Medio rural
Na procura de marcos e lindeiros

Chegou unha ordenanza para limpar as leiras que moitos xa nin lembraban que tiñan. Mais a busca das terras perdidas é moito máis complicada do que parece, é unha loita contra o tempo, a vexetación e o esquecemento.
30 ene 2021 22:00

Todo empezou o día en que as cartas chegaron á aldea. Como parte das medidas de prevención de incendios forestais, estipuladas na Ley 3/2007, de 9 de abril, de prevención y defensa contra los incendios forestales de Galicia, enviáronse misivas ás persoas propietarias de terreos forestais para recordarlles a súa obriga de manter os seus predios rústicos en condicións axeitadas. Así, contribúan a previr ou evitar incendios forestais. Nas cartas, exixíase que se limpase a maleza e se talasen as árbores pirofóricas antes dunha data establecida ou, do contrario, aplicaríanse as respectivas multas.

Despois duns días, máis que cartas da administración, parecía que toda a veciñanza fose invitada a participar nun xogo, a un rally. E é que moitos dos terreos aludidos quedaron no esquecemento e, antes de calquera cousa, había que atopalos.

Primeiros movementos

Para empezar, moitas das cartas estaban dirixidas a quen figuraba no rexistro catastral como propietaria. No entanto, gran parte daquelas destinatarias morreran hai máis de trinta anos. Para algúns, empezaron a brotar os recordos; para outros, as indagacións sobre quen eran as persoas detrás dos nomes que outrora vivían nesas mesmas terras.

Na carta había unha primeira pista para facilitar a busca e identificación dos terreos: a referencia catastral. Vaia pista!

É bastante sabido que o rexistro catastral non é unha fonte fiable: non só está completamente desactualizado, senón que as propiedades non acostuman corresponder cos terreos marcados no mapa. Aínda así, fíxose o esforzo e a primeira rede de apoio estableceuse: a xente maior foi ás casas de quen tiñan contratado un servizo de internet e pedíronlle axuda a xente que sabía usalo para poder revisar o rexistro catastral en liña. O primeiro obstáculo, a barreira tecnolóxica, foi superado. Os resultados na rede deron algunhas pistas sobre a localización, pero non moito máis. Pronto as referencias do catastro quedaron descartadas.

O segundo paso era o máis evidente: acudir con alguén que controlara bastante ben a historia do monte. Mais o problema é saber a quen recorrer porque todos queren axudar, pero todos din cousas diferentes e todos están seguros de que teñen razón. Son poucas, mais aínda hai persoas (sobre todo mulleres) que nunca emigraron nin viviron fora da aldea. Se hai sorte, ao preguntarlles onde esta tal leira, din algo como: “claro que sei onde está, lembro de ir alí cando rapaza a axudar á tía a levar alí ás vacas”.

E entón estas adoptan o rol de guías e acompáñantes para mostrarche o terreo. Mais, o tempo pasou e as leiras de outrora agora son bosques abandonados que dificultan a identificación. A guía dubida. Fai memoria. Recoñece algo no camiño. Volve a dubidar para finalmente dar un veredicto con seguridade: “o teu vai de aquí ata este regato. Porque dese lado xa é de Maximino. Deste non sei con quen lindas. Tes que preguntarlle a Maxi. Ao mellor el sabe algo”.

Coa chegada das cartas, desenvolveuse un sentido común de intriga, pero, sobre todo, reviviuse o interese polo monte, ese vello coñecido que quedara esquecido. A aldea volveuse nun ir e vir de xente preguntando por referencias e lindeiros. Incluso veciños que foran xuntos á escola, volvéronse a atopar logo de anos de non se ver e se alegrában de tal espontánea reunión unha vez que se recoñecían debaixo das máscaras e as engurras dos anos.

Unhas pezas empezaron a encaixar e algúns lindeiros quedaron claros axiña. Pero, noutros casos, as persoas que se buscaban levaban xa anos mortas e non tiñan descendencia vivindo na Galiza.

As pezas máis importantes

Cando se encontra o terreo chega outra gran proba: atopar os marcos. Non puiden rastrexar a orixe destes, pero quedan documentos expedidos durante o reinado de Alfonso XI (1312-1350) en que se mencionan os marcos, moxones ou lindes. Esta forma medieval de delimitar os terreos non mudou co paso dos séculos e até hoxe é a referencia máis buscada á hora de aclarar os límites das propiedades.

Mais procurar os marcos nos montes repletos de toxo, fento e silvas é complicado. En principio, o linde, para distinguirse, vai acompañado de dúas pedras de menor tamaño aos seus costados, ás cales se lles chama testemuñas. Pero iso non sempre facilita o traballo e, se esas pedras non están talladas, a mellor forma de verificalo é tratar de movelas, porque os marcos, en primeira instancia son tan grandes e están tan incrustados na terra, que non poden ser movidos (aínda que é relativamente común que as persoas os movan para agrandar o seu capital).

É neste punto onde moita xente se dá por vencida. Noutras ocasións, ante o descoñecemento do paradoiro das pedras, os lindeiros tamén poden calcular a localización dos marcos e chegar a un acordo para poder limpar as súas respectivas propiedades.

A dificultade de atopar os lindes é, outra vez, un síntoma de algo que ben sabe quen viviu toda a súa vida na aldea: o monte mudou. O que antes eran eidos labrados, agora son bosques tupidos. A procura das propiedades provocou que as persoas regresasen ás terras en que medraron e traballaron.

Un home á porta

Hai un par de días, tocou á miña porta un señor de 87 anos. Preguntaba polo “home da casa”, pero non se mostrou decepcionado cando lle dixen que non estaba e que tería que falar comigo. Comentou que el era familiar da bisavoa de meu mozo e, aínda que non lembrara o nome da señora, si que recordaba que escribía cunha letra moi bonita. Iso levou a que o home me contara que el aprendeu a ler e a escribir na escola que está fronte a miña casa...

Mais a razón pola cal tocou á nosa porta era porque tiña un terreo que non recordaba onde estaba. Nas escrituras da propiedade dicía que un dos lindeiros era un tal Eugenio Alfaya, o marido da bisavoa (o cal, por certo, emigrou a Lisboa para traballar e nunca máis volveu a casa coa súa muller e fillos).

Díxenlle ao señor que lle preguntaría a meu “marido” e que, en todo caso, buscaríamos o nome da leira no rexistro catastral de internet. El mostrouse conforme. Sacou do seu abrigo unhas notas adhesivas e un bolígrafo e, apoxado no seu pequeno moedeiro, escribiu unha nota co seu número de teléfono. Antes de irse, comentoume: “Boh, todo isto é un crebacabezas. Pero polo menos un está entretido”.

Dinlle a razón e, en canto marchou, chamei á tía de mi mozo para contarlle o sucedido e saber se ela sabía onde estaba ese eido: “eu non lembro que miña nai falara desa leira... aínda así, estou case segura de que o avó (o fillo da tan mencionada bisavoa) vendeuno a Carme. Tes que preguntarlle a ela”. E con esas palabras deu por comezada unha nova procura.

***

Gústame pensar que, se algo fixo todo este lío da limpeza dos terreos forestais, foi dinamizar a aldea: espertou a memoria, reencontrou a veciñanza que, por máis preto que viviran, deixáranse de ver dende hai anos e, ademais, reforzou os vínculos de cooperación que minguaron pola distancia e o encerro.

Hai nomes de lindeiros e leiras dos que xa ninguén se lembra. Hai cartas que chegaron máis de trinta anos tarde, nomeando a persoas que faleceron hai décadas noutros países. Algo da historia da aldea recuperouse mais, ao mirar o monte, sempre queda a pregunta: cantos terreos abandonados/sen dono haberá?, cantos quedaron nun limbo?

Sobre o blog
Espazo literario adicado a difundir a idea de que outros estilos de vida son posibles. Un repertorio que busca dignificar as experiencias e os coñecementos que existen nas zonas rurais a través da observación, reflexión e narración da vida social e cultural dunha aldea galega.
Ver todas as entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Medio rural
Rural A Escola dos Pobos chega a Lugo para reivindicar un mundo rural con futuro
A iniciativa, que impulsa a transformación dunha antiga casa solariega das Merindades nun espazo de formación e encontro, preséntase este mércores en Lugo co apoio do Sindicato Labrego Galego.
Galicia
Galicia Cientos de personas descienden el río Ulla en una protesta histórica contra la celulosa Altri y la mina Touro
El río potencialmente más afectado por ambos proyectos se convirtió este domingo en una ruta de protesta y concienciación ambiental gracias al descenso de decenas de embarcaciones lideradas por activistas de todo el país.
Altri
Altri Centos de persoas enchen o río Ulla nunha protesta histórica contra a celulosa de Altri e a mina de Touro
O río potencialmente máis afectado por ambos proxectos converteuse este domingo nunha vía de protesta e conciencia ambiental grazas á decida de decenas de embarcacións dirixidas por activistas de todo o país.
Sobre o blog
Espazo literario adicado a difundir a idea de que outros estilos de vida son posibles. Un repertorio que busca dignificar as experiencias e os coñecementos que existen nas zonas rurais a través da observación, reflexión e narración da vida social e cultural dunha aldea galega.
Ver todas as entradas
Galicia
Galicia A Xunta aprobou a celulosa de Altri argumentando que a súa cheminea de 75 metros sería “icónica”
O Informe de Patrimonio Cultural, favorable á multinacional, emitiuse con base en dúas encargas externas, contratadas e pagadas pola empresa ao ex presidente e ao actual tesoureiro de Icomos-España.
Industria armamentística
Genocidio Las relaciones armamentísticas de España e Israel han sido “más lucrativas que nunca” desde octubre de 2023
Un informe del Centre Delàs señala diferencias significativas en las armas que España dice que ha vendido a Israel y las que Israel registra. Las empresas israelíes han firmado 46 contratos con las administraciones por más de mil millones.
Estados Unidos
Libertad de expresión Canadá recomienda al profesorado LGTBQ+ o crítico con Trump no viajar a Estados Unidos
Una circular de la Asociación Canadiense de Profesores Universitarios (CAUT) recomienda “encarecidamente” que el personal académico viaje a los EEUU “solo si es esencial y necesario”.
República Dominicana
República Dominicana El Gobierno de Abinader desafía a la ONU expulsando mujeres embarazadas y recién paridas desde los hospitales
La campaña contra las migrantes haitianas del Gobierno de República Dominicana ha llegado a las maternidades. Decenas de mujeres embarazadas o con sus bebés en brazos han sufrido esta política.
Catalunya
Acción directa Las Sublevaciones de la Tierra francesas llegan a Catalunya: “Necesitamos una forma nueva de luchar”
Una acampada de tres días y una acción simbólica han sido el pistoletazo de salida de Revoltes de la Terra. La organización ha sido capaz de unir a ecologistas de campo, de ciudad y campesinado en una dinámica de lucha “nueva”.
Violencia machista
Violencia machista Estadística del INE sobre violencia de género: disminuye un 5% en 2024 tras aumento histórico del 12% en 2023
En 2024 se registraron 34.684 mujeres víctimas de violencia de género correspondientes a los asuntos en los que se habían dictado medidas cautelares u órdenes de protección.

Últimas

Represión
València Activistas valencianos por el derecho a la vivienda enfrentan penas de cárcel y miles de euros en sanciones
El movimiento de lucha vecinal contra la turistificación y la especulación inmobiliaria de Caixers, así como en el proyecto de vivienda conocido como La Peseta, denuncian el hostigamiento represivo.
Más noticias
Madrid
Derecho a la vivienda Izquierda parlamentaria y organizaciones sociales reclaman medidas para acabar con el racismo inmobiliario
Una proposición no de ley ha sido registrada en el Congreso para solicitar al Gobierno que actúe contra las prácticas discriminatorias contra personas migrantes a la hora de acceder a una vivienda.
Música
Música E150, a mil por hora en este matadero
Vuelve, por cuatro noches, la zapatilla hardcore del mítico grupo catalán.
Reducción de jornada
Trabajo El Gobierno aprueba el proyecto de ley para reducir la jornada laboral a 37,5 horas
La norma pasará al Congreso donde no cuenta con los apoyos necesarios de todos los socios de Gobierno, por lo que la Ministra de Trabajo ha apelado a la responsabilidad del Partido Popular para que esta nueva jornada laboral salga adelante.
Ley de Extranjería
El Salto Radio El laberinto de la ley de extranjería y la ILP Regularización Ya
La abogada antirracista Florencia Brizuela y la escritora Vivi Alfonsín cuestionan la existencia de la Ley de Extranjería y analizamos en qué punto está la ILP que regularizaría a 500.000 personas.

Recomendadas

Laboral
Laboral Coidar sen dereitos: a loita das traballadoras nas residencias privadas de Galiza
Sen tempo nin medios para ofrecer uns coidados axeitados, alertan dunha situación insostible nos centros e denuncian a privatización dun servizo a costa do benestar das persoas maiores e dependentes.
Alemania
Alemania Ines Schwerdtner: “Los conservadores tienen esta estrategia de normalizar la AfD, pero eso ha salido muy mal”
De profesión periodista, Ines Schwerdtner ha sido una de las responsables del ascenso de Die Linke, un partido que pasó de no aparecer en las encuestas a superar el 8% en las elecciones de febrero.