Sanidad
Martiño Noriega: “Búscanse espazos de negocio na saúde da xente”

Martiño Noriega é médico de familia no centro de saúde de Fontiñas, en Santiago de Compostela. A atención primaria é un dos piares da sanidade pública e, como di, “corrector das desigualdades sociais” para as persoas doentes e as súas familias. Desde hai uns anos, con todo, o número de seguros privados e a derivación de fondos públicos cara a centro privados non deixa de aumentar, achegándonos cada vez máis “a un modelo norteamericano” da sanidade.

‘Alma Ata’: Testemuñas das doenzas da atención primaria galega

Elena Martín Pablo Santiago

Sanidad

‘Alma Ata’: Testemuñas das doenzas da atención primaria galega

Elena Martín ,  Pablo Santiago

Profesionais e pacientes explican as causas e as consecuencias do colapso da atención primaria galega.

Cóntanos cal é a situación das profesionais da atención primaria na actualidade.
A ninguén se lle escapa que nestes momentos existe unha saturación e unhas condicións complicadas, fundamentalmente no que ten que ver coa falta de persoal e na sobrecarga que iso supón. É certo que nestes momentos non hai compañeiros e compañeiras —médicos de familia—, pero non os hai por unha cuestión evidente: unha serie de políticas públicas feitas na década anterior que expulsaron a moita xente. Iso non só fai que nestes momentos esteamos asumindo nas nosas costas unha sobrecarga, senón que ademais moitas veces temos que darlle cobertura a compañeiros ou facer xornadas prolongadas. E todo iso no contexto dunha pandemia. O certo é que todo isto está a ser duro e xera un desgaste en moitas de nós.

Na Galiza hai medio millón de persoas que xa teñen seguro privado.

Cando falamos de xente que aposta por unha asistencia dual, falamos de persoas que queren ir máis aló do sistema sanitario público introducindo a medicina privada vía seguros ou vía concertación. Existe unha clara evidencia de que un menor investimento na sanidade pública, nomeadamente na atención primaria, dispara a contratación de seguros privados. De feito durante a pandemia, nunha situación tan complicada como a que estamos a vivir, os seguros privados aumentaron un 5% a súa facturación tanto no 2020 como no 2021. En cifras, estamos a falar de que nestes momentos no Estado hai 11 millóns de persoas que contan cun seguro privado, hai unha facturación próxima aos 10 mil millóns de euros. Na Galiza, nestes momentos, hai medio millón de persoas que xa teñen seguro privado.

Chámanse seguros low-cost. Son seguros de baixo prezo que se ofertan fundamentalmente vía entidades bancarias, curiosamente, e que ademais están bonificados fiscalmente. Non deixa de ser un cabalo de Troia. Por unha parte, aprovéitanse do deterioro da atención primaria e da sanidade pública, e por outra introdúcense con prezos baratos. A pregunta que todos nos facemos é, se nalgún momento o deterioro da sanidade pública e da atención primaria chega a ser definitivo, que prezo van ter os seguros que a día de hoxe teñen un prezo simbólico? Seguramente un prezo moito máis elevado, iremos xa a un modelo norteamericano. Iso é evidente. Un non sabe se as políticas de deterioro do sistema sanitario público na anterior década, en plena crise, dalgunha maneira estaban abrindo a porta para establecer este tipo de asistencia dual: minorar o gasto público e introducir un espazo de negocio na sanidade. Resulta evidente. E isto págano os pacientes e os propios profesionais da atención primaria.

Cómpre facer unha aposta por restablecer, dalgunha maneira, o que sería a base do sistema sanitario público.

Tamén hai outros xeitos de privatizar, como a concertación, que xa están dentro das dinámicas da atención primaria, non?
Si. A maiores dos seguros privados, hai unha concertación directa. É dicir, hai unha parte do orzamento do Sergas que se dedica directamente a concertar con entidades privadas para diminuír o que se din listas de agarda ou sobresaturación. Nese sentido, no centro de saúde moitas veces, cando solicitamos probas de diagnóstico –por exemplo unha ecografía–, acábanse facendo en entidades privadas, neste caso da área sanitaria da cidade. O mesmo pasa con intervencións. Se enviamos a alguén a un traumatólogo e este decide que hai que facer unha operación, moitas veces este tipo de operacións ofértanselle á xente directamente en entidades privadas que están financiadas con fondos directos do Sergas, baixo a cuestión de: “Se queres operarte podemos operarte aquí, e se queres facelo directamente polo Sergas nos hospitais de referencia, ao mellor tes que agardar moito máis”. Non deixa de haber unha chantaxe nesa situación. E tamén unha vía de concertación: derivar fondos públicos para centros privados na cuestión da sanidade. Serían complementarias: por unha parte os seguros e por outra esta vía, e ambas completarían o que é esa asistencia dual que algúns están incentivando.

Colapso na sanidade pública galega

Elena Martín Pablo Santiago

1

Sanidad pública

Colapso na sanidade pública galega

Elena Martín ,  Pablo Santiago

1

O colapso na atención primaria e nas urxencias son o resultado dunha privatización implacábel que favorece o lucro de xigantes empresariais como Medtronic.

Sabemos que a Xunta non vai cambiar a medio prazo este modelo, pero que tería que facer unha administración se realmente quere ter unha primaria e unha sanidade pública de calidade?
Creo que xa estamos en feitos consumados. Un amigo meu, o actor Carlos Blanco, sempre di que somos un país de feitos consumados, que nos laiamos cando xa temos a realidade aquí. E eu creo que nestes momentos a realidade xa está aquí. Se medio millón de cidadáns de Galiza teñen concertados seguros a baixo custo que despois lles subirán o prezo, se hai derivación de fondos a entidades privadas para a realización de probas e de operacións, e a maiores hai un deterioro da sanidade pública evidente, cun problema estrutural no que ten que ver coa atención primaria, estamos xa nese feito consumado.

Cales son as solucións? As solucións son a medio prazo e pasan por reforzar a base do sistema sanitario público que é a atención primaria. A primeira liña. Abrindo o número de prazas de especialidade de familia, ofertando condicións de estabilidade laboral e non de precarización, e facendo unha aposta por restablecer dalgunha maneira o que sería a base do sistema sanitario público. Pero dá a sensación de que non imos cara a aí. Quen está sostendo nestes momentos o sistema sanitario público son os seus profesionais, facendo máis con menos e cunha sobrecarga e unha saturación que ten un límite. O límite da capacidade das persoas, o límite anímico para saber ata onde podemos soster un sistema. Non son boas políticas públicas. Na Xunta, nos últimos orzamentos aínda se diminuíu a aportación á atención primaria. Aquí hai intereses económicos moi potentes. E o feito tamén de que se bonifique a nivel estatal a contratación de seguros privados indica que claramente hai unha liña: a liña de buscar espazos de negocio onde antes non se buscaban, neste caso na saúde da xente.

Primeiro quero dicir —e agora contesto a pregunta— que a xente fai a contratación de seguros privados por un cuestión práctica. Se ti ves cun problema de traumatoloxía e o teu médico de primaria te atende, pídeche probas complementarias, derívate ao traumatólogo... Pola vía pública vai tardar tres meses. Se logo che programan unha operación vai tardar outros tantos. Se despois tes que ir a rehabilitación, outros tantos. Se tes un seguro privado, pola contra, vaite ver un traumatólogo nuns días, vaiche pedir probas complementarias, vaiche dar un tratamento e planificar unha solución. Estanse aproveitando das eivas do sistema público. Iso é evidente.

Máis aló diso creo que si que no imaxinario colectivo, a figura do médico de familia debería ter nestes momentos outras condicións para poder desenvolverse laboralmente. Por que? Porque podería facer medicina comunitaria, medicina de prevención, tecer redes familiares,... Entender que a sanidade pública e a figura da atención primaria é un corrector das desigualdades sociais. Hai que coñecer as familias, saber en que ámbitos están. Que moitas veces non é só unha cuestión de saúde, senón tamén de perspectiva social. Poder facer prevención, seguimento, poder visitar no domicilio as grandes dependentes, ás persoas maiores e acompañalas dalgunha maneira en moitos procesos. A día de hoxe, hai moitos centros de saúde onde hai cupos que non teñen médico e están a ser cubertos polo resto dos compañeiros do centro. Iso que implica? Que moitas veces non podes facer seguimentos de crónicos, tratamento paliativos en domicilios de xente que o está pasando mal porque cada día hai un médico diferente. Entón, a medicina de familia tería que ser moito máis do que se está a facer a día de hoxe coa vontade de moita xente; e sería fundamental ter unha atención primaria potente para poder facer viable un sistema sanitario público.

“Imos cara a unha sanidade ‘yankee’ na que a promoción da saúde non importa”

Pablo Santiago

2

Sanidad pública

“Imos cara a unha sanidade ‘yankee’ na que a promoción da saúde non importa”

Pablo Santiago

2

Luisa Lores foi directora do Complexo Hospitalario de Pontevedra, é experta en procesos de privatización sanitaria e activista da Asociación Galega en Defensa da Sanidade Pública (AGDSP).