacidade de enfocar a media e a longa distancia, correriamos o risco de chegar aos obstáculos sen tempo de velos anticipadamente, e sería doado caer en fochancas, tropezar coas pedras, coas pólas das árbores ou con calquera outro perigo que se nos cruzar no camiño. O mesmo podemos dicir no caso de conducirmos un vehículo por entre a brétema, e así existen normas de circulación que obrigan a reducir a velocidade e a extremar a precaución nesas condicións. É dicir, a incapacidade de ver ao lonxe aconsella levar unha velocidade moderada.

Porén, as sociedades humanas non estamos facendo caso desta lóxica de sentido común nin aplicando as normas de tráfico ao noso conducir civilizatorio: somos miopes —por partida dupla— e aínda así construímos un sistema técnico e económico en acelerada e irrefreable expansión. En canto ao metabolismo en crecemento acelerado non é preciso dar moitos detalles pois é ben sabido que na chamada Grande Aceleración que comezou mediado o século XX, todas as variables do sistema-mundo disparáronse a velocidades nunca vistas na historia da nosa especie, comezando polo consumo de enerxía, a polución, o esgotamento dos recursos ou os niveis de poboación humana. Segundo Carlos de Castro, experto en sistemas e creador da Teoría de Gaia Orgánica, a nosa cultura foi incapaz de adaptarse a este ritmo de mudanzas e a consecuencia diso foi que non puidemos aplicar correctivos ético-sociais para evitar a extralimitación.

Coa 'Grande Aceleración' construímos un sistema técnico e económico en irrefreable expansión, á que a nosa cultura foi incapaz de se adaptar

O que xa non é tan evidente é a nosa miopía, e que esta sexa dupla, a nivel de especie e tamén de cultura. Por unha banda sufrimos unha incapacidade, froito da nosa evolución, para ver os perigos afastados (no tempo ou no espazo). Un dos autores dos Límites ao crecemento, Dennis Meadows, afirma: “No básico estamos programados exactamente igual que hai 10.000 anos. Se un dos nosos devanceiros era atacado por un tigre, tampouco estaría preocupado polo futuro, senón pola súa supervivencia inmediata. O que me preocupa é que por razóns xenéticas non somos quen de tratar cuestións a longo prazo como a mudanza climática. En tanto non aprendamos a facer iso, non hai maneira de resolver todos estes problemas".

Esta mesma eiva é salientada por outros autores como Elke Weber ou Paul & Anne Ehrlich, quen o relacionan con que, até o de agora, á nosa especie non lle fixo falta esa capacidade de anticipación. O sociólogo ambiental William Catton tamén identificaba expresamente esa incapacidade “de ver alén do horizonte” como resultado da evolución. Jorge Riechmann chama a atención (no seu libro Ética extramuros) sobre esta "miopía intertemporal" vencellándoa coas "curvas hiperbólicas de desconto" propias da especie humana, o que os economistas chaman "a taxa de desconto" do futuro, pola cal tendemos a preferir os beneficios inmediatos aos futuros, e así é que as consecuencias futuras das nosas decisións actuais adoitan non contar moito para nós. Por isto, o que xera a nosa prosperidade a curto prazo pode acabar por destruíla no longo, un fenómeno psicosocial que ten que ver coa externalización de danos metabólicos do sistema económico. Segundo Anthony Giddens, "o desconto hiperbólico é un dos principais factores que explica a actitude tan preguiceira da maioría da xente ante as ameazas do quecemento global" e a resposta tan marxinal ás diversas campañas de eco-concienciación.

A taxa de desconto do futuro propia da especie humana explica en parte o fracaso da concienciación ecolóxica.
Outros autores, como o matemático Albert Bartlett, sinalan factores psicolóxicos agravantes, como a nosa dificultade como especie para comprender intuitivamente a función exponencial e —en consecuencia— o crecemento exponencial resultado de combinar a explotación da enerxía fósil coa mecánica inherente ao capitalismo na procura da acumulación perpetua de ganancia. E aí é onde entrariamos no segundo nivel (macro) da miopía humana... ou máis ben das sociedades humanas modernas e industrializadas.

Explica Riechmann que, mesmo sendo certo que a nivel individual (micro) "padecemos ese nesgo cognitivo [a miopía intertemporal] (...) o que hoxe está determinando o suicida, xenocida e biocida colapso (...) é moito máis decisivamente os efectos inducidos sobre a cultura enteira pola peculiar concepción temporal do capitalismo financiarizado". Esta miopía propia das sociedades capitalistas ficaría rotundamente expresada nun comentario que lle fixera en certa ocasión un banqueiro a James Tobin: "O meu máis longo prazo, amigo, son dez minutos". Así, a ollada posta na rendición trimestral de resultados empresariais sería unha clara expresión desta miopía estrutural.

Porén, o que máis determina o rumbo de colapso é a peculiar concepción temporal do capitalismo financiarizado

E mesmo poderiamos engadir unha capa máis ao nivel da estrutura política: os catro anos dos períodos electorais nas chamadas democracias liberais parlamentarias, que dificultan enormemente a planificación sociopolítica en prazos que superen eses 48 meses. Por suposto, este niveis micro e macro realiméntanse entre si, empeorando as consecuencias. Por se isto fose pouco, os sistemas actuais son a antítese do que recomendaba a científica que liderou o estudo dos Límites ao crecemento, Donella Meadows, ao respecto da necesidade de "honrar" a información: "Alguén que toma decisións non pode responder á información que el ou ela non ten, non pode responder de forma precisa á información imprecisa, non pode responder a tempo a unha información que chega tarde." É dicir, aínda que os sistemas fosen conscientes da miopía estrutural da que falamos e quixesen autocorrixirse, de pouco lles serviría se a información segue a ser retida e agachada, como sucede coa fundamental (a nivel de anticipación de políticas públicas) cuestión do Peak Oil, sen ir máis lonxe. Segundo a experta estadounidense en dinámica de sistemas, "o 99% do que falla nos sistemas vai mal porque falta información ou é defectuosa".

Decrecimiento
Atrancos para comunicar o colapso

Como transmitirlle a unha sociedade dominada polo mito do progreso perpetuo a mensaxe de que vai colapsar?

Así, aos atrancos para comunicarmos o abismo que temos por diante, e á información confusa ou directamente errónea transmitida por importantes elementos do sistema, súmase unha dupla e encerellada miopía que se traduce na dificultade para percibir e asimilar esa información vital para a nosa supervivencia como especie e como sociedades e para traducila en mudanzas radicais nas nosas políticas e nos nosos modos de vida.

Decrecimiento
A xanela de Overton

A nosa supervivencia como especie require ampliar o rango do aceptable politicamente.

Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Opinión
Opinión Cinco ideas decrecentistas frente al apagón
El autor de ‘La espiral de la energía’ (Libros en Acción, 2014) reflexiona sobre las lecciones que se pueden extraer del corte de suministro eléctrico del pasado 28 de abril.
Crisis climática
Un 50% entre 2070 y 2090 Decrecer de forma planificada o a la fuerza: el PIB mundial se hundirá por la crisis climática
Economistas y científicos británicos dan por hecho que el crecimiento se desplomará en las próximas décadas por los “shocks climáticos”.
El Salto Radio
El Salto Radio Viaje hacia la destrucción
La ONU denuncia que las lluvias e inundaciones sin precedentes de Octubre pasado en España, se unen a una serie de catástrofes por inundaciones que han afectado a comunidades de todo el mundo.
#37261
17/7/2019 15:46

Los grandes periódicos estatales silencian la exclusiva de ‘Público’ sobre el CNI y el imán de Ripoll

0
0
Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Investigación
Investigación Varios refuxiados denuncian á ONG Rescate Internacional por explotación laboral e agresión sexual
A Garda Civil investiga o centro de Mondariz-Balneario tras varias denuncias por parte de voluntarios migrantes que aseguran traballar sen contrato a cambio de 50 euros semanais. A ONG xestiona 1.700 prazas do programa estatal de acollida.
Galicia
Galicia A Xunta aprobou a celulosa de Altri argumentando que a súa cheminea de 75 metros sería “icónica”
O Informe de Patrimonio Cultural, favorable á multinacional, emitiuse con base en dúas encargas externas, contratadas e pagadas pola empresa ao ex presidente e ao actual tesoureiro de Icomos-España.
Reducción de jornada
Laboral El ‘obstáculo’ catalán a la jornada de 37,5 horas semanales
Frente al ‘no’ de Junts, los sindicatos desmontan los argumentos de la oposición y la patronal a lo que consideran “un avance” en los derechos de los y las trabajadoras.
Yemen
Yemen Los hutíes de Yemen, única milicia en Oriente Medio que sigue bombardeando Israel “en solidaridad” con Gaza
El grupo armado ha lanzado decenas de misiles contra territorio israelí desde que el Gobierno de Netanyahu retomó el bloqueo total de ayuda humanitaria en el enclave a inicios de marzo.
Estados Unidos
Roberto Montoya “Nos dicen que hay que armarse contra Putin cuando el mayor peligro para el mundo es Trump”
Más Donald Trump que nunca, el multimillonario ha regresado para terminar lo que no pudo hacer en su primer mandato. El periodista Roberto Montoya bucea en el personaje y su contexto en el libro ‘Trump 2.0’ (Akal, 2025).
Palestina
Ocupación israelí Miles de personas se manifiestan en Madrid contra el genocidio en Palestina
La organización cifra en 50.000 las personas asistentes a la convocatoria unitaria de todas las organizaciones que forman la Rescop, a la que se han sumado cientos de colectivos ciudadanos con una voz común: Muévete por Palestina.
La vida y ya
La vida y ya Algo más que leer
“Cuéntale hasta cuándo estuviste trabajando”, le dicen a otra. “Yo trabajé hasta los setenta y pico”, comenta sin orgullo pero sin resignación.

Últimas

Opinión
Opinión Cinco ideas decrecentistas frente al apagón
El autor de ‘La espiral de la energía’ (Libros en Acción, 2014) reflexiona sobre las lecciones que se pueden extraer del corte de suministro eléctrico del pasado 28 de abril.
Más noticias
Análisis
Energía El apagón de la liberalización: cómo el mercado eléctrico ha fallado a la ciudadanía
La liberalización no ha cumplido ninguna de sus promesas y ha generado riesgos estructurales para la economía, el medioambiente y la cohesión social
Opinión
Opinión ¡A la mierda Europa!
Hay otra Europa que es víctima de la Europa neoliberal y belicista que apuesta por la industria de las armas a costa de los derechos sociales, es una Europa que se muere de vergüenza cada vez que ve imágenes de Gaza o Cisjordania.
Laboral
Laboral Al borde de la huelga en la educación pública vasca
Los cuatro sindicatos convocantes denuncian que el Departamento de Educación vasco no se han sentado a dialogar hasta este viernes pocos días antes de los paros
Laboral
Laboral Los sindicatos convocan huelga en Mediapro durante las últimas jornadas de la liga de fútbol
El final de la liga de fútbol podría no verse en televisión si la empresa HBS, nueva adjudicataria de la producción de La Liga, no garantiza la subrogación del personal. Los sindicatos han convocado huelga del 13 al 27 de mayo en el grupo Mediapro.

Recomendadas

Laboral
Laboral Coidar sen dereitos: a loita das traballadoras nas residencias privadas de Galiza
Sen tempo nin medios para ofrecer uns coidados axeitados, alertan dunha situación insostible nos centros e denuncian a privatización dun servizo a costa do benestar das persoas maiores e dependentes.
Cine
Cine Colectivo y sin autor: breve historia de otro cine
La película ‘Una isla y una noche’, autoproducida y autodistribuida por el colectivo francés Piratas de Lentillères, es la puerta de entrada para recordar otros modos de hacer cine, alejados de la firma de autor y los grandes estrenos.
Historia
Historia El largo viaje de Pepe Díaz
Se cumplen 130 años del nacimiento en Sevilla de una figura carismática y trágica del movimiento obrero español.