O prelo
O que nos contan: a voz necesaria das escritoras palestinas

Hai xa meses que nos chegan imaxes terribles do xenocidio que está sufrindo o pobo palestino. Asasinatos indiscriminados a civís, falta de subministros médicos e alimentarios, bombardeo de hospitais, escolas e edificios administrativos. Vémonos obrigades a seguir coas nosas vidas mentres os medios e as redes socias móstrannos centenares de corpos sen vida, mutilacións e humillacións, o que acaba por crear un certo distanciamento. Cómpre que protagonismo agora estea na voz de artistas de Palestina. É aquí cando pode que o contar teña un efecto máis conmovedor na sociedade que o mostrar.

Por iso é tan importante o labor des tradutores ao traernos obras de autoría palestina, porque humaniza o deshumanizado e establece unha conversa necesaria entre Gaza e o mundo. A editorial Laiovento encárgase, neste caso, de traer á súa colección Candemaia O azul entre o ceo e a auga, unha novela de Susan Abulhawa traducida por Rocío Viéitez. Abulhawa, nada nun campamento de refuxiados e migrantes nos Estados Unidos, vencella a súa actividade literaria ao seu traballo de activismo polos dereitos humanos do pobo palestino.

“Sulayman contoumo todo. Eu non o entendín de todo e non espero que ti o fagas. Pero quizais poidas crer, como fago eu, que hai verdades que desafían outras verdades, cando o tempo se prega sobre si mesmo”.

Khaled, voz narradora principal na novela, cóntanos o exilio, a guerra e a miseria desde os ollos dun neno. Cóntanos as xeracións de mulleres que vertebran a súa vida. Cóntanos a forza cotiá que renace unha e outra vez tras a catástrofe. Coñecemos así a historia des Baraka, unha familia orixinaria de Beit Daras exiliada na franxa de Gaza despois da destrución da súa vila en 1948. Todo comeza uns anos antes da Nakba, coa tola Um Mamdouh e es súes filles: Marian, a nena con ollos de dúas cores que aprende a ler soa, Mamdouh, aprendiz de apicultor, e a desvergoñada Nazmiyeh, que se convertirá na matriarca e o piar fundamental da familia despois da traxedia.

Ao longo da obra, presenciamos escenas de terror e de tenrura entre os entullos, onde o tempo pasa e as persoas traballan reconstruíndo o fogar despois de cada golpe. A autora pon o foco na resiliencia das mulleres que se sobrepoñen á perda, á violación e ao dano para levar a cabo un labor de coidados máis importante que calquera asistencia humanitaria.

“[...] e non pasou moito tempo antes de que as mulleres se reunisen como sempre o facían, para lavar a roupa, rexoubar, enrolar follas de uva, barutar o arroz para eliminar as pedras e os bichos. [...] Na axitación nacional e cunha dor colectiva que afondaría ata as raíces da historia e se estendería a través de múltiples xeracións, os refuxiados de Beit Daras volveron ás súas bromas e boureos. E mentres agardaban para volver a casa, naceron bebés e planeáronse vodas”.

Paralelamente aos acontecementos de Gaza, seguimos a traxectoria de Nur, a neta de Mamdouh criada nos Estados Unidos. Nos capítulos que lle dedica a autora comprobamos como a vida na diáspora non é mellor que a do campo de refuxiados, pois o perigo constante vese substituído pola soidade e o desarraigamento. Nur, unha nena cos ollos dispares coma os da súa bisavoa, sofre a indiferenza e o abuso da súa familia (o que a conduce dunha casa de acollida á seguinte), a marxinación por parte des súes compañeires e unha nostalxia profunda cara a un lugar que nunca visitou, cara a unhas persoas que nunca coñeceu.

“Nur tiña todo o que queriamos. Pensaba que todos os estadounidenses o tiñan. Pero malia toda a seguridade, a liberdade e as oportunidades que tiña, de todo o que aprendera e das súas boas notas, de todas as cousas nas que destacara, Nur era a persoa máis devastada que coñeciamos. Non había lugar no mundo para ela”.

Así, Susan Abulhawa tráenos unha panorámica completa dos efectos que o conflito pode ter nunha familia, con toques de realismo máxico: vaticinios, relación cos djinni (xenios), comunicación cos defuntos… Son estes elementos os que, paradoxalmente, fan máis cercana a nós a historia des Baraka. A presenza de características de conto resoa coa nosa tradición literaria e fan que sexa todo un acerto traducir O azul entre o ceo e a auga ao galego. Palestina cóntanos, só temos que escoitar.