Galego
Traducir sen linguas intermedias: achegando o xaponés e o galego

Novos tradutores traen a Galiza idiomas e culturas nas que antes poucas persoas se especializaban.

24 feb 2020 14:07

Poucas son as persoas, polo menos as que naceron a finais dos 80, que non recoñecerían a que nos referimos cando dicimos que “todo é moi fabuloso, misterioso e soñador”. Moitas desas mesmas persoas serían, case seguro, capaces de recoñecer o país de orixe do creador da serie que acolle esa frase. Con todo, seguro que non tantas saben que, para achegarnos ese mundo á hora do almorzo da TVG, non se traduciu desde o xaponés, senón que se fixo unha dobre tradución desde un idioma ponte. Falamos, por suposto, da xaponesa Bola de Dragón, unhas das moitas series de anime nipón que amenizaron os días de moitas crianzas a través do Xabarín Club. Con todo, agora a cousa está cambiando coa aparición de tradutores que nos traen a Galiza idiomas nos que antes poucas persoas se especializaban.

“Cando se empezaron a traducir series xaponesas, non había tradutores de xaponés en Galiza que soubesen galego. Se me apuras, case non había tradutores que soubesen inglés e galego, por estraño que hoxe poida parecer”, conta María Alonso Seisdedos, antiga tradutora audiovisual da TVG. “Alguén me comentou que ao principio de todo os Dragon Ball se traducían desde as versións ao francés e esas versións non debían de ser alá moi boas. Tampouco o eran, en xeral, as que caeron nas miñas mans doutras series, tanto ao español como ao inglés, que foron os idiomas a través dos cales fixen as versións das diferentes series e películas que me tocaron en sorte ou desgraza. Eran máis ben traducións para cubrir o expediente, nas que en moitas ocasións había que adiviñar o que se dicía no orixinal, xa fose porque estaban mal redactadas ou 'simplemente' se perdera o chiste”, explica a profesional.

Se nos fixamos ben, son moitas as series de animación xaponesa que chegaron ata nós: Shin-chan, Doraemon, Dr slump e Arale, Heidi… Pero iso non implicaba que estas traducións se fixeran directamente do idioma de orixe, senón que se tomaban prestadas traducións desde outros idiomas, coa correspondente perda cultural e de significado que implica isto. Pero, polo menos chegaban.

No caso da literatura ou de obras subtituladas, ata hai uns anos a produción era practicamente inexistente. Hoxe, son moitas as espectadoras que reclaman a plataformas como Netflix ou Movistar subtítulos en galego de calquera tipo de series. E, tamén, estamos vendo por fin, como nos chegan máis libros diferentes ao galego grazas a aparición de novas editoriais e ao traballo de profesionais como Gabriel Álvarez, un dos poucos tradutores literarios do xaponés ao galego sen utilizar linguas intermedias, se non o único.

“Eu creo que a inexistencia de máis traducións directas do xaponés ao galego é, en moitas ocasións, unha cuestión monetaria, hai poucos cartos e moi poucos queren pagar a tradución directa do xaponés porque é máis cara co resto (ou debería selo)”, explica Gabriel.

Cuestión de cartos

“Aínda así, deberían darse máis xa que non é moi recomendable facer unha tradución dunha tradución. Cunha lingua ponte é raro que non se perda información ou significado”, conta este tradutor. “Hai un poeta xaponés que vive en Munich, que se chama Yasujiro Yoshimoto e que leva a parte xaponesa dunha páxina internacional sobre poesía. Fixo un proxecto que consistía en coller un poema do poeta Makoto Ooka —un poeta moi importante do século XX—, e traducilo a moitas linguas. A min tocoume a tradución ao galego e eu fíxena directa, a versión española en cambio foi a través dunha versión inglesa. E eu ao ler esta tradución da versión inglesa, avisei de que había un erro porque na versión inglesa aparecía a palabra light e o tradutor da versión española interpretara esa palabra como lixeiro, cando realmente, segundo o orixinal xaponés, aí significaba luz. Por iso, nunha tradución indirecta hai sempre ese tipo de perigos. Interpretar mal unha palabra ou, se xa na versión ponte hai erros, eses erros vanse reproducir despois na lingua final”, engade. “Con todo, non hai que irse xa ao xaponés, mesmo no mercado galego ás veces aínda sae algunha tradución entre linguas bastante próximas, e aínda así fanse traducións indirectas no canto de facelas directas. E eu reitero que é máis ben unha cuestión de cartos”.

Hoxe, son moitas as espectadoras que reclaman a plataformas como Netflix ou Movistar subtítulos en galego de calquera tipo de series

E iso que o traballo de tradutor, como moitos profesionais aseguran, non está moi ben pagado. María Seisdedos comenta que “en realidade, en Galiza, un tradutor, sexa literario ou audiovisual do idioma que sexa, mal pode vivir do que lle pagan”. Polo que parece aínda máis agradecido que existan tradutores como Gabriel e outros. “Para min hai unha certa militancia no feito de traducir ao galego porque, non só é que sexa a miña lingua e por iso quero traducir cara a ela, senón que ademais non está normalizada en moitos ámbitos”, di Gabriel.
Podería parecer un tema intranscendente, pero que haxa xente disposta a traducir ao galego desde linguas tan distantes como o xaponés, é moi bo para a lingua galega e, sobre todo, se son traducións inéditas en español. E non só clásicos. “A min, persoalmente, interésame moitísimo a literatura máis contemporánea. No xaponés, tanto no galego como no español, houbo durante moitos anos a tendencia de traducir autores máis ben da primeira metade do século XX, clásicos, e penso que se descoidou as obras posteriores”, comenta Gabriel. “Por iso, traducir a un autor tan famosos como Haruki Murakami no seu día foi fundamental. No caso de Tras do solpor ademais saíra antes a versión galega ca a española. Do que falo cando falo de correr e 1Q84 tamén. E para min iso é chave, que se traduzan clásicos ao galego, pero que se traduzan tamén cousas que non están en español. Así temos un produto que non está na outra lingua”, continúa.

Linguas xaponés galego

Mangas xaponeses

Con todo, Gabriel entende que é difícil ter calquera libro en galego agora mesmo, pero que, precisamente por iso, debería haber outras opcións. “Non pode haber tantas opcións como hai en español, pero ante isto, o ideal sería ler máis en portugués. Ler en portugués é moi positivo en moitos aspectos, mesmo para mellorar o galego, e ademais animaría a non optar sempre como outra opción polo español, ter outra alternativa”, engade.
E como alternativas, estaría tamén a existencia doutro tipo de produtos, non só series e novelas, senón tamén, por exemplo, mangas (ou cómics xaponeses). Algo no que Gabriel tamén é experto. “Que eu saiba en galego só existe a serie de manga de Bícame profe de edicións do cumio, pero traduciuse indirectamente do inglés.

“Encantaríame que houbese manga en galego, gustaríame proporllo a algunha editora e que o quixeran publicar. Ademais, a xente que ten agora 30 anos coma min, medramos cos animes no Xabarín Club e sería xenial que puidesemos ler manga en galego”, comenta Gabriel. “Penso que a xente que le moito manga, se saben idiomas, adoitan comprar de outras linguas, non só do castelán. Polo que penso que ata xente que non sexa galega, e non teña preconceptos lingüísticos, pode que comprase produto en galego. Isto acontece en Catalunya, por exemplo”, remata.

Gabriel Álvarez: “Encantaríame que houbese manga en galego, gustaríame proporllo a algunha editora e que o quixeran publicar”.

No que coinciden as expertas é que ter a lingua galega en moitos ámbitos distintos axudaría a normalizada. E se ademais existen profesionais dispostos a achegar linguas tan distantes como son o Xaponés e o galego, a cousa aínda pode ser mellor. Por iso esperamos que non deixe de haber tradutores que, como Gabriel, estean dispostos a traballar para facernos sentir o Xapón moi cerca de nós.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Galego
Manifestación Miles de persoas enchen Compostela cun berro único en defensa da lingua galega
A plataforma Queremos Galego conseguiu aglutinar voces diversas da Galiza social, política e cultural para “parar a emerxencia lingüística” que sofre a lingua propia e así esixir á Xunta “un cambio de actitude”.
Galicia
Galicia Exámenes en castellano en la CRTVG: un retroceso histórico tras 40 años de consenso
La cadena que dirige Alfonso Sánchez-Izquierdo permite por primera vez elegir entre gallego y castellano en los exámenes de acceso, generando dudas sobre el futuro de la lengua gallega en los medios públicos de Galicia.
Industria armamentística
Genocidio Las relaciones armamentísticas de España e Israel han sido “más lucrativas que nunca” desde octubre de 2023
Un informe del Centre Delàs señala diferencias significativas en las armas que España dice que ha vendido a Israel y las que Israel registra. Las empresas israelíes han firmado 46 contratos con las administraciones por más de mil millones.
Comunidad de Madrid
Luis A. Ruiz Casero “Durante la transición la cárcel de Carabanchel albergó a más presos que en algunos años del franquismo”
De los presos franquistas que construyeron el penal, pasando por los que fueron fusilados, hasta los revolucionarios que pusieron patas arriba el centro penitenciario con iniciativas como la COPEL, Luis A. Ruiz Casero ofrece en 'Carabanchel. La estrella de la muerte del franquismo', un documentado homenaje a las luchas de las personas internas.
Congreso de los Diputados
Aranceles El Congreso aprueba el decreto de aranceles por la mínima
La mayoría parlamentaria que invistió al ejecutivo, con la abstención de Podemos, se impone al voto en contra de PP y Vox.

Últimas

O Teleclube
O Teleclube 'Os Pecadores' loitan contra montruos reais e mitolóxicos no novo episodio de 'O Teleclube'
O dúo do director Ryan Coogler e o actor Michael B. Jordan estrean unha película sobre a experiencia afroamericana cunha ameaza sobrenatural engadida.
Tribuna
Tribuna Para acabar de una vez con las nucleares: sobre el último intento de prolongar la vida de las centrales
Los voceros de la nuclear han encontrado la oportunidad ideal para difundir sus bulos con el apagón del 28 de abril. Quieren generar polémica para mantener operativa una infraestructura innecesaria, peligrosa y que genera residuos incontrolables.
Análisis
Análisis ¿Existe una identidad europea?
El 9 de mayo se celebra el “día de Europa”, que conmemora la paz y la unidad en el continente y que coincide con la declaración presentada en 1950 por Robert Schuman que sentó las bases de la cooperación europea. Pero, ¿qué es Europa realmente?
Estados Unidos
Libertad de expresión Canadá recomienda al profesorado LGTBQ+ o crítico con Trump no viajar a Estados Unidos
Una circular de la Asociación Canadiense de Profesores Universitarios (CAUT) recomienda “encarecidamente” que el personal académico viaje a los EEUU “solo si es esencial y necesario”.
El Salto Radio
El Salto Radio Malismo
Hacerse el “malote” aporta beneficios: entrevista con Mauro Entrialgo, autor de Malismo, un ensayo sobre los mecanismos de ostentación del mal
Más noticias
Madrid
Madrid El grito de ‘Altri Non!’ llega al Congreso de los Diputados
La Plataforma Ulloa Viva y organizaciones ecologistas exigen directamente al Gobierno español que rechace subvencionar el proyecto de la macrofábrica de celulosa y que respete la voluntad del pueblo gallego.
Sanidad
GENOCIDIO EN GAZA 200 trabajadoras del Hospital de Cruces piden vetar los fármacos de Teva Pharm
Las profesionales sanitarias registraron el pasado 2 de mayo una petición ante la Dirección de Osakidetza para exigir la retirada inmediata de todos los productos de la farmacéutica israelí.
Libertad de expresión
Libertad de expresión La Justicia da la razón al humorista Héctor de Miguel, Quequé, frente a la denuncia de Abogados Cristianos
La Audiencia Provincial de Madrid estima el recurso de apelación presentado por Héctor de Miguel, imputado por unas declaraciones tras una denuncia de Abogados Cristianos.
Ayuntamiento de Madrid
Fórmula 1 en Madrid Madring: el gran evento de la “marca Madrid” que no respeta trámites ni esperas
El Ayuntamiento ha aprobado la licencia de obras del futuro circuito de Fórmula 1 mientras el plan urbanístico del mismo está recurrido en el Tribunal Superior de Justicia de Madrid y sin resolver a las alegaciones de la oposición ni vecinales.

Recomendadas

Laboral
Laboral Coidar sen dereitos: a loita das traballadoras nas residencias privadas de Galiza
Sen tempo nin medios para ofrecer uns coidados axeitados, alertan dunha situación insostible nos centros e denuncian a privatización dun servizo a costa do benestar das persoas maiores e dependentes.
Pensamiento
Lola Olufemi “No me atraen las utopías lejanas, estoy más interesada en el ahora”
La escritora e investigadora británica Lola Olufemi trabaja desde la certeza de que el presente no es una jaula, desde la confianza en que viviremos cosas diferentes aunque no se sepa exactamente de qué tipo van a ser.
Catalunya
Acción directa Las Sublevaciones de la Tierra francesas llegan a Catalunya: “Necesitamos una forma nueva de luchar”
Una acampada de tres días y una acción simbólica han sido el pistoletazo de salida de Revoltes de la Terra. La organización ha sido capaz de unir a ecologistas de campo, de ciudad y campesinado en una dinámica de lucha “nueva”.