Medio rural
Quen mantén o rural? Unha perspectiva satelital da realidade social do traballo no campo

Que hai detrás dunha veiga limpa e desbrozada? E detrás dun terreo cheo de viñas perfectamente atadas e podadas? Se escarvamos un pouco, unha leira pode ser o reflexo da precariedade e da coerción. Mais tamén pode ser produto do afecto, da xenerosidade ou dunha loita xigantesca por procurar a propia dignidade.

9 oct 2020 08:00

Que significan as decenas de leiras labradas e limpas nunha aldea habitada maioritariamente por xente maior?

O traballo cooperativo que permitiu sobrevivir a comunidades enteiras no ano da fame e noutras épocas de suma precariedade é o que permite a perpetuación do rural mesmo. Son as relacions sociais as que sustentan ese traballo.

Daquela, quizás, os vencellos entre persoas no campo sexan particulares. As relacións son máis complexas e requiren de sumo coidado. Non porque sexan fráxiles, senón porque están construídas a través de pequenas normativas que, para unha foránea, poden resultar invisibeis, confusas ou até contraditorias.

En calquera caso, cada veiga produtiva é o emblema dun tipo de relación e é o conxunto de fincas o que pode revelar o mosaico de realidades materiais e emocionais que se chegan a vivir no rural. Unha cavada pode reflexar precariedade e coerción, pero tamén afecto, xenerosidade e unha loita xigantesca por procurar a propia dignidade.

as comarcas de verzas

Mirta precisa unha operación de xeonllo. Leva medio ano esperando a que a chamen do hospital para concertar a data da cirurxía. Mentres tanto, aguanta a dor e toma pastillas contra a inflamación. A pesar diso, non fica quieta. Carga co peso da responsabilidade de procurar todos seus animais, facer a comida, coidar o seu pai, encargarse da horta e darlle mantemento ás fincas... Pódeselle ver coxeando dun lado a outro levando cubetas cheas de lavadura e cereais para os seus porcos. Aperta os dentes e soporta a dor con tal de non parar.

A manutención do rural día a día é levada, en gran parte, polas persoas maiores

A manutención do rural día a día é levada, en gran parte, polas persoas maiores. Son elas as que, coas súas mans trémulas, podan, lavan, sementan e cultivan. Porén, é común que unha gran parte delas o fagan a pesar da dor e de problemas de saúde.

O traballo está valorado sobre calquera outra actividade. “Hai que traballar” coméntan a diario uns veciños a outros a xeito de saúdo. É común escoitar conversas nas que saian a relucir malestares físicos e tamén se fale sobre como non hai máis “opción" que seguir cos labores labregos. Para moitas persoas, admitir que están cansadas e que as condicións corporais empezan a imposibilitar completar as tarefas sería admitir unha derrota que vai en contra da imaxe pública máis respectada.

Polo tanto, como deslindarse do traballo se é este o que actúa como medio para socializar e cohesionar a comunidade?

Con todo, non hai que perder de vista que o acto de traballar e o sentimento de utilidade que atinxe é indispensable para calquera persoa. Completar unha tarefa, facela do xeito correcto, arranxar obxectos e limpar, todas son actividades que nos axudan a dar sentido á nosa existencia. En condicións particulares, brindan pracer e ademais son unha forma de desfrutar das nosas capacidades e da nosa autonomía.

Por iso, o traballo pode ser tamén un refuxio. Un refuxio no que se loita contra o tempo. Ou un refuxio no que a cabeza atopa paz.

A finca das patacas

As historias do éxodo rural adoitan ser breves. “Marchou porque na aldea non había traballo”, “foise para procurar unha vida mellor”. Pouco máis se conta, como se ao marchar, a persoa sofrese unha escisión do monte, e o monte, dela. Pero hai vínculos que non se poden romper tan sinxelamente e son esas mans que volven á aldea os días de descanso as que axudan a soster a vida no rural.

Así, as fins de semana e durante as vacacións, as aldeas reviven. Pasan coches de arriba a abaixo a todas horas. Escóitanse máis motores de tractores e chimpíns. Incluso nalgunhas casas arránxanse tellados, bardas e tubeiras. As familias reúnense ao redor da mesa e tamén dentro das fincas. Os reforzos de corpos máis novos axudan a completar tarefas que as persoas maiores xa non son capaces de facer en soidade.

Traballan rápido, con enerxía e cariño. Un terreo repleto de patacas pode ser cultivado nunha ou dúas horas. Con cada tarefa expresan o seu amor pola familia, pero tamén por ese estilo de vida no que medraron e logo tiveron que deixar atrás. Como recompensa, cando volven a casa, levan os coches cargados con ducias de ovos, pementos, chourizos e un par de quilos de patacas. Quen fica, coa colleita xa gardada nas bodegas, olla o calendario e agarda a seguinte data na que se lle prometeu voltar velos.

As viñas vendimadas

Detrás das imaxes que retratan terreos de videiras aliñadas, perfectamente ben atadas e podadas é común que se agoche a precariedade.

Ás veces, nestas ocasións, as relacións entre as xornaleiras e a demais xente da aldea pódese volver delicada: se non hai boa relación veciñal, como poderían chamarte a traballar? Se te enganas, se cadra non te chaman máis. Vivir e medrar na mesma comunidade xera certo tipo de familiaridade e afectividade, polo que as relacións nunca son tan simples e frías como pode ser entre patrón e persoa empregada. Aínda así, tampouco son como as que puidesen establecer outras veciñas que se atopan nas mesmas condicións materiais.

Entre encomendas e xornais, tamén se vai sorteando a precariedade do cotiá

Porque tamén é común que quen vive nas cidades más próximas á aldea pense na súa casa no rural como unha de fin de semana e pida a algunha veciña que a “axude” a manter as súas veigas durante a semana. Ás veces non hai máis que intercambio de favores de por medio, pero, noutras ocasións, hai remuneración económica. Máis que nada, esa prima é dada como un xeito de axudar a aquela persoa que vive na aldea e que non ten as mesmas oportunidades de acceder a certo tipo de traballos. Así, entre encomendas e xornais, tamén se vai sorteando a precariedade que abate o cotiá.

O eido debrozado

Faustino é un home de case corenta anos. Viviu e sufriu a crise do 2008. Perdeu o seu emprego, a súa autonomía económica e buscou consolo nos fondos das garrafas. Nun entorno urbano, sería segregado e sinalado por non traballar, ser adicto e vivir co seu pai e nai. Na aldea, sen embargo, pode traballar no campo. Cando é capaz de camiñar en liña recta, emprega os seus días en axudar desinteresadamente a calquera persoa veciña que llo pida. O monte manteno a flote. Cando vai a debrozar un monte para o seu veciño, séntese útil e necesitado pola súa comunidade.

É como se traballando nas leiras establecesen unha fervente loita contra o destino que lles foi imposto

A pesar dos intentos, non todas as persoas, que queren saír a buscar traballo ás vilas e cidades máis próximas, logran facelo. As veces é culpa de problemas físicos, de saúde mental ou que tan só non tiveron as mesmas oportunidades que outras persoas.

Así que, para esa xente que tivo que ficar na aldea traballa no campo diariamente aínda cando non lles sexa remunerado, é como se traballando nas leiras establecesen unha fervente loita contra o destino que lles foi imposto. Co paso do tempo, moitas desas persoas vólvense expertas en técnica e mecánica: aprenden a conducir chimpíns, a sementar pementos, a coidar o gando e até a empaquetar herba.

Excluídos do sistema de produción capitalista que rexe Europa occidental, atopan no rural un espazo no que a comunidade os apoia con diferentes graos de afecto e no que poden recuperar a súa dignidade a través do traballo.

Arquivado en: Galicia Medio rural
Sobre o blog
Espazo literario adicado a difundir a idea de que outros estilos de vida son posibles. Un repertorio que busca dignificar as experiencias e os coñecementos que existen nas zonas rurais a través da observación, reflexión e narración da vida social e cultural dunha aldea galega.
Ver todas as entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Medio rural
Rural A Escola dos Pobos chega a Lugo para reivindicar un mundo rural con futuro
A iniciativa, que impulsa a transformación dunha antiga casa solariega das Merindades nun espazo de formación e encontro, preséntase este mércores en Lugo co apoio do Sindicato Labrego Galego.
Galicia
Galicia Cientos de personas descienden el río Ulla en una protesta histórica contra la celulosa Altri y la mina Touro
El río potencialmente más afectado por ambos proyectos se convirtió este domingo en una ruta de protesta y concienciación ambiental gracias al descenso de decenas de embarcaciones lideradas por activistas de todo el país.
Altri
Altri Centos de persoas enchen o río Ulla nunha protesta histórica contra a celulosa de Altri e a mina de Touro
O río potencialmente máis afectado por ambos proxectos converteuse este domingo nunha vía de protesta e conciencia ambiental grazas á decida de decenas de embarcacións dirixidas por activistas de todo o país.
#71737
11/10/2020 12:14

Grazas, Sara. Emocioneime lendo o teu artigo. Hai outras realidades paralelas que non se ven por mor do pensamento urbán que o domina todo.

3
0
Sobre o blog
Espazo literario adicado a difundir a idea de que outros estilos de vida son posibles. Un repertorio que busca dignificar as experiencias e os coñecementos que existen nas zonas rurais a través da observación, reflexión e narración da vida social e cultural dunha aldea galega.
Ver todas as entradas
Galicia
Galicia A Xunta aprobou a celulosa de Altri argumentando que a súa cheminea de 75 metros sería “icónica”
O Informe de Patrimonio Cultural, favorable á multinacional, emitiuse con base en dúas encargas externas, contratadas e pagadas pola empresa ao ex presidente e ao actual tesoureiro de Icomos-España.
Industria armamentística
Genocidio Las relaciones armamentísticas de España e Israel han sido “más lucrativas que nunca” desde octubre de 2023
Un informe del Centre Delàs señala diferencias significativas en las armas que España dice que ha vendido a Israel y las que Israel registra. Las empresas israelíes han firmado 46 contratos con las administraciones por más de mil millones.
Estados Unidos
Libertad de expresión Canadá recomienda al profesorado LGTBQ+ o crítico con Trump no viajar a Estados Unidos
Una circular de la Asociación Canadiense de Profesores Universitarios (CAUT) recomienda “encarecidamente” que el personal académico viaje a los EEUU “solo si es esencial y necesario”.
República Dominicana
República Dominicana El Gobierno de Abinader desafía a la ONU expulsando mujeres embarazadas y recién paridas desde los hospitales
La campaña contra las migrantes haitianas del Gobierno de República Dominicana ha llegado a las maternidades. Decenas de mujeres embarazadas o con sus bebés en brazos han sufrido esta política.
Catalunya
Acción directa Las Sublevaciones de la Tierra francesas llegan a Catalunya: “Necesitamos una forma nueva de luchar”
Una acampada de tres días y una acción simbólica han sido el pistoletazo de salida de Revoltes de la Terra. La organización ha sido capaz de unir a ecologistas de campo, de ciudad y campesinado en una dinámica de lucha “nueva”.
Violencia machista
Violencia machista Estadística del INE sobre violencia de género: disminuye un 5% en 2024 tras aumento histórico del 12% en 2023
En 2024 se registraron 34.684 mujeres víctimas de violencia de género correspondientes a los asuntos en los que se habían dictado medidas cautelares u órdenes de protección.

Últimas

Represión
València Activistas valencianos por el derecho a la vivienda enfrentan penas de cárcel y miles de euros en sanciones
El movimiento de lucha vecinal contra la turistificación y la especulación inmobiliaria de Caixers, así como en el proyecto de vivienda conocido como La Peseta, denuncian el hostigamiento represivo.
Más noticias
Madrid
Derecho a la vivienda Izquierda parlamentaria y organizaciones sociales reclaman medidas para acabar con el racismo inmobiliario
Una proposición no de ley ha sido registrada en el Congreso para solicitar al Gobierno que actúe contra las prácticas discriminatorias contra personas migrantes a la hora de acceder a una vivienda.
Música
Música E150, a mil por hora en este matadero
Vuelve, por cuatro noches, la zapatilla hardcore del mítico grupo catalán.
Reducción de jornada
Trabajo El Gobierno aprueba el proyecto de ley para reducir la jornada laboral a 37,5 horas
La norma pasará al Congreso donde no cuenta con los apoyos necesarios de todos los socios de Gobierno, por lo que la Ministra de Trabajo ha apelado a la responsabilidad del Partido Popular para que esta nueva jornada laboral salga adelante.
Ley de Extranjería
El Salto Radio El laberinto de la ley de extranjería y la ILP Regularización Ya
La abogada antirracista Florencia Brizuela y la escritora Vivi Alfonsín cuestionan la existencia de la Ley de Extranjería y analizamos en qué punto está la ILP que regularizaría a 500.000 personas.

Recomendadas

Laboral
Laboral Coidar sen dereitos: a loita das traballadoras nas residencias privadas de Galiza
Sen tempo nin medios para ofrecer uns coidados axeitados, alertan dunha situación insostible nos centros e denuncian a privatización dun servizo a costa do benestar das persoas maiores e dependentes.
Alemania
Alemania Ines Schwerdtner: “Los conservadores tienen esta estrategia de normalizar la AfD, pero eso ha salido muy mal”
De profesión periodista, Ines Schwerdtner ha sido una de las responsables del ascenso de Die Linke, un partido que pasó de no aparecer en las encuestas a superar el 8% en las elecciones de febrero.