Opinión
Arestiren Bilbao

Bilbo hiriak Gabriel Arestiren lanari kokapen bat eskaini zion. Bizkaiko hiriburua talaia kognitibo eta sentsible bat bihurtua, zeinetatik inguru gertukoari eta lurralde zabalari begiratu. Bere jaioterri eta bizitokia izanagatik, idatzitako poemen paisaia geografikoa Bilbo hiriak eraiki zuen: mendiarteko bailarak begi-muga eginez eta Kantauri itsasadarrarekiko zilbor-hestean den morfologia urbano bat.

Arestiren hitzek badute irakurgarritasun garaikide bat, Bilboko kaleek eskaintzen dutenaren gisara. Hitzak eta hiriko arkitektura, denboraren igaroan tente, itxuraz berdin eta iraunkortasunean betikotuan. Biek dute iraganetik ukigarria den zeozer gaurkotasunera ekartzeko gaitasuna, biek dute bere formalizazio eta egituran aurreko garai bat zedarritzen zuen egiteko modu baten trazaduren arrastoa. Irakurgarri eta ikusezin aldi berean.

Arestik ez zion handinahi eta aberastasunari lilurarik agertzen, kontrara, kaleak hiritarrari eskaini ziezaiokeen adiskidetasun eta libertate idealei abesten zion

Atzean utzi dugu Bilbo hura. Metalurgiaren tximiniak, hiriko portua, diru-bankuen etxeak, Mazarredo almirantea, señoroen Bilboko kolore urdin trajedunean, erdararen urbanitatea. Arestik ez zion handinahi eta aberastasunari lilurarik agertzen, kontrara, kaleak hiritarrari eskaini ziezaiokeen adiskidetasun eta libertate idealei abesten zion. Iraultza kaleetan, zioen, hiritarra loan ez badago bederen. Kaleak, herri lokatzean.

Ezinezkoa zuen Arestik Bilbo hiriaren etorkizuneko zantzuak asmatzerik. Irudikaezina hiriaren hazkuntza noraino irits zitekeen, eraikinak goraka luzatuz eta hazkundea mendi magaletik gora eta bazterretako hedaduran, hiriko hiritartasunetik Gorbeiara ihes egiteko lur zati librerik utzi gabe. Dena hiri, Bilbo Hiriaren lurretan. Eta progresoa hitz lodiarekin deskribatzen dugu.

Zehar eta zuzeneko kale eta zumardi askoren proportzio-dotorezian paseatu dezakegu, Arestik egiten zuen antzera, langile zein nagusi. Tinko eutsi zaio kalearen neurriari, libre utzi zaio ikusten ez den eraikinen tripekin odolkia egiteari. Garai bakoitzak hiriari geruza bat kendu eta jartzen omen diolako.

Industriak lotura anglosaxoiak ezarri zituen Bilbo harekin, Bilbao ingelesa esaten zitzaion. Kate hura dibertsifikatu egin da, lurraldeen arteko ekonomia harremanen nondik norakoak eta azpiko interes sarearen nahaspilagatik, trazadura opako eta maltzurrean dira gaur. Geo-ekonomian murgildurik, hemengoaren zigilua exotiko bilakatu dugu made in China nonahi denean. Kanpoarekin distantziak laburtu egin dira mundu zabala pantaila batean sartu ondoren, oso ondo jakin gabe nora eramaten gaituen egunero mugimenduan jartzen ditugun elikadura eta produktuak salerosteko aukerak. Auto-makina kaleetan sartzen hasi zen garai hura hain urruti gelditzen zaigu, oroimen zuri-beltzean eta herdoilean.

Bilbao ingelesa esaten zitzaiona dibertsifikatu egin da, eta azpiko interes sarearen nahaspilagatik, trazadura opako eta maltzurrean da gaur

Euskararen soinua Bilboko kaleetan, beste hainbeste hizkuntza doinuekin nahasian entzuten da gaur. Bilboko aho-sonoritatea beste bat da baina euskararen subalternidadeak Arestiren hitz bultzada-arnasarekin akonpasamenduan dirau, zapalkuntza propioaren erresistentzia egiteko leku.

Arestiren kaleetan barna gizona zebilen. Gizona, kaletar/gizaki/pertsona/gorputz unibertsalari deitu nahi zitzaionerako ezizena. Gaur egunean erabilera ohitura horri, txartel gorria. Gizona hitzari ikusi diogun atzealde bortitzagatik, zuhurtziaz jokatzera beharturik gaude, koherentziagatik. Honela ohartzen gara generoari lotutako hitzen erabileran inbestitu dugun energiaz. Hitzetan gordeko ditugu sentsibilidadeak, Arestirenak eta bere legatutik eratorritako beste hainbesterenak, eta kale libreak izan daitezela entzule.