Decrecimiento
De simios avariados, nazis e bos orfos

"Ética extramuros" constitúe un tratado básico de filosofía moral para navegar o Século da Gran Proba.

Mujer en banco
Imagen de Free-Photos en Pixabay

Coordinador do Instituto Resiliencia

1 ago 2019 07:48

En 2016 publicouse, baixo o título de Ética extramuros, a segunda edición actualizada e revisada de Interdependientes y ecodependientes: Ensayos desde la ética ecológica (y hacia ella), obra dun dos principais pensadores españois acerca da crise ecosocial e do colapso civilizatorio, Jorge Riechmann. Autor dunha prolífica obra no ámbito do ensaio e da poesía, este matemático e profesor de filosofía moral na Universidade Autónoma de Madrid é promotor do manifesto Derradeira Chamada e un dos referentes básicos do pensamento ecoloxista e da esquerda anticapitalista en España, e reúne neste ensaio, repleto de notas e de citas in extenso, os elementos básicos para unha ética ecolóxica. Esa ética alén dos muros da cidade humana á que fai referencia o título, é a que nos interpela acerca do noso comportamento co resto de seres vivos e coa biosfera no seu conxunto. A mensaxe fundamental da obra é: precisamos con urxencia ampliar a nosa "comunidade moral" para abranguer a nosa relación co resto da vida, así como coas xeracións futuras, se queremos ter unha oportunidade de sobrevivir ao que o autor vén chamando desde hai tempo El Siglo de la Gran Prueba (Baile del Sol, 2013).

A ética extramuros é a que amplía a comunidade moral ao resto de seres vivos que compoñen a biosfera e aos que a comporán no futuro.

Para o autor, esta ética é inseparable da política, e só pode conducir a unha conclusión: é moralmente necesario desbotar o capitalismo ("cancro da biosfera") e camiñar cara a algunha forma de ecosocialismo; aínda que no libro apenas se ofrecen algunhas pinceladas do que podería significar isto na práctica, e precisamos acudir a outras obras súas como Ni tribunos (Siglo XXI, 1996), Biomímesis (Los libros de la catarata, 2006), El socialismo puede llegar sólo en bicicleta (Los libros de la catarata, 2012) ou Ecosocialismo descalzo (Icaria, 2018) para coñecelo máis en detalle. De feito, o libro, malia a súa extensión, apenas constitúe unha iniciación para toda persoa interesada nos aspectos éticos, filosóficos, políticos ou mesmo espirituais da crise sistémica / colapso civilizatorio que caracteriza o noso excepcional tempo histórico. E non pode ser doutra maneira, pois a magnitude do reto antropolóxico que temos ante nós os seres humanos actuais non cabe nun libro, por moi completo que este for, como é o caso de Ética extramuros. Riechmann fainos de sabio guía neste incipiente camiñar, acompañándonos coa súa nidia prosa por unha biodiversa paisaxe intelectual onde nos presenta os principais textos e autores que nos achegan conceptos clave para unha ética que parta dunha comprensión profunda da gravidade da situación e que poida e queira actuar para, cando menos, aprender a "fracasar mellor" (Olifante, 2013) e "vivir como bos orfos" (Los libros de la catarata, 2017) tras a morte de Deus que nos anunciara Nietzsche.

É preciso abandonar o capitalismo, como cancro da biosfera e aprender a vivir como bos orfos.

Así, entre as ideas que van enfiando as reflexións de Riechmann ao longo do libro, hai algunhas que sobresaen e axudan a alumear o resto. Unha delas é a nosa condición de "terceiro chimpancé" (Jared Diamon) xunto cos nosos primos chimpancés e bonobos (Frans de Waal), que serven de arquetipos morais para ilustrar o peor e o mellor do que nos caracteriza como primates ontoloxicamente contraditorios, ambivalentes, o cal nos convida a superar o secular debate entre as posicións rousseaunianas (o bo salvaxe) e hobbesianas/neodarwinistas (a guerra de todos contra todos). Outra é a remisión constante a un dos feitos moralmente máis terribles da historia da nosa especie (xunto coa bomba atómica, que marca, por certo, o comezo do Antropoceno): o Holocausto, ollado principalmente a través de Zygmunt Bauman e Primo Levi. Porque precisamente o gran dilema ético que temos ante nós é o de "un mundo de amos e escravos" ou "un mundo de iguais", isto é: a "barbarie" ou a "civilización" (no seu mellor sentido, claro está; o autor reflexiona sobre este ambiguo concepto na parte final do libro).

O dilema moral fundamental ao que nos enfrontamos é un mundo de amos e escravos vs. un mundo de iguais, barbarie vs. ecosocialismo.

Ética extramuros inclúe, así mesmo, un extenso repaso sobre o coñecemento científico básico para entender a situación na que nos achamos (con especial fincapé na mudanza climática, mais tamén no teito dos combustibles fósiles e no "holocausto biolóxico"), onde nos xogamos a supervivencia non só dalgún tipo de civilización digno de tal nome, senón a propia continuidade da especie. Tamén ofrece unha especie de introdución didáctica e histórica ás preguntas básicas da Ética. A partir destas premisas, prosegue analizando os condicionantes psicolóxicos e mesmo neurolóxicos (como tamén fai outro filósofo do colapso: Jordi Pigem) da nosa moralidade, o que de bo e de malo arrastramos da nosa evolución como "simios avariados" e desde a nosa época de recolectores-cazadores.

Da peneira de Riechmann resultan identificados tres grandes males morais que é imprescindible resolvermos neste intre decisivo da nosa especie: a xenofobia, a dominación e a hybris (a arrogante desmesura, que xa era o maior pecado na Grecia clásica). A proposta de Riechmann é combatelos a base de igualdade/xustiza, autocontención (o autor ten publicada unha pentaloxía ao redor deste concepto), "reverencia pola vida" (Albert Schweitzer, deixar de matar/danar), empatía e ecosocialismo+ecofeminismo, guiado todo por unha conciencia humilde de especie que supere a nosa desconexión da vida, o "antropocentrismo moral excluínte", os mandatos do noso cerebro reptiliano (food, fuck, fight/flight...), o wishful thinking, a hybris, o nihilismo ("no corazón mesmo da nosa cultura"), o "narcisismo de especie", a "moralidade natural" limitada ao grupo pequeno (endogrupo, tribo), así como os atrancos para a percepción da nosa inter/ecodependencia que constitúen a cidade, o diñeiro e o ciberespazo; e, por suposto, sen esquecer as supersticións da relixión hexemónica no presente: a tecnolatría/mercadolatría, que nos leva ás suicidas ensoñacións de colonizar Marte ou de facernos inmortais mediante a Singularidade e o Transhumanismo. Malia todo o tráxico humanismo que transpiran as páxinas de Riechmann, o autor ofrece finalmente motivos "contra a desesperanza, pero sen autoenganos": "hai unha razón de fondo para confiar no futuro do socialismo: somos primates ultrasociais". Un importante argumento antropolóxico sobre o que fundar esta "moral de longa distancia" que precisamos e as políticas ás que nos debería conducir.

Ecofeminismo
A vida no centro

O ecofeminismo fainos repensar como podemos vivir para que a vida siga sendo posible despois de nós.

Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Opinión
Energías alternativas Más tren, menos carreteras. Contaminación, Agotamiento, Decrecimiento
Son ya muchas voces más que solventes las que invocan la urgente necesidad del “decrecimiento”, porque es evidente que todo tiene un límite y el mismísimo planeta está al borde del colapso.
Ecología
Saber Sustentar Gaianismo, a emerxencia dunha relixión sen deuses
Desde o activismo e a ciencia vai callando a necesidade dunha resposta espiritual ao colapso ecosocial.
Industria automovilística
Transición ecosocial Cómo puede decrecer el sector de la automoción: “El conflicto es inevitable, hay que lanzarse”
El investigador ecosocial Martín Lallana ha plasmado un posible plan de acción para reconvertir el sector de la automoción en Euskal Herria, que representa entre el 25% y el 30% del PIB, sin perder puestos de trabajo.
Sobre o blog
O Centro de Saberes para a Sustentabilidade (CSS) é un Regional Centre of Expertise on Education for Sustainable Development recoñecido oficialmente pola Universidade das Nacións Unidas. Ten como misión fundacional “informar, sensibilizar e implicar a comunidade educativa e a sociedade no seu conxunto na promoción da transformación social necesaria para o cumprimento dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable a través de experiencias cos pés na terra que fomenten a conservación, a sustentabilidade, a protección ambiental e a resiliencia“. O goberno do CSS é horizontal e democrático a través dun Consello Reitor formado por representantes de todos os axentes participantes. Máis información: http://www.saberes.eu
Ver todas as entradas
Genocidio
Genocidio Israel pide al Congreso estadounidense que amenace a Sudáfrica por el juicio por el genocidio en Palestina
El régimen de Netanyahu contacta con los legisladores estadounidenses para que amenacen con medidas de boicot al Gobierno de Ramaphosa con el fin de que retire su denuncia en la Corte Internacional de Justicia.
Tortura
Víctimas franquismo Archivada la querella contra Villarejo por torturas durante el franquismo
La denuncia fue interpuesta por Julio Pacheco Yepes, torturado en agosto de 1975 y primero que ha podido declarar ante una jueza en España.

Últimas

Evasión fiscal
Monopolios Europa sanciona con más de 15.000 millones a Apple y Google
El Tribunal de Justicia de la Unión Europea sentencia el caso Apple e Irlanda y confirma la sanción a Google por abuso de posición dominante.
El Salto Twitch
El Salto TV Escrivá y el Banco de España, ¿para qué sirven los bancos centrales?
En este nuevo programa de Economía Cabreada hablamos sobre la supuesta independencia de los bancos centrales y del nombramiento de Escrivá para el Banco de España con Carlos Sánchez Mato y el periodista Dani Yebra.
Educación
Educación pública Ayuso concede 20.000 becas comedor menos de las prometidas
La Comunidad de Madrid no amplía el número de alumnos y alumnas beneficiarias de becas comedor, pese a la promesa realizada al final del pasado curso escolar.
Medio ambiente
Medio ambiente Medio siglo de fuego en España: 603.581 incendios han calcinado 7,7 millones de hectáreas
Entre 1968 y 2021, en el Estado ha ardido una superficie similar a la de toda Castilla-La Mancha. Mientras, los bomberos forestales, dan un nuevo empuje a la ley que exigen para regular sus condiciones laborales.
Venezuela
Venezuela Edmundo González se refugia en España y la oposición quiere nombrarlo presidente de Venezuela en enero
El ex candidato del principal partido opositor se exilia en España, mientras que Corina Machado permanecerá en Venezuela. La derecha venezolana opta por repetir la experiencia de Juan Guaidó, líder opositor de un Gobierno paralelo.
Galicia
Redes clientelares El BNG fuerza una comisión para investigar miles de contratos a dedo de la Xunta con empresas afines al PP
Los 25 diputados nacionalistas usarán su única oportunidad de hacerlo de manera unilateral para investigar las miles de licitaciones sospechosas destapadas por El Salto y Público, el sobrecoste del hospital de Vigo y las contrataciones con Eulen.
Opinión
Opinión Las cruzadas del siglo XXI
La propaganda sionista enmarca el genocidio palestino en una lucha de “occidente contra la barbarie” y en Europa cobran fuerza quienes se levantan contra la “invasión del islam”. Un ejército de bulos islamófobos cabalgan sobre los algoritmos de X.

Recomendadas

Partidos políticos
Austria El Partido de la Cerveza llama a las puertas del parlamento austríaco
La formación del médico y líder de una banda de punk-rock Dominik Wlazny se mueve en la ambigüedad ideológica mientras propugna lo que han llamado la “despolitización de la política”.
Austria
Unión Europea Austria se prepara para la victoria de la ultraderecha
La izquierda califica como de poco creíbles los intentos de la derecha del ÖVP de distanciarse de los ultras del FPÖ. Todo indica que este último partido no solo entrará en el Gobierno sino que, por primera vez, será el partido líder de la coalición.
O Salto medra contigo
Medramos xuntas O Salto supera o teito das 10.000 subscricións
Logo da campaña de verán, superamos por primeira vez na longa historia deste proxecto a cifra de 10.000 persoas socias, un obxectivo que nos puxemos hai sete anos.