Salto a contenido Salto a navegación Contenidos portada Accesibilidad
image/svg+xml

Ecofeminismo
Lurrak iraun dezan bizimodua eraldatzen dute baserritarrek

Natura, urbanismoa, uraren kudeaketa, basogintza, lana, turismoa, nekazaritza ekologikoa eta euskara. Baserritik ikusten du mundua Arantza Ugaldek, gogoetan ahobizia den emakumea. Ba ote dago borrokan jarraitzea baino beste irtenbiderik?

Urdaibai baserritarra
Arantza Ugalde en la puerta de su baserri. Ione Arzoz

Urdaibai Biosfera Erreserban gaude, Busturiako Etxe-Barri baserrian jaiotako Arantza Ugalde Orberekin. Euskararen arnasgunea, herri kulturaren babeslekua eta naturaren zaintzaren ikurra da Urdaibai. Bizkaia maitearen bihotzean dago, eta egungo eredu politiko eta ekonomikoaren adibide ezin hobea da.

URBANISMOA, URA ETA BASOGINTZA DIRA NATURA ZAINTZEKO HIRU ADAR ESTRATEGIKOAK

Baserritarra izan da beti natura babestu duena, eta Arantza da horren adibidea. “Biosferaren kontuarekin basoak babesteko lege batzuk atera ziren orain dela 30 urte baino gehiago”, baina askok legeen aurka egiten jarraitzen dutela gogoratzen du baserritarrak, “erreka edo itsasotik gertu, besteak beste”. Lehendakari-ohi Ardanzaren Kanalako etxea da adibidea. Ezin zen egin, baina Gautegiz-Arteagako udalak baimena eman zion. “Zain Dezagun Urdaibai ekimenaren bitartez epaitegietara eraman zen, eta kendu behar zuen, baina ez du kendu”, salatzen du emakumeak. Talde ekologistak legez kanpoko jarduera asko salatu ditu azken urteetan. “Hemen gauzak oso astiro doaz: astiro doa saneamendua, baserritarrei laguntzak, hizkuntza...”, burutzen du. 

Derecho al agua
Iratxe Arriola: “Urdaibai marka marketinetik haratago edukiz janzteko ordua da”

Iratxe Arriola Alzola Ea-ko alkatea da, eta 2011-2015 agintaldian Busturialdeko Ur Patzuergoaren lehendakaria izan zen. Kezkatuta dabil urak kudeatzeko ereduarekin, 2015etik PNVk kontrolatutako eskualdeko egitura publikoa desegiteko proiektua onarrtu duenetik.

Uraren gatazkaz ere kexatu da. Busturialdeko Ur Partzuergoa desegiteko saiakera abian jarri zuten Aldundiak, Jaurlaritzak eta eskualdeko EAJko agintariek. Argi du Arantzak: “geuk kudea ditzakegu urak eskualde honetan, eta dena hemendik egin. Baina nahiago dute beste batzuei eman, dirua atera dezaten”. Bere momentuan zorretan utzi zuen Partzuergoa EAJk, Unai Rementeriaren agindupean besteak beste, “eta EH Bildutik etekinekin uztea lortu genuen”. “Herritarrek izango dute hitza maiatzeko hauteskundeetan”, zioen Partzuergoko lehendakari ohi Iratxe Arriolak Hordagorentzat egindako elkarrizketan.

Geuk kudea ditzakegu urak eskualde honetan, eta dena hemendik egin. Baina nahiago dute beste batzuei eman, dirua atera dezaten

Lotura estua du horrekin ere basogintzak. “Jakina da dena pinua eta eukaliptoa izatea ez dela ona. Zenbait entxufe direla-eta, Aldunditik batzuek esaten dutena egiten da, guztion kalterako izan arren”, dio Arantzak. Egungo agintariek bide okerra hartu dute: “beti egin dute kapitalaren aldeko politika, bai lagunkeriagatik, bai diruagatik”. Baina dena ez da dirua. Aukerak aztertu beharra aldarrikatzen du busturiarrak: “jakin behar dugu zerk balio duen, eta nork egingo duen basoetan lan”.

Lana, turismoa eta azpiegiturak dira egungo arazoak

Urbanismoa, uraren kudeaketa eta basogintza adar estrategikoak dira. Horiekin batera guztiz aldatu da bizimodua, baserritarraren begietatik: “gure lurrak komunalak ziren lehen. Gerra garaian udalek dirua behar zuten eta saldu zituzten basoak, pribatizatu ziren lurrak. Baserrirako bizi ziren familia handiak izaten ziren, eta dena hartzen zuten euren lanean. Basora joaten ziren egurra batzen, edo arbolak zaintzen. Familia guztiak zeukan kontaktua basoarekin. Baina apurka-apurka jendea kanpora joan da lanera, edo emigratu behar izan du, eta horrek naturarekin duzun harremana mugatu du”.

Ecologismo
Urdaibai Ondo etorri Urdaibai paradisuaren gezur eta iruzurretara

Naturaren zaintzaren ikur da Urdaibai, baina ikusi nahi duenarentzat agerikoa da iruzurra. Gezurrak dira nagusi, pinudi eta eukalipto, txatarrazko lantegi, Panpako lezka, ur zikin eta turistentzako ekimen txikitzaileen artean.

Busturialdeko biztanleen %70ak eskualdetik kanpo egiten du lan, eta ondorioak izan ditu horrek baserriko bizitzan. “Baserria auto-hornituta zen, tela baino ez zenuen erosten, arropak egiteko, eta bonbillaren bat. Beste guztia ekoitzi egiten zen", dio Arantzak.  Metropoliko langileek eta udatiarrek joan-etorri arinak egin ahal izateko “errepideak eta tunelak egin behar dira”. "Gaur egungo baserriak itota daude, errepideak egin dira joan-etorri arinak egin ahal izateko. Umeak herrian botako ditut eskolara, eta ni Bilbora joango naiz lanera. Udatiarrentzako herriak dira orain, eta horretarako tunelak egin behar dira”, jarraitzen du.

Turismoa erakartzeko ere badira azpiegitura horiek, agintarien esanetan. “Balio erantsi gutxiko turismoa egin beharrean, beste bideak topatu behar ditugu lagunak erakartzeko: hizkuntza, historia, kultura eta natura”, aldarrikatu zuen Edorta Jimenez idazleak 2013an, Astran egindako V. Lurraren Astean. Guztiz ados dago Arantza: “asko etortzen dira eta bost minututan buelta ematen dute. Ez da ezer prestatzen jendeari erakusteko inguru hauetako balioa, gozatu eta zaindu ahal izateko”.

Medio ambiente
Mundaka Festivaleko kakatza arteko lorak
Bizkaiko Aldundiak 110.000€ jartzen ditu urtero Mundaka Festivalerako. Guztion ondarea ospatzeko makro-ekitaldi horren kritika egiten du Danona Doneak

Bide iraunkorren aurkakoa da Guggenheim 2 egiteko proiektua, berriro mahai gainean dagoena, eta agian Gernikako Gorroño anaien kolaborazioa beste lau urterako lortzeko (beste) txanpona izan daitekeena. “Etorriko ziren, Guggenheim ikusi, bokata jan edo jatetxera joan, Gaztelugatxeko Donienera eta badoaz” argi du Arantzak. Turistak zer nahi duen galdetzen dio sarritan bere buruari : "Lo egiteko lekua eta gero berera egon nahi dute". Harreman gutxi sortzen den heinean bide okerrean jarraituko dugula uste du Arantzak.

Nekazaritza ekologikoa azokatik haratago: etxerako otzarak eta eskola-jantokiak

Busturiako Azoka Ekologikoan parte hartzen du Arantzak. Garai batean EHNE baserritarren sindikatuarekin erabaki bat hartu zuten: “hasi ginen informatzen lurra garbi mantentzeko, gure nagusiek egiten zituzten erein-aldaketa eta tratamenduak errazago berreskuratzeko”. Jendea hasi zen nekazaritza ekologikoa egiten, eta ekoizpena saltzeko abiatu zuten azoka, duela 18 urte. Apurka-apurka zabaldu zen. Gaur egun euren arazoak dituzte azoka ekologikoek, “ez garestiagoak direlako, ze ez dira, gure lurrak garbiagoak dira eta produktua hobeagoa da, baina jarraipen bat falta izan zaio nekazariari, eta laguntza falta eta traba lar jarri dituzte erakundeek”
Gurasoak arduratu egiten dira, eta helburua eskualdeko lur ez kutsatuta eskola-jantokietarako erabili eta mantentzea da

Otzarak banatzen hasi ziren, eta orain eskola-jantokietara ailegatzen ari dira. “Gernikan bi daude martxan eta beste ekimen piloto batzuk daude bidean”. Eskolen ekimena sendotzeko eta bide berriak irekitzeko beharra ikusten du Arantzak. 45.000 lagun bizi diren eskualdean, “zenbatek egiten dute lan lurrean? horiei guztiei jaten emateko zenbat baserritar behar da?”, galdetzen du. Lur guztiak jarri beharko lirateke lanean, “baina noski, denda handiek mesede barik kalte baino ez dute egiten, eta denda askok Mercabilbaotik ekartzen dituzte frutak”.

Alimentación
Lanaren Ekonomia Eskola jantokia elikadura sistema aldatzeko giltzarria da

Eskola jantokiak betekizun oso garrantzitsua dauka haurren eta gazteen elikaduran. Diagnosi sakon eta oinarrizko printzipio batzuetatik zenbait proposamen egiten ditu EHIGE elkarteak, gurasoen aldarriari bidea emateko estrategia oso bat aurkeztuz. Otsailaren 15 eta 28an arteko Sindikalagenda

Busturian bezala, hainbeste herri eskolen sukaldeak berritzeko zorian daude.Guraso askok nahi dute tokiko nekazaritzagaz hornitu, baina kontratuek aukerak mugatzen dituzte. "Gurasoak arduratu egiten dira, eta helburua lurrak erabili eta mantentzea da, ze gure eskualdeko lur asko oraindik ez dago kutsatuta”, dio Arantzak. Arazo administratiboak izaten dituzte, eta paperak eskuratzeko zailtasunak. “Unibertsitate, gobernu eta erakunde guztietatik soldata altuak dauzkaten eta lurrarekin harremanik ez dutenen baldintzak jasan behar izaten ditugu", salatzen du. Edozeinetan aurrera jarraituko dutela dio baserritarrak.

Euskararen balioa erabiltzen

Natura zaintzeaz eta elikadurarako ekoizpenaren ardura izateaz gain, kulturaren eta hizkuntzaren transmisioan berebiziko garrantzia du baserritarren kulturak. “Lana eta hizkuntza lotuta daude. Zelako lana daukazun, zure hizkuntza joera aldatzen duzu”, dio Arantzak. Gure hizkuntzari geroz eta garrantzi gutxiago ematen diogula uste du. "Guk urteak eman genituen herriko jendeari irakasten, baina erakundeetatik ez dute laguntzen, aldeko itxurak egiten dituzte baina ez dira benetan arduratzen”, dio AEK-ko irakasle ohian den Arantzak.

Etxeko eta kaleko hizkuntza izatetik egungo unibertsitateko ikasgeletara egin du jauzi euskarak, eta espresio zientifiko eta kulturalean ere nabarmena da hizkuntzaren gorakada. Zelan lortu euskararen nagusitasuna gure herriaren orainean eta etorkizunean? “Erabili, erabili eta erabili” da Arantzaren bide-orria euskararen nagusitasuna orainean eraikitzeko. “Jendeari erakutsi balio duela. Barre eta negar egiteko balio duela. Balio duela maitemintzeko eta bizitzeko. Balio duela kalean eta etxe barruan. Balio duela baserrian eta mendian. Leku guztietan balio duela. Euskara erakargarri egin behar diegu herritar guztiei”.

Aldaketarako esperantza

Hirigintza antolatu, basoak, urak eta natura zaindu, nekazaritza eraldatu eta euskara zabaldu. Ba al dago esperantzarik? Egungo agintariak bota eta beste bide bat jorratu beharko dugu, eta bagabiltza. Baikorra da Arantza, baina batzuetan ezkor jartzen dela esaten du, “inguru hauetan dauden tejemanejeak ikustean”. “Euskal herritarren erdia beti egongo da borrokan, eta beti ibiliko da bere kulturari, bere hizkuntzari eta bere izaerari eusten”, dio itxaropentsu.
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Activismo
Movementos sociais A Comunidade de Montes de Tameiga vence ao Celta de Vigo e frea a construción dun centro comercial e un estadio
Os comuneiros e comuneiras desta parroquia de Mos (Pontevedra) conseguen torcerlle o brazo á empresa de Marián Mouriño que accede a renunciar ao 99% do terreo que tentaba ocupar cunha cidade deportiva que o pobo rexeitou con grandes mobilizacións.
Medio rural
Reportaxe As mulleres rurais soñan con deixar de ser heroínas
A falta de servizos básicos no rural é a primeira pedra no camiño de quen quere vivir e desenvolver os seus proxectos fóra da cidade. Aínda así, o rural galego atópase á cabeza en canto a titularidade feminina respecto á media do Estado español.
Medio ambiente
Medio ambiente A Xunta desoe a oposición social e dá luz verde ambiental á celulosa de Altri e Greenalia
O informe da administración galega, gobernada polo PP de Alfonso Rueda, conclúe que a proposta é “ambientalmente viable” e pasa por alto as decenas de miles de alegacións presentadas, así como a contestación social.
Costas
Costa A ría de Arousa, ao bordo do colapso ecosistémico
A principal produtora de marisco de Galiza afronta unha crise sen precedentes; o impacto da contaminación actual e a de potenciais industrias como Altri ou a reapertura da mina de Touro poñen en perigo o sector do mar.
Unión Europea
Unión Europea Israelgate: ¿por qué no se habla del lobby sionista en Bruselas?
En 2023, el escándalo de Qatargate llevó al Parlamento Europeo a impulsar nuevas medidas de transparencia que afectaron a representantes de varios países entre los que no está Israel, pese a la intensa actividad de sus lobbistas en Bruselas.
México
Ciudad de México Ciudad de México recurre a soluciones insostenibles para evitar el colapso del sistema de gestión de residuos
Sin la infraestructura necesaria para gestionar las más de 12 toneladas diarias de deshechos, el municipio recurre al envío de basura a hornos cementeros y a rellenos sanitarios en municipios vecinos.
Gobierno de coalición
Gobierno de coalición El bloque de investidura se adentra en un huracán legislativo hasta el verano
El Gobierno y sus socios en el Congreso deberán surfear una marea de proyectos que pondrá contra las cuerdas la mayoría parlamentaria: presupuestos, reducción de jornada, ley Mordaza,reforma de migración en Catalunya y condonación de deuda autonómica
Literatura
McKenzie Wark “Mi transición fue como un montón de pequeñas ediciones”
‘Amor, dinero, sexo y muerte’ (Caja Negra, 2025) se presenta como un libro de “memorias”, pero no es exactamente eso. La obra recoge una docena de cartas en las que Warck se aproxima a los temas de sus obras anteriores de una forma íntima.

Últimas

Historia
Descifrando a historia As 4.000 cigarreiras da Coruña: a primeira folga de mulleres na historia de Galiza
O 7 de decembro de 1857, as mulleres da Real Fábrica de Tabacos iniciaron unha revolta polos seus dereitos que fixo historia no imaxinario do sindicalismo galego.
Tribuna
Tribuna Ladróns de luva branca no Parlamento
As traballadoras e traballadores da CRTVG pagaremos os efectos dunha lei antidemocrática que nos retira algunhas das poucas ferramentas que tiñamos para defendérmonos e esixir respecto pola misión de servizo público que a corporación ten encomendada.
Laboral
Laboral Punto de inflexión en las negociaciones en Correos para lograr un convenio
Si este sábado 15 no se firma el acuerdo marco, se tendrá que arrancar de nuevo el diálogo. Desde CGT lo celebran ya que echaría abajo pretensiones de la empresa como el recorte del presupuesto de personal o el salario vinculado a objetivos.
Pequeñas grandes victorias
Pequeñas grandes victorias Colectivo SY
El colectivo quería que también pudiera existir otra cosa: lo no grabado, lo que no habla para la galería, lo que cifra la responsabilidad en cada acto.
Unión Europea
Unión Europea ReArm Europe tropieza en los parlamentos de Países Bajos y Alemania
La CDU de Merz ha maniobrado para aprobar el plan ReArm Europe antes de la constitución de las nuevas cortes, a sabiendas de que la negativa de La Izquierda y de AFD supondría un varapalo importante para el proyecto de la Comisión Europea.
Más noticias
Opinión
Sindicalismo Sobre modelos y unidades anarcosindicalistas
Dentro del debate de si es posible una unidad anarcosindical reside una realidad compleja: estamos demasiado liados con el trabajo en los sindicatos y otros están demasiado liados peleándose
La vida y ya
La vida y ya Te ha tenido que pasar
Ella me contaba eso que había vivido mil veces estando en espacios en los que había solo mujeres.
Racismo
Antirracismo Recuerdan a Mame Mbaye, a siete años de su muerte, en las calles de Lavapiés
Sus compañeros del Sindicato de Manteros de Madrid han convocado una manifestación, la tarde de este sábado, por las calles por las que el joven senegalés intentó escapar de la persecución policial y murió de un ataque al corazón.
Fútbol a este lado
Fútbol a este lado Sol de invierno
Olvidamos que empezamos a descifrar palabras que subrayaban nuestros dedos en papel o cartón riendo, boquiabiertos, con la promesa de aventuras y nuevos mundos por probar y construir.
Crisis climática
Meteorología adversa ¿Las borrascas son cambio climático? La dificultad de adscribir un fenómeno al aumento de las temperaturas
Solo se puede afirmar que un fenómeno ha sido causado por la crisis climática en términos probabilísticos y los estudios que arrojan estas conclusiones tardan meses en publicarse, cuando ya ha pasado el interés sobre el suceso.

Recomendadas

Culturas
Cultura ‘O minuto heroico’ racha co silencio sobre o Opus: “É un documental sobre a vulneración sistemática de dereitos”
Dirixido pola prestixiosa xornalista Mònica Terribas, o documental destaca os testemuños de 13 mulleres que relatan os malos tratos e coaccións sufridos no seo da organización. Falamos con Terribas e Marina Pereda, antiga membro do Obra.