O prelo
Descenso aos círculos do coidado

A primeira novela de María Marco representa o acto de coidar como un poliedro para desvelarnos os seus diversos carices: os máis luminosos e os máis escuros.
30 oct 2021 11:12

Cantando al sol 
Como la cigarra 
Después de un año 
Bajo la tierra 
Igual que sobreviviente 
Que vuelve de la guerra 

Tantas veces me borraron 
Tantas desaparecí 
-María Elena Walsh
 

A experiencia de ler Coidadora é a de quen atende a unha exposición de obras creadas por mulleres que deixan ver o amplo e disímil espectro do íntimo, incluíndo o traballo de coidado. Pasar as páxinas do libro de María Marco é como ver o autorretrato de Rosa Rolanda, aquel en que colle a súa cabeza mentres ao seu redor voan caoticamente figuras que representan a morte, a vida, a dor e a loucura. Nesas paredes do meu museo imaxinario tamén está presente Lo que el agua me ha dado, de Frida Kahlo, La Huída de Remedios Varo, onde parece que as personaxes se dirixen a unha zona cavernosa; unha fotografía de Bill Stag, esa na que mostra orgullosa a manta que fixo desde cero coas súas propias mans e alí, no centro da sala: Representacións da artista como amadecasa/naidefamilia de Monica Ross, mostrándonos a outra faciana da persoa que estivo fronte ao lenzo desde que este aínda estaba en branco.

Coidadora logra concatenar as diversas perspectivas e experiencias que decorren a partir do acto de coidar a outrx. Expón unha loita desesperada por atopar sentido a través da escrita, mesmo a pesar de estar lonxe das condicións que permiten contar con algo semellante a unha habitación propia. De como, desbordadas pola presencia e a atención ao outro, en pequenos intres de soidade  e reflexión, reaparecemos como subxectividades.

María Marco (Vigo, 1979) é doutora en Belas Artes. Ademais de traballar como comisaria en exposicións, adoita escribir crítica de arte. Ten colaborado con xornais e revistas como El Mundo ou Tempos Novos. Coidadora, a súa primeira novela e gañou o Premio Xerais 2020.

O texto é unha novela composta por unha serie de fragmentos que perseguen representar a intricada percepción íntima e emocional fronte ao coidado, que falan, desde a complexidade, do fermoso, doloroso, cansado e vital que  resulta o acto de coidar a alguén que se ama.

Desde hai un par de décadas, distintas teorías e espazos feministas abordaron o tema do traballo reprodutivo pugnando pola súa visibilización e remuneración económica. Advertiron como os coidados recaían, sistematicamente, sobre as costas das mulleres. A partir disto moitas mulleres preferiron renunciar ao traballo de reprodución por completo e outras, desde outra perspectiva, optaron por achegarse a eles desde unha nova mirada crítica e consciente.

En Coidadora, a autora comeza desmarcándose das “mediocridades afectivas”, deixando en evidencia o carácter político, da potencialidade, do coidado no panorama socioeconómico en que vivimos hoxe. Coidar hoxe é resistirse á imposición dun sistema neoliberal que se constrúe sobre o individualismo e a falta de empatía. Deste xeito, María Marco aborda indirectamente o que Nancy Fraser estipulou sobre a “crise dos coidados”.

Mais o libro excede o carácter estrutural da mencionada crise e enfócase nas implicacións que ten ese traballo na subxectividade. Un dos capítulo-fragmentos que compoñen a novela, presenta unha serie de testemuñas, unha sorte de comunidade de coidadoras e coidadores que comparten a súa experiencia a a cargo do mantemento de seres queridos. Nun contexto altamente capacitista e produtivista, estas voces que irrompen no libro logran dimensionar non só o que supón na vida persoal, senón tamén o pouco que se fala de eses traballos que a maioría teremos que experimentar nalgún momento.

Esta novela, definida pola autora como un “nó gordiano que se vai enmarañando e anoando dun capítulo a outro, perdendo os cabos que unha vez o iniciaron”, está composta por una yuxtaposición de diéxesis. Empezamos seguindo a unha muller desde que a neuróloga lle diagnostica a súa nai unha enfermidade neurodexenerativa. A partir do diagnóstico, a obra estala en distintas direccións: cara ó futuro cando se atopa a cura para este tipo de enfermidades, cara a un espazo narrativo da orde da divulgación científica, cara a unha serie de universos pararelos que xorden desde a desesperación e a ansia de fuxir do destino, das responsabilidades inevitables que se adquiren fronte á enfermidade.

E nesa ansia por fuxir a autora atopa na escrita un refuxio, a cova na que quere agocharse e alí, no escuro da tinta, atopa o que estaba a procurar: a si mesma. Coidadora é unha novela en que a protagonista se afronta con desesperación á vertixe de desdebuxarse.

“O máis importante de min xa non son eu. A miña identidade foi substituída pola miña actividade. Eu son un “estou” dobregado porque todo o que me ocorra será un eco, un espello do estado en que se atope <<o outro>>. Esta actividade, a de coidar, definirá as miñas emocións, o meu estado de saúde, o meu humor do día, se durmín ben ou mal".

Así, María Marco, ademais de levar os coidados ao ámbito político e ao subxectivo, elévaos a dimensións filosóficas. Que somos e en que nos convertemos ao coidar? Esta novela narra unha crise vital, un proceso de transformación, a larga viaxe que percorre desde o máis fundo dos infernos até o momento en que vislumbra a luz, no que pode volver a mirar. Vivir na caverna, como o mito, como tránsito ao porvir. A metáfora da cigarra, que pasa máis de 15 anos baixo terra medrando e gardando o momento para saír.

Coidadora está sutilmente tecida cunha prosa lixeira, cambiante e iluminada por referencias artísticas que aparecen sen pretensión. A pesar de que sexa imposible desvincular una lectura con perspectiva de xénero, a novela non elabora una crítica sobre o coidado. Mais ben, céntrase en falar dun sacrificio que nace do amor profundo. Coidar, como a escrita da novela mesma, xorde a partir dun impulso vital. Xorde da loita por saír, coma a cigarra, e volver a mirar o sol.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Pensamiento
Lola Olufemi “No me atraen las utopías lejanas, estoy más interesada en el ahora”
La escritora e investigadora británica Lola Olufemi trabaja desde la certeza de que el presente no es una jaula, desde la confianza en que viviremos cosas diferentes aunque no se sepa exactamente de qué tipo van a ser.
Feminismos
Andrea Proenza “Debemos aproximarnos a nuevos horizontes feministas en nuestra forma de amar”
‘Cartografías del deseo amoroso’ es el título de un ensayo intimista sobre chicas que quieren ser Bravo y buscan no solo el amor, sino un buen relato.
Literatura
Ensayo Qué (no) puede un cuerpo
Algunas novedades editoriales y tendencias audiovisuales sugieren retornos de modos de entender lo inhumano que fueron característicos de la neoliberal década de los 80.
Investigación
Investigación Varios refuxiados denuncian á ONG Rescate Internacional por explotación laboral e agresión sexual
A Garda Civil investiga o centro de Mondariz-Balneario tras varias denuncias por parte de voluntarios migrantes que aseguran traballar sen contrato a cambio de 50 euros semanais. A ONG xestiona 1.700 prazas do programa estatal de acollida.
Comunidad de Madrid
Luis A. Ruiz Casero “Durante la transición la cárcel de Carabanchel albergó a más presos que en algunos años del franquismo”
De los presos franquistas que construyeron el penal, pasando por los que fueron fusilados, hasta los revolucionarios que pusieron patas arriba el centro penitenciario con iniciativas como la COPEL, Luis A. Ruiz Casero ofrece en 'Carabanchel. La estrella de la muerte del franquismo', un documentado homenaje a las luchas de las personas internas.
Industria armamentística
Genocidio Las relaciones armamentísticas de España e Israel han sido “más lucrativas que nunca” desde octubre de 2023
Un informe del Centre Delàs señala diferencias significativas en las armas que España dice que ha vendido a Israel y las que Israel registra. Las empresas israelíes han firmado 46 contratos con las administraciones por más de mil millones.

Últimas

O Teleclube
O Teleclube 'Os Pecadores' loitan contra montruos reais e mitolóxicos no novo episodio de 'O Teleclube'
O dúo do director Ryan Coogler e o actor Michael B. Jordan estrean unha película sobre a experiencia afroamericana cunha ameaza sobrenatural engadida.
Opinión
Opinión ¡A la mierda Europa!
Hay otra Europa que es víctima de la Europa neoliberal y belicista que apuesta por la industria de las armas a costa de los derechos sociales, es una Europa que se muere de vergüenza cada vez que ve imágenes de Gaza o Cisjordania.
Laboral
Laboral Al borde de la huelga en la educación pública vasca
Los cuatro sindicatos convocantes denuncian que el Departamento de Educación vasco no se han sentado a dialogar hasta este viernes pocos días antes de los paros
Laboral
Laboral Los sindicatos convocan huelga en Mediapro durante las últimas jornadas de la liga de fútbol
El final de la liga de fútbol podría no verse en televisión si la empresa HBS, nueva adjudicataria de la producción de La Liga, no garantiza la subrogación del personal. Los sindicatos han convocado huelga del 13 al 27 de mayo en el grupo Mediapro.
Palestina
Ocupación Isarelí Primera movilización unitaria contra el genocidio en Palestina y por el fin del comercio de armas con Israel
Este sábado 10 de mayo se espera en Madrid una asistencia multitudinaria de personas venidas desde cientos de municipios de todo el Estado español para concentrar la protesta de los ataques indiscriminados del Israel contra la población palestina.
Tribuna
Tribuna Para acabar de una vez con las nucleares: sobre el último intento de prolongar la vida de las centrales
Los voceros de la nuclear han encontrado la oportunidad ideal para difundir sus bulos con el apagón del 28 de abril. Quieren generar polémica para mantener operativa una infraestructura innecesaria, peligrosa y que genera residuos incontrolables.
Análisis
Análisis ¿Existe una identidad europea?
El 9 de mayo se celebra el “día de Europa”, que conmemora la paz y la unidad en el continente y que coincide con la declaración presentada en 1950 por Robert Schuman que sentó las bases de la cooperación europea. Pero, ¿qué es Europa realmente?
Estados Unidos
Libertad de expresión Canadá recomienda al profesorado LGTBQ+ o crítico con Trump no viajar a Estados Unidos
Una circular de la Asociación Canadiense de Profesores Universitarios (CAUT) recomienda “encarecidamente” que el personal académico viaje a los EEUU “solo si es esencial y necesario”.
El Salto Radio
El Salto Radio Malismo
Hacerse el “malote” aporta beneficios: entrevista con Mauro Entrialgo, autor de Malismo, un ensayo sobre los mecanismos de ostentación del mal

Recomendadas

Laboral
Laboral Coidar sen dereitos: a loita das traballadoras nas residencias privadas de Galiza
Sen tempo nin medios para ofrecer uns coidados axeitados, alertan dunha situación insostible nos centros e denuncian a privatización dun servizo a costa do benestar das persoas maiores e dependentes.
Pensamiento
Lola Olufemi “No me atraen las utopías lejanas, estoy más interesada en el ahora”
La escritora e investigadora británica Lola Olufemi trabaja desde la certeza de que el presente no es una jaula, desde la confianza en que viviremos cosas diferentes aunque no se sepa exactamente de qué tipo van a ser.
Catalunya
Acción directa Las Sublevaciones de la Tierra francesas llegan a Catalunya: “Necesitamos una forma nueva de luchar”
Una acampada de tres días y una acción simbólica han sido el pistoletazo de salida de Revoltes de la Terra. La organización ha sido capaz de unir a ecologistas de campo, de ciudad y campesinado en una dinámica de lucha “nueva”.