Medio rural
Aprender galego: a aldea como escola ou falar tirando dos folgos

Afrontar unha nova lingua ao migrar non é sinxelo. Mais, se hai sorte, chegas a unha aldea na que a inmersión lingüística é inevitable. Na Galiza, aprender a lingua non só implica entendela e falala, senón estar preto dos prexuízos e do desprestixio.

Lingua galega
.
8 nov 2020 09:30

A primeira vez que escoitei o galego foi cando coñecín á familia do meu compañeiro. Entrei á súa casa nubrada polos nervios. A súa nai recibiume cun sorriso e nun castelán que carecía do seseo habitual do meu país. Foi entón cando lembrei que a familia do meu mozo migrara da península. Seguín avanzando cara aos avós. Refreguei as miñas mans suorentas contra o meu vestido para tenderllas ao seu avó José. O delgado home de ollos azuis recibiu a miña man alegremente e díxome algo do que apenas entendín unha ou dúas palabras. Pensei que era produto dos nervios, así que fixen o que se adoita facer cando non se entende o que che acaban de dicir: sorrir e asentir.

Unha vez pasado o avó, aproximeime á avoa: una muller forte de pel rosada. Cando falou... alí si que abrín os ollos. Non entendín absolutamente nada. Ela seguiu falando e preguntándome cousas. Eu quedei tola. Por que non a entendía? Era a súa dicción? Era que falaba demasiado rápido? Pedín auxilio coa mirada ao meu compañeiro. El traduciume o que dixera a súa avoa. Era galego.

Primeiras leccións

Nunca imaxinei que volvería a sentirme exactamente igual, pero cando cheguei a vivir á aldea, volveume a pasar. A maioría da veciñanza, sabendo que era mexicana, falábame en castelán. Excepto un par de veciñas maiores que nunca saíron da aldea. Non podían falarme na miña lingua porque non a dominaban. Falaban un galego rápido e furioso. O meu compañeiro traducíame o que dicían cunha facilidade abraiante. E, cando el non estaba, eu tiña que repetir a coñecida fórmula de sorrir e asentir.

Conforme pasaba o tempo, fun incorporándome á vida estival. As mañás íanse en aprender das miñas veciñas como sementar verzas e en interromper as tarefas para beber auga e comer un bocadillo de queixo. Despois da comida, sobre as seis da tarde, Carmen e Maruja achegábanse á miña casa e chamaban por min: Sara! E saíamos as tres a dar un paseo polo monte. Ese era o horario da miña escola de linguas.

Cando me atrevín a dicir as miñas primeiras palabras, a xente celebrábame dicindo “falas mellor que o meu fillo!”. Outras máis ben preguntábanme: “e para que queres aprender o galego?” Pensamos no rural como o ápeiron, como gran espazo que resgarda a galeguidade. Mais, alí, a perspectiva é outra. O galego, o bo galego, fálase nas academias, na TVG.

Falar tirando dos folgos

Era bastante habitual que cando lle pedía á xente que me falase en galego para aprender, me responderan dicindo que non aprendera delas, que alí “non falan ben” . A inseguridade con respecto a lingua é sorprendente. Non sei moi ben onde se orixinou, mais si sei que está reforzada pola estandarización dunha variedade do galego (que non é a que elas falan) a través da televisión, a escolarización ou outros medios que moitas veces se centran en corrixir os falantes.

Así, as variedades lingüísticas, as palabras enxebristas e a flutuante colocación dos morfemas mesturado cunha educación primaria impartida en castelán fixo que a xente sentira impropia a súa lingua materna.

Por outra banda, cun pouco máis de confianza, outras persoas compartíanme que non lles gustaba o galego porque lle parecía unha lingua moi “bruta”. Non tardei en comprender que o “bruto” estaba directamente relacionado co rural e que se contrapoñía cos “luxos” e a “educación” dunha vida urbana na que se falaba un castelán propio dos máis modernos, dos máis estudados. O que resulta máis curioso é que esa mesma xente se declarara incapaz de deixar de vivir no campo. Horrorizáballes a idea de mudarse a unha urbe.

A tensión entre amar ferreamente o estilo de vida labrego e aínda así sentilo inoportuno non deixa de demostrar que a atiquísima usanza de menosprezar o mundo rural en contraste coa gabanza do progreso, que segue tan vixente como hai séculos. Esta tensión, no entanto, non se vive como tal. Está bastante asumida e naturalizada. A xente flúe entre paisaxes e énchese de orgullo na súa vila. Baixa ás cidades coas súas mellores roupas para non ser tomadas por persoas “de aldea”.

Derradeiros apuntes

Aprender galego no rural foi unha fortuna. Cada historia ensinábame algo, cada persoa sorprendíame con diferentes refráns e xogos de palabras. Mesmo traballar nas veigas resultaba unha lección didáctica na que aprendía o que significaba “achandar” mentres me ensinaban a achandar a terra co sacho.

Mais penso que unha das máis grandes vantaxes foi a de sentirme acollida nun espazo seguro. A miúdo, en certos círculos sociais nas cidades experimentei e escoitei comentarios que poñían certa presión ou sinalaban ás persoas que viven na Galiza e non falan galego. As súas razóns (o desprazamento histórico, a defensa dos dereitos lingüísticos) non son cuestións menores e constitúen a unha convicción política lexítima. De feito, en gran medida son os motivos polos que decidín aprender a lingua.

Con todo, a aproximación ao galego para todas as persoas neofalantes sería moito máis doada se, en lugar de sentir a presión social que moitas veces aparece sen ningún tipo de explicación, fose incluínte e viñese acompañada dunha contextualización do estado no que se atopa a lingua galega.

As intencións das migrantes de aprender galego están ratificadas na investigación de Iria Vázquez no seu capítulo no libro Muller inmigrante, lingua e sociedade editado pola editorial Galaxia. As deficiencias institucionais en políticas de normalización lingüística son evidentes, mais a vontade de achegarse a unha lingua (ou a potencial vontade) non debería de ser obstaculizada pola sensación de sinalización e reproche á que moitas veces nos enfrontamos algunhas das persoas que chegamos ao país sen saber falar a lingua desta terra.

Sobre o blog
Espazo literario adicado a difundir a idea de que outros estilos de vida son posibles. Un repertorio que busca dignificar as experiencias e os coñecementos que existen nas zonas rurais a través da observación, reflexión e narración da vida social e cultural dunha aldea galega.
Ver todas as entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Activismos
Movementos sociais Guerra xeopolítica e loitas sociais: un ciclo de conferencias aborda en Vigo as raíces dun mundo en crise
Poñentes como Xosé Manuel Beiras, Miguel Urbán, Queralt Castillo ou Aurora Moreno abordarán algunhas das cuestións clave para analizar o presente e argallar ideas para o futuro nunhas xornadas organizadas polo grupo de activistas Ecoar.
Tribuna
Tribuna Altri, el franquismo industrial del PP
El Ejecutivo de Alfonso Rueda acaba de aprobar un informe ambiental que avala la macrocelulosa confirmando que no estamos ante una decisión técnica, sino política.
Medio ambiente
Medio ambiente Miles de persoas enchen as prazas galegas contra o ‘si’ ambiental da Xunta a Altri
A Plataforma Ulloa Viva logrou mobilizar decenas de concentracións nos concellos da conca do río Ulla e máis alá para protestar contra a Declaración de Impacto Ambiental aprobada polo Goberno de Alfonso Rueda para a celulosa.
Sobre o blog
Espazo literario adicado a difundir a idea de que outros estilos de vida son posibles. Un repertorio que busca dignificar as experiencias e os coñecementos que existen nas zonas rurais a través da observación, reflexión e narración da vida social e cultural dunha aldea galega.
Ver todas as entradas
Crisis climática
Informe de la OMM El nivel del mar se disparó en un 2024 que contabilizó el mayor número de desplazados climáticos en 16 años
El balance climático de 2024 de la Organización Meteorológica Mundial resalta datos preocupantes en indicadores clave de la crisis climática y confirma que el pasado fue el año más cálido jamás registrado.
Activismos
Movementos sociais Guerra xeopolítica e loitas sociais: un ciclo de conferencias aborda en Vigo as raíces dun mundo en crise
Poñentes como Xosé Manuel Beiras, Miguel Urbán, Queralt Castillo ou Aurora Moreno abordarán algunhas das cuestións clave para analizar o presente e argallar ideas para o futuro nunhas xornadas organizadas polo grupo de activistas Ecoar.
Crisis climática
Informe España experimentó 28 días de temperaturas por encima de la media en invierno por el cambio climático
València experimentó el mayor número de días por encima de la media (33) y Barcelona vivió la mayor intensidad de la anomalía: 1,4ºC sobre el promedio. Casi 394 millones de personas por todo el mundo sufrieron 30 días o más inusualmente cálidos.

Últimas

Más noticias
Arte
Arte y memoria histórica Un artista renuncia a un premio de la Academia de Bellas Artes Canaria por su defensa del monumento a Franco
Acaymo S. Cuesta argumenta que la posición de la Academia con respecto al ‘Monumento al Caudillo’ de Juan de Ávalos es contraria a los principios democráticos que defiende y no recogerá el galardón.
Análisis
Análisis La hipérbole pasa factura a Vox y deja la mayoría absoluta en manos de Sumar y Podemos
La caída de dos puntos de Vox muestra cómo la izquierda y el PSOE podrían seguir teniendo una oportunidad de evitar un Ejecutivo del Partido Popular con la ultraderecha.
València
Racismo El Aita Mari se querella contra Vox Borriana y un diputado ultra por llamarles “barco negrero”
Un edil de Borriana y diputado autonómico ultra les acusó de ser “barco de negreros” y “cooperador necesario de las mafias de tráfico de personas”. El partido difundió estas declaraciones.

Recomendadas

Medio ambiente
Medio ambiente A Xunta desoe a oposición social e dá luz verde ambiental á celulosa de Altri e Greenalia
O informe da administración galega, gobernada polo PP de Alfonso Rueda, conclúe que a proposta é “ambientalmente viable” e pasa por alto as decenas de miles de alegacións presentadas, así como a contestación social.
Costas
Costa A ría de Arousa, ao bordo do colapso ecosistémico
A principal produtora de marisco de Galiza afronta unha crise sen precedentes; o impacto da contaminación actual e a de potenciais industrias como Altri ou a reapertura da mina de Touro poñen en perigo o sector do mar.
Medio ambiente
Medio ambiente Miles de persoas enchen as prazas galegas contra o ‘si’ ambiental da Xunta a Altri
A Plataforma Ulloa Viva logrou mobilizar decenas de concentracións nos concellos da conca do río Ulla e máis alá para protestar contra a Declaración de Impacto Ambiental aprobada polo Goberno de Alfonso Rueda para a celulosa.
Cine
Vicente Monroy “El capitalismo es un ejercicio de destrucción de la curiosidad”
En su nuevo ensayo, Vicente Monroy convierte la penumbra de las salas de cine en protagonista, tejiendo un relato fascinante que une sus dos grandes pasiones: el cine y la arquitectura.