Urbanismo
Expropiación de vivendas e sobrecustos: os restos da xestión de Feijóo na reforma do hospital da Coruña

Angustia, incerteza e, sobre todo, frustración. Eses son os denominadores comúns dos testemuños das familias que viven nas proximidades do Complexo Hospitalario Universitario da Coruña (CHUAC). O barrio onde se atopan se chama Eirís e alí viven corenta familias sobre as que sobrevoa a pantasma da expropiación. O motivo? A ampliación do centro sanitario de referencia do norte de Galiza. Unha complexo que adoece de grandes feridas estruturais e espaciais e que prometía ser a obra magna da cuarta lexislatura de Alberto Núñez Feijóo como presidente da Xunta. Non foi tal. Feijóo emprendeu a súa viaxe cara a Madrid e o que aspiraba a ser unha revolución sanitaria, cinco anos despois, é máis unha quimera que un proxecto real. No camiño, atopouse de fronte non só os veciños que poden ser botados das súas vivendas, senón tamén os traballadores e usuarios da sanidade pública, que solicitan un novo hospital e non un vello con remendos.

O sobrecusto en referencia ao primeiro anuncio é de, polo menos, o 25%

O investimento ben vale a crítica. No primeiro anuncio que fixo Feijóo no ano 2019, o orzamento planeado era de 395 millóns de euros. Co proceso case intacto, volveu con el a primeira plana a uns meses de celebrárense as eleccións que el mesmo adiantou para o Parlamento de Galiza. “A política non pode ser oportunismo(...) Hoxe esta cidade [A Coruña], na miña opinión, ten máis servizos públicos, máis oportunidade e máis prestacións das que tivo nunca. A primeira obrigación dun presidente autonómico é tentar mellorar os servizos públicos, e tentámolo cumprir”, dixo entón nunha rolda de prensa que foi recollida de xeito amable polos xornais rexionais. Mais foi papel mollado. En 2021, a Xunta xa elevara a 457 millóns de euros o investimento previsto inicialmente polo agora líder do Partido Popular no Estado español. Hai un mes, a conselleira de Infraestruturas e Mobilidade, Ethel Vázquez, xa colocou a previsión de gasto en “máis de 500 millóns de euros”. É dicir, o sobrecusto en referencia a aquel grande e primeiro anuncio é de, polo menos, o 25%. Fontes dos sindicatos sanitarios implicadas no proceso auguran “unha constante de subidas” que irán chegando nos próximos anos.

Remodelar ou construír?
Pero máis alá do baile de cifras e dos prazos incumpridos, neste polémico proxecto están as persoas. As que traballan e fan uso dun dos hospitais máis punteiros do Estado en transplante renal cruzado, cardiopatías familiares, cirurxía da válvula mitral e cirurxía cardíaca neonatal e infantil, pero tamén tódalas familias que viven nas súas inmediacións e que cabalgan, como poden, o medo de ter que abandonar os seus fogares. Mónica Díaz é a presidenta da asociación de veciños do barrio e, de facto, quen os representa: “Hai mil razóns para facelo dun xeito totalmente diferente, noutros espazos como xa se fixo noutras cidades galegas. Tanto Concello como Xunta argumentan publicamente que non hai terreos públicos onde facelo, como se estas casas que van expropiar si que o fosen”. Dende a Plataforma de Afectadas pola Ampliación do CHUAC argumentan a necesidade dun novo complexo. Denuncian que o vello, con máis de cincuenta anos, está localizado nunha “zona de difícil acceso con pendentes e barreiras para persoas con mobilidade reducida” e que está “mal conectado co transporte interurbano e promove atrancos” nunha das arterias da segunda cidade máis grande do país.

“O hospital está mal estruturado e non se adapta ás necesidades actuais nin futuras da saúde pública”

Dende os sindicatos sanitarios concordan coa plataforma en que o hospital “está mal estruturado e que non se adapta ás necesidades actuais nin futuras da saúde pública”. Nese contexto, sinalan anos de obras, que ao seu xuízo, “serían incompatibles con moitas cirurxías das que o CHUAC é hospital de referencia”. “Pecharon o Hospital Materno Teresa Herrera, o Oncolóxico Labac e as consultas de especialidades en Ventorrillo e Abente”, engaden os afectados. E rematan: “Só aumentan as camas dispoñibles nun 15%. Non hai transparencia, ocultan os informes en que se basea a decisión e favorecen unha confusión mediática que non presenta a realidade con infografías e incoherentes”

Hai unha persoa que coñece as doenzas dende dentro e dende fóra. Lourdes Cordero é doutora de medicina intensiva no Hospital da Coruña e integrante dunha das familias que vive a apenas uns metros del. “O que non está saíndo á luz e o que nos preocupa aos traballadores é o longo período de obras que implica a ampliación dun hospital”, relata. “Só hai que darse unha volta polo centro, polos corredores... Non hai espazo, hai pingueiras... Coas especialidades desbordadas, é unha decisión fatal seguir colapsando o hospital”, engade. Como veciña, Cordero recoñécese angustiada: “Imos perder as nosas casas. Espérannos cinco anos de incertezas. Non sabemos o noso proxecto de futuro”. O caso da familia de Lourdes é representativo da situación colectiva. A súa familia ten unha hipoteca sobre a casa na que viven da que aínda lle quedan quince anos por pagar. “O noso é tráxico, pero é peor aínda o das persoas que levan sesenta anos vivindo no barrio e que agora viven un cambio radical na súa vida. Con setenta anos e algunhas enfermidades vano ter que mudar todo”, relata.

Un acordo entre o Concello da Coruña e a Xunta

A Plataforma de Afectadas pola Ampliación do CHUAC piden “escoita e sensatez” aos representantes do Partido Popular e máis do PSOE. A razón é que o proxecto ten o beneplácito do Goberno local da Coruña, da socialista Inés Rey, e da Xunta de Galiza, onde goberna o sucesor de Feijóo, Alfonso Rueda. De feito, ambas administración alcanzaron a semana pasada un acordo para impulsar as obras de ampliación do complexo hospitalario, co obxectivo de comezalas este ano, segundo expuxeron cadanseu representante logo dun encontro conxunto. Alí estiveron presentes a conselleira de Infraestruturas e Mobilidade, Ethel Vázquez, e o voceiro do goberno local e concelleiro de Economía, José Manuel Lage, que destacaron o acordo e a “prioridade” existente para aproximar posturas tras uns últimos meses de desfalcos no contexto político das eleccións municipais.

Nesa xuntanza, deuse unha aparente luz verde e un armisticio entre Xunta e Concello. O goberno municipal manterá  o seu investimento de 22,2 millóns de euros, pero destinará esta partida de forma íntegra aos accesos ao hospital. Unhas estradas que tamén recibiron fortes críticas da sociedade civil pola proxección de novos viarios e viadutos de alta capacidade en zona urbana e que, segundo sosteñen os veciños, “romperá en dous o parque de Eirís”. Pola súa banda, a Xunta asumirá as expropiacións dos terreos necesarios para acometer a ampliación, “un cambio que se concretará nun novo convenio que se prevé estea listo entre abril e maio”. A conselleira de Infraestruturas e Mobilidade, Ethel Vázquez, quixo rebaixar as tensións políticas e cualificou de “cordial” o encontro. Destacou a concreción do mesmo “en solucións viables para despexar o camiño”, facendo referencia ao inicio das obras e a licitación das primeiras actuacións.

Aínda que tanto dende a consellería do ramo como os veciños afectados recoñecen contactos para “buscar alternativas”, as familias avisan de que farán “todo o posible” por manterse nos seus fogares. “Ademais xuntarémonos coas necesidades que sosteñen os profesionais sanitarios de dedicar toda esta cantidade de recursos na construción dun novo hospital”, recalca a voceira da Asociación de Veciños de Eirís. A terceira forza con maior representación no Pleno local, a Marea Atlántica, tamén se posicionou alegando contra esta fase do proxecto. Pediron “máxima transparencia nos plans de ampliación” e a súa voceira, María García, sinalou nun comunicado durante o proceso: “É imprescindible reformular a mobilidade e mellorar os accesos ao novo Hospital da Coruña, pero facelo non ten porque agredir ao núcleo protexido de As Xubias ou ao Pazo de Guyatt, construíndolles enriba unha rotonda de 20 metros de altura”.