Teatro
Roberto Pascual: "Non mudaremos o mundo cun festival, pero podemos incidir en certas dinámicas e crear titulares incómodos para os grupos de poder”

O Salto Galiza conversa co director da Mostra Internacional de Teatro de Ribadavia sobre a súa historia, a xestión cultural no país ou o teatro documento.

Roberto Pascual, director da Mostra Internacional de Teatro (MIT) de Ribadavia
Roberto Pascual (director do MIT): "Todo teatro é político" Sara Guerrero Alfaro
26 jul 2019 07:30

Abrigada pola tranquilidade de verdes montañas, a pequena vila de Ribadavia, con pouco máis de 5.000 habitantes, vólvese cada ano sede dunha das mostras internacionais de teatro máis importantes da península. Polas súas rúas de pedra, ao longo de 35 anos, camiñaron grandes figuras das artes escénicas chegadas de todo o mundo, así como miles de espectadores. A mostra é tamén unha importante plataforma que impulsa e promove a escena teatral galega.

O director da Mostra Internacional de Teatro de Ribadavia (MIT), Roberto Pascual (1981), é tamén mestre da Escola Superior de Arte Dramático de Galicia (ESAD), membro do Consello Artístico do Ministerio de Cultura e colaborador da Radio Galega.

Charlar con el permitiunos comprender os principios ideolóxicos do festival, os cales reivindican o valor político e social tanto do teatro como da organización civil. A MIT é, dende os seus comezos, un proxecto visionario que emana cooperación e resistencia.

Cóntamos, para comezar, cando soubeches que querías dedicarte ao teatro.
Foi durante o instituto. Tiven unha profesora de literatura que me ensinou a amar as artes e fíxome ver que a literatura é unha cousa e que as artes outra; que o teatro está moito máis próximo á pintura, á escultura e á fotografía, pero que ao mesmo tempo aliméntase da literatura. A miña primeira vocación foi ser actor. Foi cando me trasladei a Santiago para estudar co que considero o meu gran mestre teatral, o dramaturgo Roberto Salgueiro . Con el traballei durante cinco anos nunha grande variedade de obras. Nese período aprendín moitas cousas, non só cuestións técnicas, senón valores sobre a arte que Roberto me transmitiu.

“Toda actividade teatral é política
Como xurdiu a Mostra Internacional de Teatro de Ribadavia?
No 1973, en pleno Franquismo, un grupo de mozos de Ribadavia decatouse de que esta localidade, conservadora e fiel aos ideais franquistas, non respondía ás súas inquedanzas. Estes mozos, cun espírito transgresor, quería facer de Ribadavia un lugar diferente para poder ter unha vida moito máis conectada coa realidade e a modernidade europeas. Entón dixeron: “Que imos facer aquí?? Imos ver en que estado se atopa a reivindicación cultural na Galiza. Descubriron que no Carballiño estaban a reivindicar o audiovisual; en Santiago a música; noutros puntos o ámbito literario. Pero ningunha asociación cultural que loitase contra o Franquismo, reivindicando a lingua galega, reivindicaba as artes escénicas. Foi entón cando decidiron encargarse diso e sinalar Ribadavia como o lugar do teatro.

Dende o 73 ao 81 este grupo de xente moza consolidouse como a Agrupación Cultural Abrente, a cal comezou cunha mostra de teatro anual clandestina, debido á persecución e á censura do contexto- toda actividade teatral é política-. Entón levábase todo a cabo no bar Papuxa. Organizaron tamén un concurso de textos teatrais para alimentar a creación na nosa lingua.

Como se escolleu Ribadavia como sede? Por que lle chaman “a capital do teatro galego”?
Xa en democracia un director xeral da Xunta propúxose facer un mapa cultural do teatro na Galiza. Creouse un teatro nacional (o Centro Dramático Galego no 1983) e fíxose un mapa de festivais co obxectivo de ordenar o territorio escénico. No momento de revisar o mapa de festivais preguntáronse “Cal pode ser o noso festival de proxección internacional?” E por tradición e historia escolleron Ribadavia.

“Grazas a asociación de comerciantes o festival non caeu

Que particularidades ten a MIT, que cumpre 35 anos con tan boa recepción do público?
Hai varios factores. O primeiro: o apoio da comunidade. Foi un festival que pasou por épocas complexas. No segundo ano o entón director do proxecto decidiu non continuar, por cuestións económicas e políticas. A asociación de comerciantes de Ribadavia viu niso unha perda social, cultural e económica, e organizouse para orquestrar e realizar o festival dun xeito moi profesional. Eran persoas donas das tendas, as cafetarías...e grazas a elas o festival non caeu. Encargáronse do festival durante 5 anos.

Nos últimos dez anos, plena época de crise económica e recortes á cultura, en lugar de deixalo caer aproveitamos o momento de dificultade para darlle unha volta e pensar en oportunidades. Entón comezamos convenios con organismos de proxección internacional da cultura de varios países que nos permitiron traer a Galiza a grandes mestres da escena e así dar á mostra unha forza que chamou a atención da xente.

Que principios e obxectivos ten a mostra?
Un obxectivo moi importante é que sexa capaz de provocar unha revolución social en contra das modas, da lóxica capitalista de “consumo e marcho”. Que sexa capaz de xerar novos comportamentos sociais. Non somos revolucionarios nin imos mudar o mundo cun festival, pero si podemos incidir en certas dinámicas e crear titulares incómodos para os grupos de poder mediáticos, políticos e sociais. Cremos que a arte pode resituar os focos. Óllase para Ribadavia, que está na periferia, en Ourense, no interior da Galiza, pero onde pasa a Vangarda. Non en Madrid nin en Santiago. Porque nós querémolo así, somos o pobo o que o queremos así. Eu creo que hai moita ideoloxía nisto.

“O maior obstáculo é un goberno da Xunta pasivo respecto ás iniciativas culturais

Cales son os maiores obstáculos que enfrontan para dar continuidade ao proxecto?
O maior obstáculo neste momento é un goberno da Xunta de Galicia bastante pasivo respecto ás iniciativas culturais, bastante enfocado en dúas lousas para a cultura que son: o monte Gaiás e os fastos dos grandes eventos coma o Xacobeo. A falta de iniciativa propia da Xunta para crear o seu propio proxecto cultural e a inexistencia na Galiza dun instituto de proxección exterior da cultura. E podemos ter un porque aquí temos un potencial e un nivel artístico do cal estamos moi orgullosos e que po xerar moito interese fora do noso territorio.

Por outra banda quizais existe unha visión por parte de certos medios masivos de que a cultura é un só medio de entretemento e nós pensamos que é máis que entretemento: é diversidade, é compartir, é unha oportunidade de medrar humanísticamente.

Baixo que parámetros escollen ás compañías? Hai unha porcentaxe dedicada ao teatro galego?
Hai parámetros meramente técnicos, como a inclusión de 5 obras doutras comunidades autónomas. Pero máis aló dos formalismos temos o criterio da diversidade e da coherencia. É dicir, preguntámonos “que imos poñer no foco?, que imos facer pensar e ver á xente que acude ás obras? Para min a coherencia dun festival é moi importante. Tamén combinar e equilibrar a presenza de compañías novas e innovadoras coa de grandes mestres da escena internacional. Polo MIT pasaron Arístides Vargas ou Nekrošius, que os galegos tamén temos dereito a coñecer no noso contexto inmediato.

No apartado galego, máis que ser un vehículo de exhibición, pensamos que temos que actuar como coprodutores ou lugar de estrea, residencia ou apoio dalgunha clase. Somos un festival internacional, pero temos que ter en conta a produción galega. Aquí temos o obxectivo de axudar a proxectar o teatro galego internacionalmente. Queremos coidar ao teatro galego dende o niño, para axudalo a chegar ao voo.

“Estamos aprendendo a facer un teatro que nos fai cuestionar e repensar a historia

Nesta edición hai varias obras e obradoiros de teatro documento. Por que esta escolla, que pode aportarnos?
Penso que o teatro documento inquieta. Escollémolo porque como comunidade tamén estamos aprendendo a facer un teatro que nos fai cuestionar e repensar a historia. Bríndanos algo esencial que é o empoderamento crítico da cidadanía. Lévanos a que nós mesmos saquemos as nosas propias conclusións sobre o que estamos a ver. O teatro documento presenta, non representa, distintos aspectos dunha realidade e nós conectámolos co noso propio contexto, intelixencia e identidade crítica.

Dende o teu punto de pista, por que a realidade parece chamarnos de pronto a atención? Que nos impulsa a querer ver testemuñas e historias reais sobre o escenario?
Penso que as ganas de querer ver a realidade veñen de ver tanta mediatización política nas noticias, que moitas veces son falsas, pero que outras son terxiversadas, tendenciosas e intervidas. O que queremos é unha arte que volva confiar na capacidade da intelixencia. Que non nos traten como borregos, como unha masa homoxénea.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Educación pública
Iglesia Semana Santa: negocios, procesiones en colegios, inmatriculaciones y fervor
Más allá de la expresión cultural, la Semana Santa tiene una esfera económica que genera millones de euros y otra social que le sirve a la Iglesia Católica para legitimar sus privilegios dentro del Estado español.
El Salto Radio
EL SALTO RADIO Las que cuentan
Cuatro narradoras orales andaluzas hablan de la importancia de seguir habitándonos de historias
Entrevista La Poderío
Lula Amir “Lo singular sobrevive siempre que le bajemos el volumen al miedo”
Ver moverse a Lula Amir es puro poderío. No solo sobre las tablas de un escenario, también en defensa de La Casa Invisible, o a través de intervenciones para denunciar violencias machistas.
Economía
En primera persona Instrucciones por si encuentras muerta a tu suegra
Todo el que está en el mundillo sabe que el sector funerario vive casi un duopolio de facto y lo máximo que se está dispuesto a hacer es poner una multa de vez en cuando. Cuando alguien llama a una, ni se imagina al entramado que está llamando.
Educación pública
Iglesia Semana Santa: negocios, procesiones en colegios, inmatriculaciones y fervor
Más allá de la expresión cultural, la Semana Santa tiene una esfera económica que genera millones de euros y otra social que le sirve a la Iglesia Católica para legitimar sus privilegios dentro del Estado español.
Genocidio
Ayman Qwaider “A la gente se le pide una cantidad excesiva de dinero para poder salir de este campo de exterminio de Gaza”
Profesor especializado en educación en emergencia y educación inclusiva, Ayman Qwaider vive en Australia. Desde allí, intenta ayudar a su familia a salir de Gaza, mientras denuncia la ocupación israelí y la complicidad de la comunidad internacional.
Venga, circula
Venga, circula Un paso, luego otro
Llega un día en el que vemos con claridad algo que solíamos observar en los demás pero que nunca —prometíamos— nos sucedería a nosotros.
Sexualidad
Consultorio de sexualidad ¿Qué tengo si me diagnostican Síndrome de Ovario Poliquístico?
Afecta a entre un 7 y un 13% de las mujeres en edad reproductiva, y el 70% están sin diagnosticar. Pero, ¿qué es el SOP y como podemos apaciguar sus síntomas?
Palestina
Palestina Viaje al fondo del horror
El fotoperiodista Javier Bauluz cubrió la primera Intifada, la primera gran rebelión del pueblo palestino desde la creación del estado israelí.
Ocupación israelí
Opinión Las palestinas también existen
La morbilidad femenina, el conjunto de enfermedades, factores de riesgo y motivos de consulta recurrentes en las mujeres que merecen una atención específica, tiene múltiples ejes de discriminación: no es lo mismo en Suecia que en Palestina.

Últimas

Maternidad
Maternidades Reaprender la espera
El tiempo de gestación es largo y va a un ritmo distinto al que acostumbras: el ritmo natural al que desarrolla una playa, un monte, un océano. Y no estamos ya habituados a darle la mano a la pausa.
Momus Operandi
Momus operandi Todo es una narración
Nos dicen que las mentiras son la única realidad. Que aprendamos a mentirnos, que nos engañemos, que no nos importa la salud, ni los derechos laborales, ni las violencias estructurales.
Urbanismo
Urbanismo La nueva Ley del Suelo va al Congreso bajo la acusación de fomentar pelotazos urbanísticos
Sumar y Podemos no garantizan el apoyo a la ley, que limita las posibilidades de declarar nulos los planes urbanísticos, así como la acción ciudadana contra las irregularidades urbanísticas.
Más noticias
Industria
Transición industrial Mecaner, un cierre injusto o cuatro alternativas con mirada ecosocial para mantener la fábrica de Urduliz
ESK y LAB han presentado el ‘Plan de Transición Ecosocial’ que ha elaborado la cooperativa Garúa como una herramienta para la búsqueda de soluciones al ERE propuesto por la multinacional Stellantis.
Sidecar
Sidecar Crisis intratable en la República Democrática del Congo
Una y otra vez los actores externos han fracasado a la hora de contener la escalada de violencia en la República Democrática del Congo.
América Latina
Caribe Haití: el fracaso neocolonial y el “eterno castigo de su dignidad”
La crisis de gobernabilidad que vive Haití después del alzamiento paramilitar que liberó a más de 3.600 presos y expulsó al primer ministro es un capítulo más de una historia colonialismo y dependencia.
El Salto Twitch
El Salto TV Economía y titulares de guerra
En el programa en directo de Economía Cabreada del 26 de marzo se hizo un análisis de la deriva bélica de la Unión Europea, sus gobiernos y de los grandes medios con Tica Font y Miquel Ramos.

Recomendadas

Investigación
Investigación O Goberno galego repartiu 4.000 millóns de euros en contratos a dedo en só seis anos
Desde 2018, a Xunta asinou 1.034.964 contratos sen sacalos a concurso: algo máis do 30% do diñeiro do que dispón para o exercicio de 2024. Ademais, 35.362 deses contratos teñen un importe entre 14.000 e 14.999 euros, o límite legal.
Memoria histórica
Marc Solanes “Mi bisabuela luchó en el frente y fue considerada una mala madre, pero lo hizo por sus hijas”
En ‘Las niñas de Elna’ (Pollen, 2024) el periodista reconstruye la historia de las mujeres de su familia resolviendo enigmas para resignificar la imagen de la mujer en la historia.
Argentina
Argentina Myriam Bregman: “El de Milei es un típico gobierno neoliberal con recetas ortodoxas clásicas”
Quien fuera candidata de la izquierda a la presidencia en las elecciones en las que Milei salió victorioso, evalúa las consecuencias del gobierno de La Libertad Avanza y las respuestas que están dando los distintos actores políticos.
Ríos
Radiografía fluvial de España La tierra que no amaba sus ríos
Los ríos ibéricos agonizan. Casi la mitad de las masas de agua está en mal estado. Presas, sobreexplotación, contaminación y crisis climática son sus principales amenazas, con la agroindustria como mayor agresora.