Iritzia
Aresti leheneratzea euskal oroimen hegemonikoaren desaktibazio totemikoaren aurka

Arestiren diskurtso politikoa desaktibatua izan da, eta komunitatearen autoafirmazio postnazional eta autonomistaren sinbolo aseptiko eta desinfektatu gisa totem sinbolikoa bilakatu da.
Aresti Gorria
Gabriel Aresti 50 urte (1975-2025). Antonio Cantero

Euskal Gaiak Deustuko Unibertsitatean

5 jun 2025 05:01

Ezin da irudikatu oroimena transmisiotzat, ez bada aldi berean irudikatzen ideologiaren aparatutzat. Oroimena ez da iraganaren biltegiratze hutsa, ez eta leialtasunezko ekintza sentimentala ere: sinbolizazio aktiboa da oroimena, eta, zentzu horretan, beti dago orainaren diskurtso hegemonikoaren zerbitzura.

Kultura ez da inoiz eremu neutroa; beti dago borroka ideologikoaren barruan, eta, horregatik, figura erradikalen irudikapen sinbolikoa ez da inoiz ekintza tolesgabe bat.

Totemizazioa da figura erradikalaren sakrifizio sinbolikoa, non, haren ahotsa isiltzen ez, baizik eta beste zerbait osorik bilakatzen den: busto bat, testuliburu bat, izen bat ekitaldi instituzional batean.

Figura bat —Gabriel Aresti, kasu honetan— iraganeko subjektu historiko gisa baino gehiago, orainaldiko dispositibo hegemoniko gisa uler daiteke, bere osotasunean onartu ezin denean.

Horren ondorioz, haren ahotsa ez da gorde, berreraiki baizik: haren –eta harekiko gure– kontraesanak zurituak izan dira, haren diskurtso politikoa estetikaren bidez desaktibatua, eta haren figura totem sinboliko bilakatu da, komunitatearen autoafirmazio postnazionalaren (eta autonomismoaren) sinbolo aseptiko (edo desinfektatu) gisa.

Hau ez da prozesu kontingentea; egitura bat da. Hegemonia kulturalaren funtzionamenduan oinarritzen da: figura erradikalak ezin dira beren potentzial disruptiboan integratu, eta, horregatik, birmoldatu behar dira, erabilgarri bihurtzeko.

Totemizazioa da figura erradikalaren sakrifizio sinbolikoa, non, haren ahotsa isiltzen ez, baizik eta beste zerbait bilakatzen da osorik: busto bat, testuliburu bat, izen bat ekitaldi instituzional batean.

Aresti ez zen hizkuntzaren aldeko poeta sentimental bat; haren lanak, haren pentsamenduak, eta haren posizionamenduak berak ere, proiektu intelektual kritiko bat osatzen zuten

Gabriel Arestiren figura, hain zuzen ere, desaktibazio prozesu horren adibide paradigmatikoa da. Ez zen hizkuntzaren aldeko poeta sentimental bat; haren lanak, haren pentsamenduak, eta haren posizionamenduak berak ere, proiektu intelektual kritiko bat osatzen zuten; besteak beste, materialismo kulturalaren gorakadaren aurrean hizkuntza eta literatura defendatzeko.

Baina iraganeko kritika eta gatazka horra non den bihurtu gaurko txalo eta kontsentsu txepel. Haren poesia ez da interpelazio gisa irakurtzen, ornamentazio kulturalaren partetzat baizik.

Kontsentsuaren aurka

Oroimena, halakoetan, dispositibo bat da: ez du figura gordetzen, figuraren erabilera ekoizten baizik. Horrela, hegemonia egonkortzeko baliabide bihurtzen da oroimena. Arestiren testuek, horrela, ez dute gaur esanahi bizi irekia proposatzen, baizik eta halako esangura integratu, politikoki desaktibatu bat, hegemoniak bere gisara kokatua komunitatearen identitate sinbolikoaren (eta interesatuaren) sendotze-prozesuan.

Hau ez da Euskal Herrian bakarrik gertatzen den zerbait: hegemonia kulturala eraikitzeko modu estruktural bat da, kultura nazionalen logikan berezkoa. Baina, testuinguru postnazionalean —non nazioa bera sinbolo bihurtu den, eta sinboloa, aldi berean, merkatuaren eta instituzioaren arteko nodo—, oroimenaren dispositiboa identitatearen ekonomiaren parte da. Eta identitate hori zerbait finkoaren izenean artikulatzen da, ez galderaren edo gatazkaren izenean.

Arestiren testuak berriz irakurtzeko ezin zaie kontsentsuaren logikatik heldu, beharrezkoa da, ordea, haren kontraesanetara itzultzea, haren ezinegon epistemologikoa entzutea eta haren zer guztia interpelazio gisa ulertzea

Beraz, Arestiren ahotsa berreskuratzea ez da ariketa estetikoa, ez eta fidelitate historikoari dagokiona ere. Gehienbat, arrisku politiko bat da. Haren testuak berriz irakurri nahi badira, ezin zaie kontsentsuaren logikatik heldu. Beharrezkoa da haren kontraesanetara itzultzea, haren ezinegon epistemologikoa entzutea, haren zer guztia interpelazio gisa ulertzea. Ez bustoaren azpiko plaka irakurtzea, bustoaren atzean ezkutatu den zarata entzutea baizik.

Hori da, funtsean, oroimenaren dispositibo hegemonikoari aurre egitea: historia erabilgarri bihurtzeari uko egitea, eta, horren ordez, infernutik berpiztutako diskurtso kritiko gisa onartzea historia.

Arestiren figurak horixe eskatzen digu: ez erabileraren mozorroari, baizik eta kontraesan gordin biziari berari so egitea. Inposatu zaigun identitatearen egonkortasunari uko egitearen pareko eginbidea da Aresti leheneratzea.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Iritzia
50 urte Arestiren Bilbao
Hitzetan gordeko ditugu sentsibilidadeak, Arestirenak eta bere legatutik eratorritako beste hainbesterenak, eta kale libreak izan daitezela entzule.
Iritzia
Auge reaccionario Faxistak gure auzoetan
Faxismoaren igoera errealitate gordina denean, gero eta garrantzitsuagoa da faxismoaren aurka ekitea fronte guztietan, eta garrantzi txikiko gatazkak alde batera utzita elkartzea.
LGTBIAQ+
LGTBIAQ+ Unha casualidade, unha resposta masiva e un debate incómodo: a sentenza de Samuel Luiz en contexto
O 22 de maio, o TSXG ratificaba o veredicto do xurado popular e recoñecía que o asasinato de Samuel Luiz foi un crime motivado por LGTBIfobia. O caso supuxo unha mobilización sen precedentes.
Xunta de Galicia
Política A Xunta recibe ao embaixador de Israel en funcións mentres Gaza agoniza ao bordo da fame
O Goberno de Alfonso Rueda escenifica a súa boa sintonía coa Administración de Benjamín Netanyahu apenas unhas horas despois de que Israel bombardease unha escola que servía de refuxio e ordenase unha evacuación masiva en Gaza.
O Salto medra contigo
Crowdfunding O Salto Galiza abre un crowdfunding para empapelar Altri
Queremos investigar os responsables políticos e empresarias do que podería ser o maior atentado ambiental da historia recente de Galiza.

Últimas

Alemania
Litigio climático Un tribunal alemán abre la puerta a que grandes emisores puedan ser responsabilizados de daños climáticos
El jurado descarta la demanda del agricultor peruano Saúl Luciano Lliuya por entender que el riesgo a su propiedad es demasiado bajo, pero esta misma argumentación podría llevar a condenas en otros casos.
Madrid
Derecho a la vivienda Victoria contra la Sareb: 16 familias consiguen firmar contratos después de años de lucha
Un bloque en lucha de Casarrubuelos (Comunidad de Madrid) consigue formalizar contratos con el banco malo, al que acusan de actuar “como un fondo buitre”. En Catalunya, diez ayuntamientos apoyan los reclamos de 62 hogares en huelga contra La Caixa.

Recomendadas

Culturas
Erika Lust y Sara Torres “El deseo tiene una potencia inagotable para transformar la realidad si lo liberamos de las normas”
Sexo, deseo o ética del placer son algunos de los temas que hilan la escritora Sara Torres y la productora de cine porno Erika Lust en ‘La abundancia del deseo’.