Medio rural
Ao redor da cociña de ferro: vivir o inverno, sobrevivir ao virus

A chegada do frío sempre muda por completo o ritmo de vida no rural. Este ano, ademais, a pandemia conxelou as tradicións milenarias. Como se lidia coa soidade e o confinamento nunha sociedade que se basea na cooperación para sobrevivir?
Frío
19 dic 2020 08:46

As noites son longas e os días son chuviosos. Rómpense as rutinas do resto do ano e empezan a xerminar outras que nacen aptas para este tempo. É xa o segundo inverno que paso na aldea, na Galiza, mais non deixa de me sorprender o violento cambio entre estacións. A cidade na que medrei era todo o oposto: as temperaturas eran case as mesmas ao longo de todo o ano, os días non medraban nin se acurtaban e a vida na metrópole non estaba determinada polo clima. Nin sequera reparábamos nel.

No rural, no entanto, o tempo é quen define as tarefas que hai que facer e quen dita o momento en que é mellor facelas. Só bastou que chegase o frío a miña pequena casa de pedra, para saber que hai moitas cousas novas de que ocuparse, como resolver o xeito de manternos quentes ou lidar coa humidade que entra e aferrase ás paredes da casa.

Ao redor da cociña de ferro

Aquí na aldea o cambio de estación non só é máis patente que na Cidade de México, senón que tamén é máis evidente que en calquera outra cidade da península, incluíndo as galegas. Aquí a xente móvese ao ritmo da natureza: se cae a noite e aínda son as seis, non importa, hai que cear e ir cedo á cama; se é un día de chuvia, non se traballa nas leiras e toca gardarse na casa.

No inverno, os camiños, rúas e estradas fican baleiras a maior parte do tempo. Non hai onde ir máis que a cociña, onde está o núcleo do calor e, sobre todo, onde non se escoitan tanto as panxoliñas que cantan a todas horas a través das bucinas da parroquia.

Cando chegamos á casa na que agora vivimos, emocioneime en canto vin a fermosa cociña de ferro do número sete. E a miña emoción medrou aínda máis cando vin que a avoa da miña parella deixara unha corte repleta de leña rachada. Era coma se ela soubese, 30 anos antes, que o seu neto ía a retornar un día a casa.

Mais a cociña rompeu á semana de usala. A humidade do abandono corroera o metal. Entón  tentamos de aproveitar o forno de pedra, mais a leña estaba tan seca que este comeu a metade da madeira. Aprendimos dúas cousas desa experiencia: que as cociñas de ferro son MOITO máis caras que as “modernas” estufas de butano e que a existencia do monte comunal é vital.

Así como a auga, o monte na miña parroquia é de xestión comunitaria. É dicir que hai unha sección dentro do territorio da aldea que é propiedade da veciñanza, da chamada “comunidade de montes”. Cada ano, despois de avaliar o estado do bosque, delimítase unha zona na que calquera persoa membro da comunidade de montes pode ir a talar árbores para aproveitar como leña. Isto quere dicir que a xente da aldea conta con esta materia prima a súa disposición, o que é fundamental, xa que se non es propietario de terras ou se non tes árbores para aproveitar, o monte comunal tórnase nun factor clave para acceder ao dereito de non pasar frío durante o inverno e sortear a pobreza enerxética.

Porque a maioría das casas (se non é que todas) utilizan a cociña de ferro como método de calefacción principal. Isto non quere dicir que algunhas non conten con outro tipo de calefacción, mais o inverno é tan longo que é máis economicamente posible manterse quentes con leña que con calquera outro medio.

Deste xeito, a cociña vólvese o centro da casa, o lugar no que se pasa a maioría do día, o que podería soar idílico, mais, na realidade, despois de dous meses, termina por semellar máis a un martirio de aburrimento.

A pegada do virus

A tristura no aire é particular este ano. As panxoliñas soan, mais xa ninguén blasfema contra elas. Non hai con quen. As casas que o ano pasado iluminaban a noite máis que os farois, tampouco foron adornadas.

A crises sanitaria remarcou o abandono ás persoas maiores que viven nas zonas rurais, ás que non lles queda máis remedio que ficar illadas na cociña, esperando a que termine o día. As visitas diarias entre veciñas, que atenuaban a soidade e distraian a mente, disolvéronse no vento. As relacións sociais, quizabes o factor máis imporante para vivir e sobrevivir no medio rural, quedaron conxeladas no tempo.

Como afrontan, se non con desesperación ou negación, as comunidades do rural as medidas de distanciamento social? Como se resolven as tarefas do día a día que precisan da axuda de máis persoas? Quen poda entón as viñas? Quen vai a leña? Quen mata o porco, pica a carne, enche e afuma as chourizas?

En xeral, esta época estase a vivir con gran desconcerto. As actividades do campo non poden parar porque representan gran parte do sustento e a maioría destas precisan da cooperación da veciñanza. O medo e a necesidade aparecen como dúas forzas opostas que tiran da vontade da xente.

Mentiría se negara que nalgúns casos óptase por ignorar as medidas. Mais tamén hai outros nos que se prefire forzar os vellos e doridos ósos para terminar as tarefas en soidade. Hai quen tamén vai resolvendo co maior optimismo posible, chama ás veciñas todos os días e avisa a toda a familia que lles vai mandar o bacallau de Nadal en toppers para non romper a tradición.

Nós, que non puidemos ir  axudar ás veciñas a picar a carne da matanza dos seus porcos, recibimos ao longo dunha semana un prato de zorza “para probar” de cada unha delas. Ao quinto día xa éramos uns catadores profesionais.  

A pesar dos tempos,  a vida avanza e os vínculos, sementados hai séculos, resisten a tempestade. Os afectos fanse patentes en cada pequeno intercambio e chamada telefónica, mais tamén na distancia. Ao final, esta é das poucas veces en que a ausencia se pode xustificar co amor e o coidado. Mais non por iso é máis sinxelo.

Sobre este blog
Espazo literario adicado a difundir a idea de que outros estilos de vida son posibles. Un repertorio que busca dignificar as experiencias e os coñecementos que existen nas zonas rurais a través da observación, reflexión e narración da vida social e cultural dunha aldea galega.
Ver todas las entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra en tu cuenta.

Relacionadas

Libertad de expresión
Arte y política La censura sobre Gaza fue una de las principales amenazas a la libertad de expresión artística en 2024
El informe anual de la organización Freemuse sobre el estado de la libertad de expresión artística en 2024 alerta del incremento de la censura y la persecución en un contexto de guerra e inestabilidad.
Culturas
Opinión Macrofestivales o la romantización del hiperconsumo
No hay macrofestival ético, del mismo modo que no hay banco que piense en las personas. La forma de construir relaciones sociales, así como el lugar desde donde estas se producen son importantes.
A Catapulta
A Catapulta O mapa afectivo conectado a través da poesía
O poeta, escritor e dinamizador Tiago Alves visita A Catapulta e reflexiona sobre as conexións na lusofonía
#78063
25/12/2020 14:43

Lembranzas de infancia, e doutras cousas tamén. E renovación dos puntos de vista, das bases de pensamento, da acción.

0
0
Sobre este blog
Espazo literario adicado a difundir a idea de que outros estilos de vida son posibles. Un repertorio que busca dignificar as experiencias e os coñecementos que existen nas zonas rurais a través da observación, reflexión e narración da vida social e cultural dunha aldea galega.
Ver todas las entradas
Industria armamentística
Genocidio Las relaciones armamentísticas de España e Israel han sido “más lucrativas que nunca” desde octubre de 2023
Un informe del Centre Delàs señala diferencias significativas en las armas que España dice que ha vendido a Israel y las que Israel registra. Las empresas israelíes han firmado 46 contratos con las administraciones por más de mil millones.
República Dominicana
República Dominicana El Gobierno de Abinader desafía a la ONU expulsando mujeres embarazadas y recién paridas desde los hospitales
La campaña contra las migrantes haitianas del Gobierno de República Dominicana ha llegado a las maternidades. Decenas de mujeres embarazadas o con sus bebés en brazos han sufrido esta política.
Estados Unidos
Libertad de expresión Canadá recomienda al profesorado LGTBQ+ o crítico con Trump no viajar a Estados Unidos
Una circular de la Asociación Canadiense de Profesores Universitarios (CAUT) recomienda “encarecidamente” que el personal académico viaje a los EEUU “solo si es esencial y necesario”.
LGTBIAQ+
Extrema derecha “Todo por ser un hombre trans”: la pesadilla de un estudiante transgénero que quería estudiar en Berkeley
Este estudiante chocó contra las políticas tránsfobas de Donald Trump. Pese a los repetidos intentos, no pudo llegar a disfrutar de una beca en la prestigiosa Universidad de Berkeley que ya había sido concedida.
Violencia machista
Violencia machista Estadística del INE sobre violencia de género: disminuye un 5% en 2024 tras aumento histórico del 12% en 2023
En 2024 se registraron 34.684 mujeres víctimas de violencia de género correspondientes a los asuntos en los que se habían dictado medidas cautelares u órdenes de protección.
Represión
València Activistas valencianos por el derecho a la vivienda enfrentan penas de cárcel y miles de euros en sanciones
El movimiento de lucha vecinal contra la turistificación y la especulación inmobiliaria de Caixers, así como en el proyecto de vivienda conocido como La Peseta, denuncian el hostigamiento represivo.
Catalunya
Acción directa Las Sublevaciones de la Tierra francesas llegan a Catalunya: “Necesitamos una forma nueva de luchar”
Una acampada de tres días y una acción simbólica han sido el pistoletazo de salida de Revoltes de la Terra. La organización ha sido capaz de unir a ecologistas de campo, de ciudad y campesinado en una dinámica de lucha “nueva”.

Últimas

Eventos
Evento Un Salto al periodismo desde el barrio: acompáñanos en un directo sobre periodismo situado
El Salto organiza un evento centrado en el potencial de los formatos sonoros para transmitir información veraz y fiable de forma cercana. Para hacer periodismo desde el barrio y barrio desde el periodismo.
Madrid
Derecho a la vivienda Izquierda parlamentaria y organizaciones sociales reclaman medidas para acabar con el racismo inmobiliario
Una proposición no de ley ha sido registrada en el Congreso para solicitar al Gobierno que actúe contra las prácticas discriminatorias contra personas migrantes a la hora de acceder a una vivienda.
Más noticias
Alemania
Alemania Friedrich Merz es elegido canciller alemán por la gran coalición tras una jornada de suspense
El nuevo canciller alemán supera una votación extraordinaria tras un sonoro fracaso en su primer intento. Los conservadores gobernarán con el partido socialdemócrata.
Israel
Israel Netanyahu acelera los planes de ocupación total de una Gaza diezmada por el hambre
El ejército israelí quiere movilizar a 30.000 reservistas para una nueva expansión de la ofensiva sobre Gaza. Las organizaciones dependientes de la ONU alertan de la hambruna y las enfermedades en un enclave en el que escasea el agua potable.
Ley de Extranjería
El Salto Radio El laberinto de la ley de extranjería y la ILP Regularización Ya
La abogada antirracista Florencia Brizuela y la escritora Vivi Alfonsín cuestionan la existencia de la Ley de Extranjería y analizamos en qué punto está la ILP que regularizaría a 500.000 personas.

Recomendadas

Alemania
Alemania Ines Schwerdtner: “Los conservadores tienen esta estrategia de normalizar la AfD, pero eso ha salido muy mal”
De profesión periodista, Ines Schwerdtner ha sido una de las responsables del ascenso de Die Linke, un partido que pasó de no aparecer en las encuestas a superar el 8% en las elecciones de febrero.
Tren de alta velocidad
Problemas ferroviarios Llegar a tu casa a las cuatro de la madrugada o cómo pasar la tarde del domingo atrapados en un tren
La línea de Iryo Sevilla-Madrid Puerta de Atocha fue uno de los 30 trenes afectados por las fuertes demoras. Su llegada, programada a las 20:50hrs, se produjo a las 3:05hrs de la madrugada sin apenas haber dado información a sus viajeros