Minería
Gustavo Castro: “O extractivismo mineiro é devastador e irreversible"

Os tratados de libre comercio cos países empobrecidos repítense agora coa Unión Europea e as xigantes mineiras teñen a Galiza no punto de mira. O ecoloxista mexicano Gustavo Castro, do Movimiento Mesoamericano contra el Modelo Extractivo Minero, advirte dos efectos da industria extractiva en América Latina, onde provocou centos de asasinatos e millóns de desprazamentos forzosos.

Gustavo Castro gz
Gustavo Castro durante a palestra organizada pola Coordinadora Galega de ONGD. Pablo Santiago

Un mexicano chega a Galiza e fai de adiviño no relativo á industria extractiva: leis e tratados a medida, criminalización das protestas ou “voitres” tentando engaiolar aos veciños con dúas promesas: a xeración de emprego e unha minería sostible. Da primeira, Gustavo Castro di que é “mentira” e da segunda, o adxectivo máis suave que lle sae é “imposible”.

Gustavo non é adiviño. Por desgracia, todo o que está a pasar en Touro viviuno anos atrás en México, e con consecuencias moito peores: en 2009, uns sicarios asasinaron ao seu amigo Mariano Abarca por opoñerse á apertura dunha mina e, en 2016, mataron a tiros á xa eterna Berta Cáceres. Gustavo estaba con ela esa noite e é a única testemuña. A súa loita por esclarecer o crime de Berta levouno a ser retido polo goberno hondureño e, despois, a fuxir cruzando o charco. El e as millóns de persoas desterradas saben mellor que ninguén do que é capaz a industria extractiva.

A loita contra esta industria en América Latina ten consecuencias gravísimas para a poboación, coma o desterro das indíxenas ou a violencia contra as activistas ambientais. Cal é a loita agora?
Principalmente a defensa dos territorios. Reflexiónase pouco sobre que xera toda esta violencia e impunidade, mais é sinxelo de entender: os gobernos asinan tratados de libre comercio e permiten a extracción de recursos naturais. As regras son: “invisto no teu país, preciso seguridade xurídica e para iso tedes que cambiar a Constitución”. Antes había leis para defender os sectores produtivos da poboación pero cos tratados, as empresas esixen cambios para ter os recursos precisos para poder extraer os minerais.

Gustavo Castro en Bama mina
Gustavo Castro conversando cos veciños de Bama (Touro). Imaxe: Coordinadora Galega ONGD
Ese só é o inicio: por exemplo, para extraer ouro precísase moita auga, de onde a sacan? Pois hai que privatizar ríos, facer embalses... Entón hai que cambiar tamén a lei ambiental. O segundo paso é comprar todas as empresas estatais: telefónicas, bancos, petroleiras... O terceiro paso é extraer, para o que fan falta máis modificacións legais, e aí comezou a resistencia. Chega por exemplo a empresa Monsanto, precisa terreo para cultivar e expulsa das súas terras aos campesiños. Despois repetiron o modelo con outros minerais e os gobernos permitírono. En México, antes do tratado de libre comercio, o 52% da terra era dos campesiños indíxenas, pero as empresas dixeron: «Como me convidas ao teu país se a metade do territorio está protexido por lei?» Entón o goberno cambia a lei, aperta aos campesiños, quítalles as axudas, afógaos e aos campesiños non lles queda outra que vender.

Para os gobernos é máis doado reprimir que pagar, entón modifican os códigos penais para criminalizar dereitos como a mobilización pública

Ante estas expropiacións e a expulsión da poboación local, á xente só lle queda protestar. Que fan os gobernos?
Co tempo perfeccionáronse os tratados de libre comercio e incluíron o concepto de “expropiación indirecta”: unha empresa chega cun seguro de inversión e se o goberno lle quita a concesión, a empresa demándao e o goberno ten que pagarlle moitísimos millóns de cartos. Está claro que para os gobernos é máis doado reprimir que pagar, entón modifican os códigos penais para criminalizar dereitos como a mobilización pública, e lle chaman terrorismo, bloqueo ao plan nacional de desenvolvemento... Con estas desculpas, os gobernos reprimen.

Como defender o territorio neste contexto de represión?
As comunidades e as asociacións veñen facéndoo cuns custos moi elevados. A estratexia debe pasar pola prevención: as comunidades teñen que organizarse e comezar por identificar os recursos que poden ser explotados, non dialogar coa empresa, non permitir que as autoridades firmen acordos, non vender as terras e tentar controlar as administracións municipais. Canto antes se afronten estes problemas, mellor. A loita esixe mobilizacións, desgaste, avogados, presos e ás veces, tamén mortos. Antes de iso, hai que protexer o territorio para evitar que os voitres baixen.

O interese das transnacionais é tan grande que son capaces de calquera cousa. Cando se vaian esgotando uns camiños irán probando outros, así de sinxelo. Así foi alá. A violencia aumentou na medida en que aumentou a resistencia.

En Galiza, por sorte, é impensable o asasinato de activistas. No caso de Touro, presentáronse 1500 alegacións e a loita contra a mina está tendo certa repercusión mediática. É suficiente para frear os intereses dunha multinacional?
Afortunadamente non hai mortos, pero hai que ter coidado. Esquécesenos que España é segundo país con máis desaparecidos do mundo. Nese sentido non hai que confiarse. A presión e o interese das transnacionais é tan grande que son capaces de calquera cousa. Cando se vaian esgotando uns camiños irán probando outros, así de sinxelo. Así foi alá. A violencia aumentou na medida en que aumentou a resistencia. Cando unha comunidade se organiza é incómodo para as inversións, pero moitas veces reaccionamos moi tarde.

Manifestación mina touro
Resistencia veciñal contra a mina de Touro. Pablo Santiago

En Galiza aprobouse a chamada ‘Lei Depredación’, que desregulariza, entre outros, o ámbito mineiro e axiliza as inversións estranxeiras.
É exactamente o mesmo mecanismo que en todo o mundo. Nalgún momento a cidadanía reaccionará e veremos cal é a reacción das empresas. A violación dos dereitos é tan alta por parte destas que a ONU xa está traballando nun tratado vinculante para garantir os dereitos.

O extractivismo mineiro é o megaproxecto de maior impacto social e ambiental que hai. É devastador, irreversible. 
Arinteiro é unha aldea que, de saír adiante o proxecto de Touro, quedará rodeada cercada por balsas. Moi semellante a Cerro de San Pedro, en México, onde hai unha mina a ceo aberto a uns metros das casas. Cal foi a afectación á poboación desta vila mexicana?
O extractivismo mineiro é o megaproxecto de maior impacto social e ambiental que hai. É devastador, irreversible e as afectacións ambientais xeran un impacto inmediato sobre os dereitos humanos. No caso de Cerro de San Pedro, a empresa dixo que ía deixar o territorio como antes, cousa que é humana e tecnicamente imposible. Alí contaminaron a auga que vai a San Luis Potosí e o pó en suspensión afectou a cultivos, árbores froiteiras... Podreceu todo. O peor é que afecta á saúde das persoas e hai moitos máis casos de cáncer. Cerro de San Pedro pasou de ser un símbolo do Estado a estar devastado, coas familias en casas miserables. Houbo moitísimas demandas contra a mina e gañáronse todas, pero a mina segue operando e o goberno non fai nada. Noutros sitios o pobo chegou a acordos coa empresa, pero despois a empresa sempre incumpre eses acordos. Cáese no discurso de que vai haber emprego pero é mentira. As empresas mineiras son as que máis riqueza producen pero tamén as que menos emprego xeran. Hai xente que vende as terras, pero aos cinco anos arrepíntense ao ver todo devastado e xa non é posible botar á empresa.

Cada vez hai máis mobilizacións, aumenta a conciencia social e aos gobernos só lles queda reprimir co único fin de defender ao capital. Canto lle queda a este sistema?
O proxecto capitalista non é sustentable. A este ritmo o mesmo sistema está xerando mecanismos para non reproducirse, porque non pode seguir sempre crecendo sobre bens finitos. Temos que construír alternativas sustentables que respecten o medio e isto pasa por aumentar a resistencia, pero tamén por xerar experiencias antisistémicas que xeren outra cultura para vivir respectando os dereitos humanos, porque hai auga e terra para todos.

Se esperamos a que a solución veña de arriba estamos errados. Hai que construír no cotiá de xeito colectivo e comunitario.

Pero a este ritmo, ata cando chegará para todos?
Esa é urxencia. Urxe crear unha conciencia sistémica, pasar do local ao global e pensar no planeta. A loita de América Latina e Galiza é a mesma. Alguén me dicía que en España a xente está durmida, pero non o creo. A mobilización das mulleres foi exemplar para todo o mundo, ou a dos pensionistas. Hai mobilización, resistencia e conciencia de que precisamos outro mundo. Debemos fixarnos e sumarnos a todos eses grupos que fan moedas alternativas, bancos de tempo, cooperativas de enerxía… Se esperamos a que a solución veña de arriba estamos errados. Hai que construír no cotiá de xeito colectivo e comunitario.


Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Minería
Minería 33 millones de euros para la mina de litio en Cañaveral, cuya titularidad sigue en disputa legal
33 millones de euros para el proyecto extractivista de Cañaveral, procedentes de dos convocatorias del PERTE VEC, mientras permanece en disputa judicial la titularidad de explotación de la mina.
Minería
Análisis La mina de Cáceres, el PREMIA y el PERTE: fundido en negro
Un detallado análisis de todas las opacidades y circunstancias que han acompañado la declaración de la mina de Valdeflores como PREMIA y la reciente renuncia de la promotora a los 18 millones del PERTE.
#17983
4/6/2018 12:03

Necesaria entrevista, galiza non se vende!

4
1
Crisis climática
Informe de la OMM El nivel del mar se disparó en un 2024 que contabilizó el mayor número de desplazados climáticos en 16 años
El balance climático de 2024 de la Organización Meteorológica Mundial resalta datos preocupantes en indicadores clave de la crisis climática y confirma que el pasado fue el año más cálido jamás registrado.
Activismos
Movementos sociais Guerra xeopolítica e loitas sociais: un ciclo de conferencias aborda en Vigo as raíces dun mundo en crise
Poñentes como Xosé Manuel Beiras, Miguel Urbán, Queralt Castillo ou Aurora Moreno abordarán algunhas das cuestións clave para analizar o presente e argallar ideas para o futuro nunhas xornadas organizadas polo grupo de activistas Ecoar.
Crisis climática
Informe España experimentó 28 días de temperaturas por encima de la media en invierno por el cambio climático
València experimentó el mayor número de días por encima de la media (33) y Barcelona vivió la mayor intensidad de la anomalía: 1,4ºC sobre el promedio. Casi 394 millones de personas por todo el mundo sufrieron 30 días o más inusualmente cálidos.

Últimas

Más noticias
Arte
Arte y memoria histórica Un artista renuncia a un premio de la Academia de Bellas Artes Canaria por su defensa del monumento a Franco
Acaymo S. Cuesta argumenta que la posición de la Academia con respecto al ‘Monumento al Caudillo’ de Juan de Ávalos es contraria a los principios democráticos que defiende y no recogerá el galardón.
Análisis
Análisis La hipérbole pasa factura a Vox y deja la mayoría absoluta en manos de Sumar y Podemos
La caída de dos puntos de Vox muestra cómo la izquierda y el PSOE podrían seguir teniendo una oportunidad de evitar un Ejecutivo del Partido Popular con la ultraderecha.
València
Racismo El Aita Mari se querella contra Vox Borriana y un diputado ultra por llamarles “barco negrero”
Un edil de Borriana y diputado autonómico ultra les acusó de ser “barco de negreros” y “cooperador necesario de las mafias de tráfico de personas”. El partido difundió estas declaraciones.

Recomendadas

Medio ambiente
Medio ambiente A Xunta desoe a oposición social e dá luz verde ambiental á celulosa de Altri e Greenalia
O informe da administración galega, gobernada polo PP de Alfonso Rueda, conclúe que a proposta é “ambientalmente viable” e pasa por alto as decenas de miles de alegacións presentadas, así como a contestación social.
Costas
Costa A ría de Arousa, ao bordo do colapso ecosistémico
A principal produtora de marisco de Galiza afronta unha crise sen precedentes; o impacto da contaminación actual e a de potenciais industrias como Altri ou a reapertura da mina de Touro poñen en perigo o sector do mar.
Medio ambiente
Medio ambiente Miles de persoas enchen as prazas galegas contra o ‘si’ ambiental da Xunta a Altri
A Plataforma Ulloa Viva logrou mobilizar decenas de concentracións nos concellos da conca do río Ulla e máis alá para protestar contra a Declaración de Impacto Ambiental aprobada polo Goberno de Alfonso Rueda para a celulosa.
Cine
Vicente Monroy “El capitalismo es un ejercicio de destrucción de la curiosidad”
En su nuevo ensayo, Vicente Monroy convierte la penumbra de las salas de cine en protagonista, tejiendo un relato fascinante que une sus dos grandes pasiones: el cine y la arquitectura.