Patrimonio cultural
Xerardo Feijoo: “A existencia dun patrimonio común a galegos e portugueses existiu dende épocas ancestrais”

Xerardo Feijoo é o coordinador da asociación de profesorado que desenvolve dende hai 25 anos o proxecto pedagóxico de Ponte nas Ondas, para a difusión, recoñecemento e preservación do patrimonio cultural que comparten Galicia e o norte de Portugal.

Ponte nas Ondas 1
Imaxe da ponte que comunica Galiza e Portugal na localidade de Salvaterra do Miño durante a primeira actividade da Asociación hai 25 anos. Foto: arquivo Ponte nas ondas.
30 mar 2020 09:00

No ano 1995, a ponte que une a Salvaterra do Miño con Monção inaugurouse. Para celebrar o feito, un grupo de profesoras e profesores de Galicia e Portugal montaron unha xornada de radio que conectou por 12 horas as dúas poboacións.

Foi así como a Asociación Ponte…nas Ondas! (PNO) xurdiu. Nestes 25 anos de vida, PNO ten feito centos de actividades pedagóxicas para a difusión, recoñecemento e preservación do patrimonio cultural que comparten Galicia e o norte de Portugal.

Xerardo Feijóo, o coordinador da asociación falou con nós sobre o proxecto pedagóxico de PNO, o patrimonio cultural e a lingua.

Entendo que PNO se conformou por profesoras e profesores. Como se reflexa isto no traballo que se fai en PNO?

Si, PNO é unha asociación que está composta un 95% por profesoras galegas e portuguesas. Entón, para onde tiramos a nosa asociación? Pois fixemos análises bastante profundos do que é a escola, da súa realidade, da realidade social na que nos movíamos. E decidimos continuar a nosa experiencia baseándoa en tres eixes básicos: a cultura común galego-portuguesa, o patrimonio cultural inmaterial e os novos medios de comunicación.

Baseados niso levamos traballando 25 anos de todas as formas posibles: organizado mostras de oralidade, certames de recollida do patrimonio cultural nos que nós propomos unha idea ás profesoras de diferentes colexios, eles recóllena, danlle a forma adecuada ao seu centro e a nós chéganos un produto normalmente en formato audiovisual, que pode ser unha gravación da radio, un vídeo, unha edición dun libro....Pero nos chega ese produto rematado que nos demostra que a nosa proposta chegou a un centro, se adecuou á realidade próxima desa escola e nos chega en forma deste produto.

Cal é o seu interese do seu proxecto pedagóxico?

Nós evidentemente somos mestres e sempre a nosa fin ultimo é traballar co noso alumnado e transmitirlles o que nós pensamos que é fundamental, que son os tres eixes dos que falamos. Eu vivín en Salvaterra e sei que, aínda que a fronteira agora é permeable pola ponte, sigue habendo certa reticencia e a sensación de que non somos iguais, que é outro país. O cal é ridículo. Porque ti pasas co teu coche para Portugal e ves que os topónimos teñen o mesmo nome, que a lingua é a mesma, e que incluso o xeito de relacionarse e incluso o carácter das persoas é o moi similar.

Traballar coas tecnoloxías cambia absolutamente o interese do alumnado

Entón, iso sobre a cultura galego-portuguesa. O asunto do patrimonio inmaterial aos noso alumnos lles sona a chinés. “É cousa de vellos, a min que me importa como facían a matanza do porco fai anos...” Pero iso é cultura. Evidentemente, nós non queremos dicir que teñamos que ir ás leiras en carro e non en tractor. O tempo é este, pero non descoñecer que antes existía outra realidade, que é a nosa cultura. Entón nós estamos moi interesados en transmitir como era e como é. Facemos todo isto aproveitando o tirón das tecnoloxías que cambia absolutamente o interese do alumnado. A nosa pretensión é que a través do compoñente tecnolóxico, a mensaxe que a nós nos interesa chegue ao noso alumnado.

Que comprenden por Patrimonio Inmaterial?

Hai un patrimonio material que está sustentado por todo o que se pode tocar e un patrimonio inmaterial, que está nas cabezas das persoas. É dicir, antes falábamos da matanza do porco. Hai unha parte ritual alí que está estudiada pola etnografía e a antropoloxía. E hai unha sabedoría da xente... non todo mundo sabe matar un porco, cortalo, sazonar os alimentos... Iso son coñecementos e forman parte do patrimonio inmaterial.

Xa non hai esa transmisión por parte dos avós e cando morren, eses saberes todos que atesoran, desaparecen. É moi importante que non se perdan

Unha ponte é un patrimonio material que está alí e leva mil anos. Pero, no ano 83, a UNESCO empezou a ver o problema que tiña o patrimonio inmaterial, que reside na cabeza das persoas e que estas van morrendo, desaparecendo así o coñecemento atesourado na súa cabeza.

Antes no era tan grave porque existía a transmisión oral. É dicir, avós e avóas nas lareiras contando aos seus netos e fillos as cousas verdadeiras, os contos, as lendas, a cosmogonía... Pero agora toda esa cadea rompeu. Xa non hai esa transmisión por parte dos avós e cando morren, eses saberes todos que atesoran, desaparecen. É moi importante que non se perdan. E alí é onde nós estamos traballando.

Xusto, como foi e como é o proceso de recuperación do patrimonio inmaterial de Galicia e Portugal?

A existencia dun patrimonio común a galegos e portugueses existiu dende épocas ancestrais. E despois, fai 500 anos, a separación de Galicia e Portugal foi un feito político pero a fronteira era permeable e non sempre existiu. Nós somos conscientes da existencia da cultura común a Galiza e Portugal. Nós propuxemos descubrilo e descubrilo a todo o mundo.

A recuperación empeza nas escolas. A proposta é “compañeiras mestras, imos a traballar sobre a música tradicional”. E en todas as escolas se recolle esta iniciativa e cada quen pensa en como darlle forma. Ao final, se produce unha efervescencia na sociedade que despois cristaliza no resultados desas investigacións en forma de exposicións, programas de radio, vídeos...De vez en cando, facemos unha mostra de oralidade ou organizamos en Melaço unha reunión de xogos tradicional. Que este ano vai ser o 15 e maio. E levamos un montón de nenas e nenos galegos e portugueses e presentamos os xogos que xogaban os nosos avós e avóas. Este é o sistema que nós podemos ver para transmitir o patrimonio: coller os nenos e nenas e suplantar un pouco a transmisión oral que sucedía antes no seno familiar e que xa non acontece.

Ponte nas Ondas 2
Xerardo Feijóo, o coordinador da Asociación Ponte…nas Ondas! Sara Guerrero Alfaro
Na vosa experiencia, que tipo de incidencia social ten a recuperación e o recoñecemento dunha tradición cultural común nas comunidades nas que traballan?

É moi difícil de saber a repercusión que tes porque isto se move nun campo da ambigüidade. Ti vas sementando cando es educador. Vas lanzando, algunhas cabezas pasan de todo e noutras esperas que algo vaia agromando. Por exemplo, nós estivemos en Portugal, falabamos cos portugueses e entendiámonos. E iso é o que nós queremos. Dito de forma moi simple. Nós queremos que vexas que pasas a raia e non pasas a outro país. Alí hai xente coa a que te vas entender perfectamente e que van ter uns intereses comúns.

Logo das actividades nas que conviven xente de Galicia e Portugal, notas que hai un cambio na concepción das persoas galegas con respecto á lingua galega?

Respecto ao galego como lingua eu son pesimista. É dicir, penso que vamos cara atrás porque se produciu este feito do que falamos, da ruptura da cadea de transmisión entre as xeracións.

Eu comecei a traballar na educación en Galicia no ano 82 e, polas circunstancias nas que traballei, que era en Salvaterra, había un 50% da rapazada galegofalante. Pero foi pasando o tempo ata o 2006, o ano en que me xubilei, tiña cero galegofalantes na aula. Cero.

Entón con esta relación cos portugueses, incentivamos á xente a falarlles en galego porque van a entender mellor. Pero custa un montón. Entre ás xeracións máis novas, pois eu traballei con rapazada pequena de 6 ou 7 anos, había absoluta imposibilidade de falar en galego. Por máis que intentara co boa vontade, nada. Son castelán falantes cen por cen e a relación co galego só a teñen na clase de galego. Iso foi unha radiografía, aquí na cidade non hai dios que o fale e mesmo nos pobos é moi dificil. Porque onde traballaba era un entorno rural, non só recibía xente de Salvaterra senón que tamén das parroquias. Antes sempre houbo esa diferenciación: os que eran do casco falaban castelán pero todos os que viñan das parroquias, falaban galego. E agora, nin os que veñen das parroquias falan galego. En fin, o galego é un desastre. Hai que buscar causas. Na educación o galego se foi deteriorando e desvalorizando máis e estamos onde estamos.

Comecei a traballar na educación en Galiza no ano 82, había un 50% da rapazada galegofalante na miña aula, cando me xubilei no 2006 tiña cero galegofalantes
Supoño que iso ten incidencias no proxecto de PNO...

Moitas, nós tratamos por todos os medios de evitar ese deterioro porque forma parte do patrimonio cultural. A máxima expresión dunha cultura é o seu propio idioma. E non é verdade que o mesmo que se pode dicir en galego, pódese dicir en castelán. Non é verdade, porque as cousas teñen un nome e ese nome forma parte dunha cultura. A xente vella ten unha riqueza lingüística... pero cantos centos e miles de topónimos poden perderse porque xa non os coñece ninguén.

E isto ten consecuencias na relación entre PT e Galicia...

Si e cada ves máis, porque os rapaces que son castelán falantes teñen algunha dificultade máis para entenderse cos portugueses.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Violencia machista
Violencia machista y medios comunitarios “Yo misma he notado lo difícil que es denunciar, por eso sé lo importante que son los medios”
Toribia Flores y Gladys Bolívar, promotoras comunitarias y comunicadoras populares en Bolivia, luchan contra las violencias machistas con su trabajo militante en la radio.
Medios comunitarios
La revolución será traducida La revolución será traducida
La traducción como herramienta de intercambio de estrategias y sabiduría entre comunidades
Galicia
Galicia A Xunta aprobou a celulosa de Altri argumentando que a súa cheminea de 75 metros sería “icónica”
O Informe de Patrimonio Cultural, favorable á multinacional, emitiuse con base en dúas encargas externas, contratadas e pagadas pola empresa ao ex presidente e ao actual tesoureiro de Icomos-España.
Energía
Gran apagón Apagones, energías renovables y estabilidad del sistema eléctrico: tareas pendientes y visos de futuro
Es posible avanzar en la penetración de las renovables, al menos hasta cierto punto, sin perder seguridad en el sistema energético. Este debe modernizarse, descentralizarse y estar planificado por el Estado, opina un experto.
Ley Trans
Ley trans El Constitucional enfrenta el recurso del PP a la ley trans, los colectivos piden evitar la senda antiderechos
El Alto Tribunal deliberó por primera vez sobre este recurso sin llegar aún a ninguna decisión. Plataforma Trans pide que no se sume a la carrera de odio contra las personas trans y avale la norma.
Laboral
1º de Mayo Inmigración y sindicatos: derechos universales o derrota colectiva
Los líderes sindicales no pueden ofrecer soluciones realistas para la situación de las personas migrantes, porque parecen asumir la vieja tesis de que la inmigración perjudica a la clase trabajadora en su conjunto.
Eléctricas
Oligopolio eléctrico Sánchez no admite responsabilidades en el apagón mientras sus socios piden nacionalizar la red eléctrica
El presidente del Gobierno señala a los “operadores privados”, entre ellos Red Eléctrica, cuyos últimos dos presidentes vienen del PSOE y cuyo principal accionista es el Estado, con el 20%, seguido por el 5% de Amancio Ortega.
Cómic
Fabien Toulmé “Hablar de trabajo es menos sexy que hablar de amor o de guerra”
En su libro ‘Trabajar y vivir’, el autor francés recorre distintas realidades reflejando cómo las personas se relacionan con ese mandato ineludible de hacerse con un empleo para sostenerse económicamente.

Últimas

O Teleclube
O Teleclube 'Os Pecadores' loitan contra montruos reais e mitolóxicos no novo episodio de 'O Teleclube'
O dúo do director Ryan Coogler e o actor Michael B. Jordan estrean unha película sobre a experiencia afroamericana cunha ameaza sobrenatural engadida.
Antimilitarismo
Rearme El gasto militar mundial se dispara
El gasto militar en el planeta aumentó en 2024 un 9,4% respecto a 2023, lo que supone el mayor incremento interanual desde la Guerra Fría.
València
València El tejido social presenta su propuesta de reconstrucción tras la dana
Los Comités Locales de Emergencia y Reconstrucción y las asociaciones de víctimas definen los presupuestos de Mazón y Vox como una declaración de guerra.
Más noticias
Crisis climática
Informe Las diez empresas más contaminantes del país son responsables de un quinto de las emisiones españolas
Repsol mantiene el podio gris de empresa más contaminante que le arrebató a Endesa en 2020. Completan el top 10 de compañías más emisoras energéticas, cementeras y siderúrgicas, que copan entre ellas el 56% de las emisiones del mercado de carbono.
Pobreza energética
Energía Apagón crónico: lugares donde no volverá la luz, a pesar de la restauración del sistema eléctrico
Miles de personas en el Estado español viven día a día apagones y falta de suministro en lugares como Cañada Real (Madrid), la Zona Norte de la ciudad de Granada o los asentamientos de jornaleras y jornaleros migrantes en Huelva y Almería
Opinión
Opinión Provoquemos la próxima interrupción
Lo que nos resta es gobernar el apagón que habrá de venir, ser la causa colectiva de las próximas interrupciones, aquellas que lleven al fin de este mundo desbocado y sin sentido.
Energía
Energía El gran apagón de abril | El suministro de energía se recupera al 99%
Pedro Sánchez explica que se produjo una “pérdida” del 60% de la electricidad a las 12:33h: “15 gigavatios se han perdido súbitamente del sistema en apenas 5 segundos. Aproximadamente el 60% del sistema eléctrico”.
Energía
Energía La ley marca permisos retribuidos para situaciones como el apagón eléctrico
El Estatuto de los Trabajadores, en su artículo 37.3, protege a la plantilla cuando no es posible llegar a su puesto de trabajo o desarrollar con normalidad su tarea en situaciones como no tener electricidad durante horas.

Recomendadas

Laboral
Laboral Coidar sen dereitos: a loita das traballadoras nas residencias privadas de Galiza
Sen tempo nin medios para ofrecer uns coidados axeitados, alertan dunha situación insostible nos centros e denuncian a privatización dun servizo a costa do benestar das persoas maiores e dependentes.
Galicia
Galicia Vigo, A Coruña e Ourense mercaron material policial a Israel por medio millón de euros en só catro anos
O alcalde ourensán, Gonzalo P. Jácome, adxudicou un contrato por 70.000 euros días despois do sete de outubro. Abel Caballero asinou outro de máis de 200.000 euros e a alcaldesa da Coruña seguiu a estela cun contrato de 170.000 euros.
Eléctricas
Sistémica eléctrico Del lobby nuclear a la burbuja de las renovables: comienza la pugna por encontrar al culpable del apagón
Un crecimiento desmedido de las renovables guiado por intereses corporativos y una red eléctrica que no ha sido actualizada a la nueva realidad energética son algunas de las causas señaladas del apagón del 28 de abril.
Empresas recuperadas
Natalia Bauni “En este primer año del Gobierno de Javier Milei casi no hubo empresas recuperadas”
Natalia Bauni es coordinadora del Observatorio Social sobre Empresas Recuperadas y Autogestionadas del Instituto Gino Germani de la Facultad de Ciencias Sociales de la Universidad de Buenos Aires.