Música
Antón Seoane, cando a tradición é un acto revolucionario

Contra o que podería ditar a lóxica, Antón Seoane (Ferrol, 1949) non foi un neno exposto á tradición musical da súa terra natal. As súas preferencias musicais ían por outros camiños, moito máis próximos ao rhythm & blues que se facía no Reino Unido que ás muiñeiras ou ás cantigas. “Para min, ouvir Radio Caroline ou Radio Luxembourg, as emisoras piratas da Gran Bretaña, a través dun transistor que apenas se ouvía e no me que chegaba ou o ‘We can work it out’ dos Beatles, os Kinks, os Who ou os Rolling Stones, era un pouco como unha xaneliña que me abría ao universo”, lembra.

Un par de experiencias acabarían por marcar a aquel adolescente ferrolán: a súa asistencia á actuación que The Beatles ofreceron na praza das Ventas de Madrid en 1965 e a súa viaxe ao histórico The Woburn Music Festival de 1968. “Cos Beatles eu tiña 15 anos, morrera a miña nai, entón foi unha vivencia medio extraña o de ouvir ‘I feel fine’ dos Beatles, o que traía lembranzas non moi agradábeis á cabeza. Penso que foi coa primeira canción que comenzaron, ademais. Despois, xa con 18, foi cando coincidiu o de ‘Yellow Submarine’ e ver a Traffic; foi un dos primeiros grandes festivais que houbo na Europa, o festival de Woburn en Londres. Xuntámonos alí 80.000 persoas en tres días, e atópaste con que ti pertences a un espazo moito máis amplo. De súpeto sae un señor que se chama Jimi Hendrix e a primeira composición que toca é ‘Sgt. Pepper’s’ dos Beatles. Todo era un bucle medio máxico. Deime conta naquel evento que o mundo era moito máis grande”.

UNHA VIAXE INICIÁTICA Á BRETAÑA

Porén non tardaría en lle tomar o pulso á música tradicional galega. “En segundo de carreira, con 17 anos, comecei a colaborar con amigo íntimo de Ferrol, que foi de Voces Ceibes e se chamaba Vicente Araguas, poeta que é o único que fixo unha tese doutoral en España sobre Bob Dylan. E despois desa viaxe (a Londres) con 18 anos, fun apañando un certo sentido da historia”.

Foi entón cando comezou a degustar álbumes de moi diversa procedencia. “Un deles foi o grande disco que fixo Faustino Santalices. E, ao lado diso, cousas así tan absurdas que, ditas unha detrás das outras, dis ‘menudo caos ten este señor’: desde ‘Like a Rolling Stone’, de Bob Dylan a Thick as a brick, de Jethro Tull, e , sobre todo, Renaissance de la Harpe Celtique, de Alan Stivell”.

Unha personaxe, Stivell, capital para o desenvolvimento e expansión da música celta a nivel mundial e ao que tería ocasión de coñecer en persoa anos despois nunha viaxe iniciática que marcaría o seu devir como músico. “E o 1 de xaneiro de 1977, despois de termos contactado con xente do nacionalismo bretón, da Unión Democrática Bretoa, acolléronnos e conseguiran que Alan Stivell nos recibira na súa casa. Acababa de ser pai —tiña un neno no berce— e alí estivemos con el. Si que nos serviu non só a estancia con Stivell, que tiña o estudio debaixo da súa casa, o famoso Keltia, senón que nós seguiamos o libro que escribira Castelao, As cruces de pedra na Bretaña. Entón, era unha especie de viaxe ollando metade cara a atrás e metade cara a adiante”.

O NACEMENTO DO MPCG

Para cando se produciu aquela peregrinaxe á Bretaña que habita Stivell, Antón xa comezara a participar dun movemento de reivindicación do folclore galego que reunía a un puñado de mozos inquedos que merodeaban na escena musical compostelá. “Comezamos a coñecernos nunha reunión. Sabíase no ambiente musical de Santiago que había xente movéndose. Na primeira reunión, que foi nun colexio de monxas, Benedicto, que pertencía a Voces Ceibes, citou unha serie de persoas como dicindo: esta é a xeración pola que eu estaba agardando. E, de súpeto, atopámonos alí Emilio Cao, Rodrigo (Romaní), (Agustín) Maroñas chegou a través doutra vía, (Xosé) Quintas Canella”.

Non foi tan sinxelo pór en marcha un colectivo musical ao que bautizaran como Movemento Popular da Canción Galega (MPCG) e que chocaba, no seu enfoque, tanto coas pretensións políticas dos seus antecesores —“Voces Ceibes quería unha militancia e logo a música, e nós queriamos facer ao mesmo tempo a música e a militancia”—, como coas inquedanzas da mocidade daquel tempo.

Falamos do período que abarca de finais de 1973 a comezos de 1974. “Ao comezo, a Rodrigo Romaní, Pepe Ferreirós, Faíscas do Xiabre e un servidor víannos como uns tipos que estaban a reivindicar un pasado que non ía cara a ningún lado. Incluso, un dos grandes membros de Voces Ceibes e íntimo amigo meu, que morreu non hai moito, Bibiano, e que tiña moita graza contando as cousas, dicía: ‘pero estes a onde van cun instrumento que emite un son como un carro?’”.

A ZANFONA E OUTROS INSTRUMENTOS “NON PROPIOS”

Aquel integrante de Voces Ceibes referíase á zanfona, que tivo en Faustino Santalices un mestre —Antón adicaríalle o libro Faustino Santalices. Investigador, gaiteiro e zanfonista (Ir Indo Edicións, 2000)— e que Antón rescataría do esquecemento ao que fora relegada —“a zanfona dérase por morta co falecemento de Faustino Santalices. Afortunadamente fíxose por parte de Fuxan os Ventos e dun servidor, un traballo de reconstrución: conseguín a través dun luthier de Monforte de Lemos, que me fixese unha copia puramente artesanal”— e que empregaría na súa traxectoria musical, dotando de persoalidade propia ás gravacións de Milladoiro a partir do álbum homónimo de 1977.

“A zanfona é o soporte do universo no cal Galiza está metida. A gaita sería unha voz moito máis inmediata. E a zanfona é unha especie de aura que envolve todo o país: en canto se ouve o arranque da zanfona, ainda que sexa ao aire, é dicir, sen tocar ningunha melodía, iso a calquera de nós nos lembra os carros do país, porque era o canto que producían as rodas. E, por outra banda, remite a todo o mundo máxico, misterioso de fragas, de bosques, da Santa Compaña”.

Non vai ser a zanfona o único “instrumento raro” que Antón e os seus compinches en Milladoiro van empregar con frecuencia. “Efectivamente nós usabamos instrumentos que no acervo da música tradicional de entón se entendían como ‘non nosos’. E, dalgún xeito, o cromorno non era noso, mais é que o cromorno pertencía a toda unha tradición que chegaba desde Occitania a través do Camiño de Santiago. E, coma este, tamén estaba a ocarina, a cítola, etc”.

MILLADOIRO ATÉ NA SOPA

Non tardaría en xurdir un prolixo encontro entre músicos vencellados ao MPCG que daría lugar a unha das formacións máis emblemáticas do folk galego, Milladoiro, da que Antón foi membro fundador en outubro de 1978. “Hai que ter en conta que, cando Faíscas do Xiabre e nós creamos Milladoiro como grupo, achar aquí instrumentos non era nada sinxelo. Desprazarse a tocar non sei onde era moi complexo. Sempre dicimos que até un famoso aplauso que nos adicaron no Pavillón de Deportes da Coruña nunha das primeiras actuacións de Milladoiro, que foi de 10 minutos sen esaxerar, e que nós vivenciamos coma se dixesen: xa apareceu o que levamos moitos anos agardando”.

Axiña comezarían a se facer omnipresentes, como reflicte esta anécdota: “Lembro que Milladoiro estabamos tan na sopa, porque até o ano 2000 e algo era estar tocando hoxe si e mañá non, que Julián Hernández unha vez na (praza da) Quintana presentara a Siniestro Total dicindo: ‘Ainda que non o creades, somos Milladoiro’. Estabamos en todos os sitios”.

Unha banda aínda en activo que Antón tivo que abandoar por motivos de saúde en 2013. “Despois dunha relación maratoniana, sufrín un episodio dunha das enfermidades propias dos músicos, unha xordeira brusca que é como unha trombose na cóclea, o órgao que traduce os impulsos eléctricos en sons. Isto foi en 2007. A partir de 2007 comezou un calvario para min, porque tocar en directo era un sofrimento imenso”.