Drogas
De 3.000 a 600.000 euros por regalar produtos co debuxo da folla de marihuana: a nova lei da Xunta

A Lei de protección da saúde das persoas menores e prevención das condutas adictivas, aprobada polo Parlamento de Galicia o pasado 16 de decembro cos votos do Partido Popular, atópase actualmente pendente de publicación no Diario Oficial de Galicia (DOG) para a súa entrada en vigor ao cabo de dous meses. A normativa foi tramitada desoíndo as críticas tanto da oposición coma do Consello Económico e Social de Galicia —órgano consultivo da Xunta— que coincidiron en sinalar a falta de concreción no eido preventivo e o seu enfoque excesivamente punitivo e chamaron a atención sobre a desproporción das sancións establecidas.

O texto legal céntrase na regulación relativa ás bebidas alcólicas, as bebidas enerxéticas, o cánnabis, o tabaco e os dispositivos susceptibles de liberación de nicotina (DSLN), como os cigarros electrónicos e os vapeadores, para os que se aplican as mesmas restricións que para o tabaco.

A norma distingue infraccións leves, graves e moi graves. Para as infraccións leves establece multas que van dos 200 aos 3.005,06 euros, para as graves dos 3.005,07 aos 15.025,30 euros e para as moi graves dos 15.025,31 aos 601.012,11 euros. A comisión dunha infracción leve por unha persoa que fose sancionada por dúas ou máis infraccións leves no prazo dun ano constitúe unha infracción grave, e a comisión dunha infracción grave por unha persoa sancionada por outra infracción grave nos cinco anos anteriores constitúe unha infracción moi grave.

Infraccións leves considéranse, entre outras, a posesión ou consumo por parte das persoas menores de idade de bebidas alcólicas e enerxéticas, tabaco ou produtos relacionados co tabaco, así como de “calquera outro produto que imite” o tabaco, “induza a fumar ou simule a conduta de fumar”, a excepción de cando o transporte destas substancias se realice por motivos laborais. A venda, subministración ou indución ao consumo das mesmas a menores de idade por parte de terceiros sanciónase como infracción grave.

Constitúe infracción leve o acceso aos establecementos de hostalaría e restauración por parte de persoas menores de 16 anos sen a compañía de adultas con responsabilidade legal sobre elas —e é grave por parte do titular do establecemento—. A mesma consideración se lle dá ao consumo de bebidas alcólicas para maiores de idade en diversos lugares concretados pola lei, especialmente aqueles que alberguen actividades dirixidas a menores. Entre estes espazos atópanse os recintos nos que se realicen actividades deportivas ou a vía pública, parques, prazas e outros lugares de tránsito público. Porén, protéxese a hostalaría permitindo o consumo nas terrazas e espazos habilitados, sempre que se faga en horario diúrno, é dicir, de 9.00 a 22.00 horas.

O botellón, definido como consumo en grupo de bebidas alcólicas en lugares públicos, forma parte do seguinte tramo de multas: as infraccións graves. Igual sanción comporta o incumprimento das restricións que establece a lei referentes á publicidade e patrocinio do cánnabis, o que inclúe a asociación do consumo de cánnabis con “propiedades terapéuticas, efectos sedantes ou estimulantes”, o cal entra en contradición co consenso académico. Se ben o consumo de cánnabis ten consecuencias nocivas para a saúde, as súas propiedades terapéuticas contan cun respaldo científico sólido recoñecido formalmente pola lexislación española no Real Decreto 903/2025.

Tamén se clasifica como infracción grave a promoción do cánnabis en medios aos que poidan ter acceso menores de idade, así como agasallar ou vender á poboación, con independencia da súa idade, calquera tipo de merchandaxe —bolígrafos, chisqueiros, camisolas— coa imaxe identificativa do cánnabis. A sanción mínima para calquera destas infraccións é de 3.000 euros, ou de 15.000 no caso de que o mesmo suxeito cometese outra infracción grave nos cinco anos anteriores, podendo acadar ata os 600.000 euros de multa.

O PP ignorou as indicacións do Consello Económico e Social

Previamente á súa tramitación no Parlamento, o anteproxecto de lei foi enviado, tal como resulta preceptivo, ao Consello Económico e Social (CES) para ser sometido a exame. Este órgano consultivo da Xunta de Galicia emitiu o pasado 11 de xullo un rotundo informe, o ditame 3/25, asinado polo seu presidente Manuel Pérez Álvarez e o secretario xeral Manuel Martínez Varela, ambos os dous designados por Alfonso Rueda. Manuel Pérez, licenciado en Dereito, conta cunha dilatada traxectoria nas filas do PP, como conselleiro da Xunta (1990-1991), alcalde de Vigo (1995-1999) e eurodeputado (1999-2004).

Para o CES é motivo de “preocupación a posible desproporción das sancións” previstas na lei, especialmente a referida ao botellón en menores de idade, posto que comportaría unha multa nunca inferior aos 3.000 euros: “Semella, cando menos, excesiva se se atende ao perfil das persoas destinatarias”.

Este “modelo centrado de maneira preferente nas infraccións e sancións”, que pode “estigmatizar comportamentos que non sempre implican unha adicción”, a ollos do CES contrasta cun “desenvolvemento insuficiente” das medidas preventivas: a lei “debería poñer o acento na prevención, na educación e na intervención precoz, especialmente no caso de consumos incipientes, máis que na aplicación de medidas punitivas de alto impacto económico”. Por exemplo, con respecto ás bebidas enerxéticas, o CES coincide na aplicación de limitacións, pero sinala a falta de “traballo educativo previo”: “Antes de optar por medidas de carácter prohibitivo, sería desexable reforzar as accións de información, formación e sensibilización”. Nesta liña propositiva, o CES cre “imprescindible” que a educación para a saúde ocupe un lugar central no currículo.

O CES considera “fundamental” reforzar este “enfoque educativo e preventivo como eixo prioritario” e, neste sentido, destaca a necesidade de “incrementar a dotación de recursos humanos e materiais na Pediatría de Atención Primaria e nas Unidades de Saúde Mental Infanto-Xuvenil”. Para o CES “existe unha clara necesidade de profesionais da pediatría nos centros de saúde”, o que “adquire unha especial urxencia no caso das adiccións”, onde “a intervención precoz é vital para evitar danos irreparables” e “a demora agrava a situación, incrementando os riscos e dificultando a recuperación”. Por este motivo, “non deberían existir listas de agarda para menores que padecen problemas de adicción” e a súa saúde mental “debe ser unha prioridade clara e irrenunciable”.

O ente consultivo tamén reprende á Xunta a insuficiencia de “profesionais de educación física nos centros educativos”, así como a “externalización sistemática a entidades sociais” e a “derivación de funcións a profesionais” que “se atopan frecuentemente saturados ou con equipos insuficientes”.

Na mesma dirección, a norma fixa para os concellos a potestade sancionadora sobre as infraccións leves e unha serie de competencias de prevención, algunhas específicas para os de máis de 20.000 habitantes. O CES subliña que as competencias sanitarias, “incluída a prevención”, corresponden á Xunta, mentres que os concellos “teñen funcións subsidiarias”, polo que “non debe existir unha obriga legal neste sentido”, e interpreta que a lei “pretende derivar cara ás administracións locais competencias que, pola súa natureza, deberían manter unha orientación e xestión de carácter global”.

Indo ao concreto, a lei delega nos municipios e entidades sen ánimo de lucro a realización de accións e campañas formativas e informativas fronte ao consumo de drogas e adicción aos xogos, pero esperaríase maior eficacia dun deseño común confeccionado desde a Administración autonómica, con máis facilidade para dispoñer de persoal especializado. Do mesmo xeito, o CES opina que “calquera proceso de asignación competencial debe ir necesariamente acompañado da correspondente dotación de recursos técnicos, humanos e económicos que garantan a súa execución”. E isto pode enmarcarse nun dos puntos principais da valoración que fai o CES: a “escasa concreción de medidas, dos recursos ou dos protocolos necesarios” no tocante á prevención.

Entre as numerosas advertencias do demoledor informe, tamén se atopa a inseguridade xurídica para os empresarios que fagan publicidade de bebidas alcólicas e enerxéticas ou en relación á súa colocación nos establecementos comerciais. Para o CES é ademais “salientable” a especificidade coa que se regula o cánnabis en contraste con outras substancias psicoactivas que propón incluír expresamente na regulación.

O 28 de xullo, apenas dúas semanas despois da publicación do ditame, o Consello da Xunta de Galicia aprobou o anteproxecto de lei sen modificacións substanciais. O texto, xa como proxecto de lei, sería presentado por Rueda ao Parlamento no mes de setembro.

A oposición acusa ao PP de pisar o acelerador como estratexia de márketing

A lei aprobada este mes foi anunciada polo entón conselleiro de Sanidade, García Comesaña, o 24 de novembro de 2020 nunha intervención parlamentaria: “Nesta lexislatura traeremos a este Parlamento unha nova lei de prevención de adiccións en menores. Esta norma renovará a lei de prevención do alcol en menores do ano 2010 e incorporará medidas de prevención doutras adiccións entre a mocidade”.

En xaneiro do 2021 o PP solicitou polo procedemento de urxencia que o Parlamento instase á Xunta a remitirlle “ao longo do ano 2021” un proxecto de lei de prevención das adiccións en menores. Porén, o proceso estancouse e a normativa aínda se atopaba na fase de anteproxecto ao remate da lexislatura no 2024.

“Lémbrolle que estamos ao final do ano 2025” —espetou a voceira do BNG Montserrat Prado no mes de outubro ao actual conselleiro de Sanidade, Gómez Caamaño, a propósito desta lei—, “e resulta que entra no Parlamento e o Partido Popular pon o acelerador”. Prado criticou que “levan desde o ano 2021, pero resulta que logo na sede onde se lexisla” desde o PP “convocan de urxencia unha mesa para que poida vir xa a este pleno coa intención de que se aprobe de inmediato”, é dicir, “que sexa un mero trámite”. Segundo a súa valoración, a intención sería conseguir “un titular: que somos os primeiros”. Na quenda de palabra anterior, o conselleiro defendera que a lei convertería a Galicia na “primeira Comunidade Autónoma de España que prohibe a venda, consumo e tenza de bebidas enerxéticas por parte de menores en lugares públicos” e tamén na “primeira Comunidade que equipara legalmente o vapeo ao tabaco”.

Espinosa Mangana, voceira do PSdeG-PSOE, valorou que o texto estaba “pouco traballado” a raíz da “carreira” da Xunta “para que a lei estea aprobada antes de que se aprobe por parte do Goberno de España a que se está tramitando nestes momentos”, en alusión ao proxecto de lei para a prevención do consumo de bebidas alcólicas en menores, aprobado en marzo. Ademais, o Goberno central aprobou en setembro un anteproxecto de lei sobre o tabaco que tamén prevé as mesmas restricións ao consumo de vapeadores que ao de tabaco, e Asturias pisa os talóns a Galicia co proxecto de lei aprobado en outubro para prohibir as bebidas enerxéticas a menores de 16 anos.

Fose por celeridade ou por desinterese polas críticas recibidas, o PP desestimou a práctica totalidade de propostas de mellora da oposición. O BNG botou en falta que “nunha lei de protección da saúde dos menores” non haxa “nin unha mención á saúde reprodutiva e sexual”. A lei, que mentres protexe o consumo nas terrazas o que ofrece a unha persoa sen fogar que beba na rúa son multas de ata 15.000 euros, foi reprobada por Espinosa por obviar o “contexto socioeconómico”, en vez de “combater as causas estruturais que favorecen as adiccións: a pobreza, o desemprego, a falta de oportunidades educativas e a mercantilización do lecer”.

A este respecto, Ojea Bouzo, parlamentario de Democracia Ourensana, cuestionou “cal é a diferenza real que pode percibir un adolescente entre que se estean consumindo bebidas alcólicas nunha terraza e que se estean consumindo nun banco que está a dous metros”, isto é, que a barreira entre o prohibido e o permitido sexa estar “sentado nunha terraza que paga unha taxa”.

Todas as forzas da oposición rexeitaron a delegación de competencias da Xunta sobre os concellos recollida na lei, especialmente en materia preventiva, sen asignación orzamentaria estipulada: “A Xunta invita e o resto paga”, en palabras de Montserrat Prado.

O BNG cualificou como un “esperpento” a adxudicación aos municipios de “medidas no ámbito educativo” tales como “accións de formación e sensibilización dirixidas ao persoal docente”. Democracia Ourensana sostén que as campañas de concienciación deben corresponderlle á Xunta e que resulta problemático que as inspeccións sobre os locais recaian nos concellos porque naqueles de menor tamaño a obxectividade pode verse comprometida. Sobre as sancións, o PSdeG indicou que, malia atribuírselles ás entidades municipais, en moitos casos acabará recorréndose á Policía Nacional e a Garda Civil porque a maioría de concellos carecen de Policía Local. Segundo a última memoria de Coordinación das Policías Locais, do ano 2024, 176 dos 313 municipios galegos carecen deste corpo de seguridade.

A falta de desenvolvemento e concreción das medidas preventivas espertou o escepticismo da oposición sobre a súa aplicación práctica e sobre as intencións da Xunta de levalas a cabo. Para o PSdeG, “corre o risco de converterse en simple propaganda”. Unha propaganda que o PP vertebrou sobre as prohibicións que establece a nova regulación —bebidas enerxéticas e vapeadores—, o que sitúa o seu eixo sancionador como claro sospeitoso de ser o principal obxectivo perseguido polo PP coa promulgación desta lei: “As adiccións deben ser tratadas como unha cuestión de saúde pública e non como un delito”.