Medio rural
Aprender galego: a aldea como escola ou falar tirando dos folgos

Afrontar unha nova lingua ao migrar non é sinxelo. Mais, se hai sorte, chegas a unha aldea na que a inmersión lingüística é inevitable. Na Galiza, aprender a lingua non só implica entendela e falala, senón estar preto dos prexuízos e do desprestixio.

Lingua galega
.
8 nov 2020 09:30

A primeira vez que escoitei o galego foi cando coñecín á familia do meu compañeiro. Entrei á súa casa nubrada polos nervios. A súa nai recibiume cun sorriso e nun castelán que carecía do seseo habitual do meu país. Foi entón cando lembrei que a familia do meu mozo migrara da península. Seguín avanzando cara aos avós. Refreguei as miñas mans suorentas contra o meu vestido para tenderllas ao seu avó José. O delgado home de ollos azuis recibiu a miña man alegremente e díxome algo do que apenas entendín unha ou dúas palabras. Pensei que era produto dos nervios, así que fixen o que se adoita facer cando non se entende o que che acaban de dicir: sorrir e asentir.

Unha vez pasado o avó, aproximeime á avoa: una muller forte de pel rosada. Cando falou... alí si que abrín os ollos. Non entendín absolutamente nada. Ela seguiu falando e preguntándome cousas. Eu quedei tola. Por que non a entendía? Era a súa dicción? Era que falaba demasiado rápido? Pedín auxilio coa mirada ao meu compañeiro. El traduciume o que dixera a súa avoa. Era galego.

Primeiras leccións

Nunca imaxinei que volvería a sentirme exactamente igual, pero cando cheguei a vivir á aldea, volveume a pasar. A maioría da veciñanza, sabendo que era mexicana, falábame en castelán. Excepto un par de veciñas maiores que nunca saíron da aldea. Non podían falarme na miña lingua porque non a dominaban. Falaban un galego rápido e furioso. O meu compañeiro traducíame o que dicían cunha facilidade abraiante. E, cando el non estaba, eu tiña que repetir a coñecida fórmula de sorrir e asentir.

Conforme pasaba o tempo, fun incorporándome á vida estival. As mañás íanse en aprender das miñas veciñas como sementar verzas e en interromper as tarefas para beber auga e comer un bocadillo de queixo. Despois da comida, sobre as seis da tarde, Carmen e Maruja achegábanse á miña casa e chamaban por min: Sara! E saíamos as tres a dar un paseo polo monte. Ese era o horario da miña escola de linguas.

Cando me atrevín a dicir as miñas primeiras palabras, a xente celebrábame dicindo “falas mellor que o meu fillo!”. Outras máis ben preguntábanme: “e para que queres aprender o galego?” Pensamos no rural como o ápeiron, como gran espazo que resgarda a galeguidade. Mais, alí, a perspectiva é outra. O galego, o bo galego, fálase nas academias, na TVG.

Falar tirando dos folgos

Era bastante habitual que cando lle pedía á xente que me falase en galego para aprender, me responderan dicindo que non aprendera delas, que alí “non falan ben” . A inseguridade con respecto a lingua é sorprendente. Non sei moi ben onde se orixinou, mais si sei que está reforzada pola estandarización dunha variedade do galego (que non é a que elas falan) a través da televisión, a escolarización ou outros medios que moitas veces se centran en corrixir os falantes.

Así, as variedades lingüísticas, as palabras enxebristas e a flutuante colocación dos morfemas mesturado cunha educación primaria impartida en castelán fixo que a xente sentira impropia a súa lingua materna.

Por outra banda, cun pouco máis de confianza, outras persoas compartíanme que non lles gustaba o galego porque lle parecía unha lingua moi “bruta”. Non tardei en comprender que o “bruto” estaba directamente relacionado co rural e que se contrapoñía cos “luxos” e a “educación” dunha vida urbana na que se falaba un castelán propio dos máis modernos, dos máis estudados. O que resulta máis curioso é que esa mesma xente se declarara incapaz de deixar de vivir no campo. Horrorizáballes a idea de mudarse a unha urbe.

A tensión entre amar ferreamente o estilo de vida labrego e aínda así sentilo inoportuno non deixa de demostrar que a atiquísima usanza de menosprezar o mundo rural en contraste coa gabanza do progreso, que segue tan vixente como hai séculos. Esta tensión, no entanto, non se vive como tal. Está bastante asumida e naturalizada. A xente flúe entre paisaxes e énchese de orgullo na súa vila. Baixa ás cidades coas súas mellores roupas para non ser tomadas por persoas “de aldea”.

Derradeiros apuntes

Aprender galego no rural foi unha fortuna. Cada historia ensinábame algo, cada persoa sorprendíame con diferentes refráns e xogos de palabras. Mesmo traballar nas veigas resultaba unha lección didáctica na que aprendía o que significaba “achandar” mentres me ensinaban a achandar a terra co sacho.

Mais penso que unha das máis grandes vantaxes foi a de sentirme acollida nun espazo seguro. A miúdo, en certos círculos sociais nas cidades experimentei e escoitei comentarios que poñían certa presión ou sinalaban ás persoas que viven na Galiza e non falan galego. As súas razóns (o desprazamento histórico, a defensa dos dereitos lingüísticos) non son cuestións menores e constitúen a unha convicción política lexítima. De feito, en gran medida son os motivos polos que decidín aprender a lingua.

Con todo, a aproximación ao galego para todas as persoas neofalantes sería moito máis doada se, en lugar de sentir a presión social que moitas veces aparece sen ningún tipo de explicación, fose incluínte e viñese acompañada dunha contextualización do estado no que se atopa a lingua galega.

As intencións das migrantes de aprender galego están ratificadas na investigación de Iria Vázquez no seu capítulo no libro Muller inmigrante, lingua e sociedade editado pola editorial Galaxia. As deficiencias institucionais en políticas de normalización lingüística son evidentes, mais a vontade de achegarse a unha lingua (ou a potencial vontade) non debería de ser obstaculizada pola sensación de sinalización e reproche á que moitas veces nos enfrontamos algunhas das persoas que chegamos ao país sen saber falar a lingua desta terra.

Sobre o blog
Espazo literario adicado a difundir a idea de que outros estilos de vida son posibles. Un repertorio que busca dignificar as experiencias e os coñecementos que existen nas zonas rurais a través da observación, reflexión e narración da vida social e cultural dunha aldea galega.
Ver todas as entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Galicia
Galicia Un municipio gallego demanda a la Xunta por la contaminación del embalse de As Conchas
Los vecinos de la comarca de A Limia llevan a la Xunta ante el Tribunal Superior de Xustiza de Galicia por la contaminación provocada debido a la cría intensiva de ganado porcino y avícola en esta zona de Ourense.
Tribuna
Tribuna Carta abierta a José Soares de Pina, CEO de Altri: “Paren este proyecto que Galicia ni quiere ni necesita”
Los argumentos para apoyar lo que decimos son muchos. Se situaría en un terreno en el borde de la ZEC Serra do Careón; provocaría un nuevo ciclo de plantación masiva de eucalipto o de importación desde países del Sur; y no tiene licencia social.
Tribuna
Tribuna Carta aberta a José Soares de Pina, CEO de Altri: “Paren este proxecto que Galicia nin quere nin necesita”
Os argumentos para apoiar o que dicimos son moitos. Situaríanse nun terreo no bordo da ZEC Serra do Careón; provocarían un novo ciclo de plantación masiva de eucalipto ou de importación de países do Sur; e o máis importante: non teñen licenza social.
Sobre o blog
Espazo literario adicado a difundir a idea de que outros estilos de vida son posibles. Un repertorio que busca dignificar as experiencias e os coñecementos que existen nas zonas rurais a través da observación, reflexión e narración da vida social e cultural dunha aldea galega.
Ver todas as entradas
Opinión
Opinión Sobre la cancelación de Georgina Orellano en el Foro ESPAL 2025
La cancelación de Georgina redunda en esta incapacidad para escuchar a las trabajadoras sexuales y en el pánico que tienen de que se las escuche. Denota inmadurez política, cerrazón dialéctica y pacatería moral.

Últimas

Salario mínimo
Salario mínimo PSOE y Sumar llegan a un acuerdo para que el SMI no tribute el IRPF
Pese a adelantar la ministra de Trabajo que se habían roto las negociaciones, finalmente las personas que cobren el salario mínimo no tendrán que declarar en 2025.
Madrid
Derecho a la vivienda Consumo abre expediente a Alquiler Seguro por prácticas abusivas contra los inquilinos
La decisión del Ministerio de Pablo Bustinduy, según el Sindicato de Inquilinas, “abre la puerta a la devolución de millones de euros a las inquilinas que reclamen sus derechos”.
Notas a pie de página
Notas a pie de página Mansiones encantadas y casas sin cocina
La casa encantada como símbolo de la opresión del espacio doméstico recorre la literatura de muchas escritoras. Pero hubo un tiempo en el que algunas feministas trataron de imaginar otro hogar posible, en el que se liberase el trabajo doméstico.
Economía
Análisis Europa, ¿última defensora del liberalismo o cómplice de un orden fracasado?
El peligro no proviene únicamente de líderes externos “autoritarios”, sino de la erosión interna de la democracia bajo un sistema que pone al mercado por encima de la gente.
Comunidad de Madrid
Comunidad de madrid El taxi advierte de que las nuevas licencias a Cabify van a “reventar el mercado”
El Tribunal Superior de Justicia de Madrid da la razón a las plataformas de VTC y obliga a la Comunidad de Madrid a concederles más de 2500 nuevas licencias en la comunidad.
Sevilla
Proyectos estratégicos Ilegalidades pasadas y peligros futuros de la mina que la Unión Europea quiere revivir en Sevilla
Las Cruces tiene un historial de más de 6,5 millones de euros en sanciones e indemnizaciones por extracciones ilegales de agua. El espaldarazo de la UE y del Gobierno al proyecto podría empeorar los vertidos que ya realiza la mina en el Guadalquivir.
El Salto Radio
El Salto Radio Algoritmo y precariedad
Acostumbrados ya sin remedio a pedir por teléfono, a comprar chismes que nos llegan desde el otro lado del planeta en dos días, o comida que, aunque sea diluviando, nos traen a casa en 15 minutos… ¿Nos asomamos a lo que hay detrás?
En saco roto (textos de ficción)
En saco roto Trayecto
“El objetivo principal de cualquier reunión es dejar convocada la siguiente”, dijo uno de ellos. Y el otro estuvo de acuerdo y añadió una anécdota sobre un encuentro en una casa palaciega que tenía de todo excepto una sala para reunirse.

Recomendadas

Contaminación
Contaminación Un municipio galego demanda á Xunta pola contaminación do encoro das Conchas
A veciñanza das Conchas, na comarca da Limia, leva á Xunta ao Tribunal Superior de Xustiza de Galicia pola contaminación provocada debido á cría intensiva de gando porcino e avícola.
América del Sur
América del Sur La batalla por el litio: pueblos originarios resisten un “genocidio medioambiental y cultural”
Sudamérica se ha convertido en la proveedora mundial de materias primas para la transición energética. Las comunidades afectadas se revelan ante una actividad que genera desposesión de tierras, contaminación, sequía y conflictos internos.
El Salvador
Ivania Cruz “El estado de excepción se está utilizando en El Salvador para gobernar en base al miedo”
A esta defensora de derechos humanos y comunitarios le allanaron su casa mientras se encontraba en un viaje internacional. Desde el exterior, denuncia la persecución del gobierno salvadoreño hacia su organización y hacia las comunidades que defiende.
Yemayá Revista
México Sobrevivir en la frontera: el cuerpo como moneda de cambio
En Tapachula, punto clave de la frontera sur de México, miles de mujeres migrantes permanecen atrapadas sin poder seguir su camino hacia Estados Unidos.