Medio rural
Quen mantén o rural? Unha perspectiva satelital da realidade social do traballo no campo

Que hai detrás dunha veiga limpa e desbrozada? E detrás dun terreo cheo de viñas perfectamente atadas e podadas? Se escarvamos un pouco, unha leira pode ser o reflexo da precariedade e da coerción. Mais tamén pode ser produto do afecto, da xenerosidade ou dunha loita xigantesca por procurar a propia dignidade.

9 oct 2020 08:00

Que significan as decenas de leiras labradas e limpas nunha aldea habitada maioritariamente por xente maior?

O traballo cooperativo que permitiu sobrevivir a comunidades enteiras no ano da fame e noutras épocas de suma precariedade é o que permite a perpetuación do rural mesmo. Son as relacions sociais as que sustentan ese traballo.

Daquela, quizás, os vencellos entre persoas no campo sexan particulares. As relacións son máis complexas e requiren de sumo coidado. Non porque sexan fráxiles, senón porque están construídas a través de pequenas normativas que, para unha foránea, poden resultar invisibeis, confusas ou até contraditorias.

En calquera caso, cada veiga produtiva é o emblema dun tipo de relación e é o conxunto de fincas o que pode revelar o mosaico de realidades materiais e emocionais que se chegan a vivir no rural. Unha cavada pode reflexar precariedade e coerción, pero tamén afecto, xenerosidade e unha loita xigantesca por procurar a propia dignidade.

as comarcas de verzas

Mirta precisa unha operación de xeonllo. Leva medio ano esperando a que a chamen do hospital para concertar a data da cirurxía. Mentres tanto, aguanta a dor e toma pastillas contra a inflamación. A pesar diso, non fica quieta. Carga co peso da responsabilidade de procurar todos seus animais, facer a comida, coidar o seu pai, encargarse da horta e darlle mantemento ás fincas... Pódeselle ver coxeando dun lado a outro levando cubetas cheas de lavadura e cereais para os seus porcos. Aperta os dentes e soporta a dor con tal de non parar.

A manutención do rural día a día é levada, en gran parte, polas persoas maiores

A manutención do rural día a día é levada, en gran parte, polas persoas maiores. Son elas as que, coas súas mans trémulas, podan, lavan, sementan e cultivan. Porén, é común que unha gran parte delas o fagan a pesar da dor e de problemas de saúde.

O traballo está valorado sobre calquera outra actividade. “Hai que traballar” coméntan a diario uns veciños a outros a xeito de saúdo. É común escoitar conversas nas que saian a relucir malestares físicos e tamén se fale sobre como non hai máis “opción" que seguir cos labores labregos. Para moitas persoas, admitir que están cansadas e que as condicións corporais empezan a imposibilitar completar as tarefas sería admitir unha derrota que vai en contra da imaxe pública máis respectada.

Polo tanto, como deslindarse do traballo se é este o que actúa como medio para socializar e cohesionar a comunidade?

Con todo, non hai que perder de vista que o acto de traballar e o sentimento de utilidade que atinxe é indispensable para calquera persoa. Completar unha tarefa, facela do xeito correcto, arranxar obxectos e limpar, todas son actividades que nos axudan a dar sentido á nosa existencia. En condicións particulares, brindan pracer e ademais son unha forma de desfrutar das nosas capacidades e da nosa autonomía.

Por iso, o traballo pode ser tamén un refuxio. Un refuxio no que se loita contra o tempo. Ou un refuxio no que a cabeza atopa paz.

A finca das patacas

As historias do éxodo rural adoitan ser breves. “Marchou porque na aldea non había traballo”, “foise para procurar unha vida mellor”. Pouco máis se conta, como se ao marchar, a persoa sofrese unha escisión do monte, e o monte, dela. Pero hai vínculos que non se poden romper tan sinxelamente e son esas mans que volven á aldea os días de descanso as que axudan a soster a vida no rural.

Así, as fins de semana e durante as vacacións, as aldeas reviven. Pasan coches de arriba a abaixo a todas horas. Escóitanse máis motores de tractores e chimpíns. Incluso nalgunhas casas arránxanse tellados, bardas e tubeiras. As familias reúnense ao redor da mesa e tamén dentro das fincas. Os reforzos de corpos máis novos axudan a completar tarefas que as persoas maiores xa non son capaces de facer en soidade.

Traballan rápido, con enerxía e cariño. Un terreo repleto de patacas pode ser cultivado nunha ou dúas horas. Con cada tarefa expresan o seu amor pola familia, pero tamén por ese estilo de vida no que medraron e logo tiveron que deixar atrás. Como recompensa, cando volven a casa, levan os coches cargados con ducias de ovos, pementos, chourizos e un par de quilos de patacas. Quen fica, coa colleita xa gardada nas bodegas, olla o calendario e agarda a seguinte data na que se lle prometeu voltar velos.

As viñas vendimadas

Detrás das imaxes que retratan terreos de videiras aliñadas, perfectamente ben atadas e podadas é común que se agoche a precariedade.

Ás veces, nestas ocasións, as relacións entre as xornaleiras e a demais xente da aldea pódese volver delicada: se non hai boa relación veciñal, como poderían chamarte a traballar? Se te enganas, se cadra non te chaman máis. Vivir e medrar na mesma comunidade xera certo tipo de familiaridade e afectividade, polo que as relacións nunca son tan simples e frías como pode ser entre patrón e persoa empregada. Aínda así, tampouco son como as que puidesen establecer outras veciñas que se atopan nas mesmas condicións materiais.

Entre encomendas e xornais, tamén se vai sorteando a precariedade do cotiá

Porque tamén é común que quen vive nas cidades más próximas á aldea pense na súa casa no rural como unha de fin de semana e pida a algunha veciña que a “axude” a manter as súas veigas durante a semana. Ás veces non hai máis que intercambio de favores de por medio, pero, noutras ocasións, hai remuneración económica. Máis que nada, esa prima é dada como un xeito de axudar a aquela persoa que vive na aldea e que non ten as mesmas oportunidades de acceder a certo tipo de traballos. Así, entre encomendas e xornais, tamén se vai sorteando a precariedade que abate o cotiá.

O eido debrozado

Faustino é un home de case corenta anos. Viviu e sufriu a crise do 2008. Perdeu o seu emprego, a súa autonomía económica e buscou consolo nos fondos das garrafas. Nun entorno urbano, sería segregado e sinalado por non traballar, ser adicto e vivir co seu pai e nai. Na aldea, sen embargo, pode traballar no campo. Cando é capaz de camiñar en liña recta, emprega os seus días en axudar desinteresadamente a calquera persoa veciña que llo pida. O monte manteno a flote. Cando vai a debrozar un monte para o seu veciño, séntese útil e necesitado pola súa comunidade.

É como se traballando nas leiras establecesen unha fervente loita contra o destino que lles foi imposto

A pesar dos intentos, non todas as persoas, que queren saír a buscar traballo ás vilas e cidades máis próximas, logran facelo. As veces é culpa de problemas físicos, de saúde mental ou que tan só non tiveron as mesmas oportunidades que outras persoas.

Así que, para esa xente que tivo que ficar na aldea traballa no campo diariamente aínda cando non lles sexa remunerado, é como se traballando nas leiras establecesen unha fervente loita contra o destino que lles foi imposto. Co paso do tempo, moitas desas persoas vólvense expertas en técnica e mecánica: aprenden a conducir chimpíns, a sementar pementos, a coidar o gando e até a empaquetar herba.

Excluídos do sistema de produción capitalista que rexe Europa occidental, atopan no rural un espazo no que a comunidade os apoia con diferentes graos de afecto e no que poden recuperar a súa dignidade a través do traballo.

Arquivado en: Galicia Medio rural
Sobre o blog
Espazo literario adicado a difundir a idea de que outros estilos de vida son posibles. Un repertorio que busca dignificar as experiencias e os coñecementos que existen nas zonas rurais a través da observación, reflexión e narración da vida social e cultural dunha aldea galega.
Ver todas as entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Galicia
Galicia La Xunta del PP recibe al embajador de Israel en funciones mientras Gaza agoniza al borde de la hambruna
El Gobierno de Alfonso Rueda escenifica su buena sintonía con la Administración de Benjamín Netanyahu apenas unas horas después de que Israel bombardease una escuela que servía de refugio y ordenase una evacuación masiva en Gaza.
#71737
11/10/2020 12:14

Grazas, Sara. Emocioneime lendo o teu artigo. Hai outras realidades paralelas que non se ven por mor do pensamento urbán que o domina todo.

3
0
Sobre o blog
Espazo literario adicado a difundir a idea de que outros estilos de vida son posibles. Un repertorio que busca dignificar as experiencias e os coñecementos que existen nas zonas rurais a través da observación, reflexión e narración da vida social e cultural dunha aldea galega.
Ver todas as entradas
Xunta de Galicia
Política A Xunta recibe ao embaixador de Israel en funcións mentres Gaza agoniza ao bordo da fame
O Goberno de Alfonso Rueda escenifica a súa boa sintonía coa Administración de Benjamín Netanyahu apenas unhas horas despois de que Israel bombardease unha escola que servía de refuxio e ordenase unha evacuación masiva en Gaza.
Palestina
Genocidio La ONG anti-UNRWA lanzada por exespías y marines de EEUU siembra el caos en el reparto de alimentos en Gaza
La Fundación Humanitaria de Gaza (GHF) creada a comienzos de este año y vinculada a agentes del ejército y la inteligencia estadounidense ha sido acusada de desaparecer a una persona y disparar a quienes estaban esperando ayuda.
Alemania
Litigio climático Un tribunal alemán abre la puerta a que grandes emisores puedan ser responsabilizados de daños climáticos
El jurado descarta la demanda del agricultor peruano Saúl Luciano Lliuya por entender que el riesgo a su propiedad es demasiado bajo, pero esta misma argumentación podría llevar a condenas en otros casos.
Madrid
Derecho a la vivienda Victoria contra la Sareb: 16 familias consiguen firmar contratos después de años de lucha
Un bloque en lucha de Casarrubuelos (Comunidad de Madrid) consigue formalizar contratos con el banco malo, al que acusan de actuar “como un fondo buitre”. En Catalunya, diez ayuntamientos apoyan los reclamos de 62 hogares en huelga contra La Caixa.

Últimas

Universidad
Genocidio Las universidades españolas han firmado 44 proyectos con Israel desde septiembre de 2024
Los acuerdos dentro del programa Horizon Europe se han sucedido a pesar de las declaraciones de decenas de universidades de suspensión de relaciones con Israel.

Recomendadas

Culturas
Erika Lust y Sara Torres “El deseo tiene una potencia inagotable para transformar la realidad si lo liberamos de las normas”
Sexo, deseo o ética del placer son algunos de los temas que hilan la escritora Sara Torres y la productora de cine porno Erika Lust en ‘La abundancia del deseo’.