O prelo
De volta ás orixes dunha historia inacabada

Nun contexto en que coñecemos dabondo a historia do feminismo occidental, “Parir a Liberdade” regrésanos ás nosas raíces e reconstrúe a traxectoria do movemento feminista galego.
21 mar 2021 09:30

Nun abrir e pechar de ollos, pasaron 46 anos desde 1975, ano que se acostuma considerar como o comezo “oficial” do feminismo organizado galego. Nese entón, Galicia era basicamente rural, tiña un alto grao de emigración ademais dunhas arraigadas ideas baseadas no catolicismo como resaibo de 36 anos de ditadura. Como foron eses anos de eclosión do movemento feminista no noso país? Que se reivindicaba daquela? Que se logrou e que demandas seguen pendentes?

Elvira Fente é periodista. Traballou como redactora para Cadena Ser, El Progreso de Lugo, a TVG e o Colexio Profesional de Xornalistas de Galicia. Comezou a escribir sobre mulleres con perspectiva de xénero a partir do seu encontro nas aulas con Carmen Blanco. Escribiu varios libros entre os que se poden nomear Mullerícola, As miñas gafas violetas e Queizán: O  renacer dunha Atígona. Parir a liberdade: o movemento feminista en Galicia foi o seu primeiro libro e foi publicado por Alvarellos Editora no 2010.

A pesar de que xa saíra do prelo hai más de dez anos, este texto de Fente é un documento importante nun contexto en que a Historia da que se soe falar sempre ocorre noutros lares, como se o feminismo nacese unha soa vez e logo se transmitise ao resto do atrasado globo. Coñecemos dabondo a historia do feminismo “universal” -que máis que universal é o do Norte Global-. E é que hai moita bibliografía sobre a vida, obra de Simone de Beavoir ou Betty Frieddan, sobre a historia das sufraxistas inglesas; lemos a Woolf, a Butler, a Atwood... mais Parir a Liberdade encárgase de reconstruír a traxectoria do movemento feminista galego desde os primeiros anos da democracia, cando aínda era un movemento bastante minoritario.

TRAS AS PEGADAS

Para facer esta achega ao noso pasado, Elvira Fente percorreu os documentos, materiais gráficos, sonoros e tamén as voces das mulleres protagonistas dese período de efervescencia social.

O libro, que colle o seu título dunha expresión que María Xosé Queizán usa en varios dos deus textos, está dividido en tres partes. A primeira é unha aproximación histórica do movemento feminista en Galicia. Esta reconstrución foi posible en maior medida polos apuntes e as reflexións das mulleres que se inmortalizaron nas páxinas das primeiras revistas feministas.

Parir a liberdade rende honores a A Saia, Andaina ou a A Festa da Palabra Silenciada: algunhas das revistas que foron imprescindibles para ampliar as redes de mulleres e estender o alcance do movemento; revistas que máis que outra cousa foron plataformas que deron difusión ás voces das galegas de distintos contextos.

Na entrevista que a autora lle fai a María Xosé Queizán, directora de A Festa da Palabra Silenciada, esta última menciona que o obxectivo destas publicacións era “formar novas lectoras, fomentar a creación feminina, recuperar a historia silenciada, forzar novos valores críticos que permitan avaliar a literatura de mulleres non desde a reclusión e a marxinalidade senón desde a constatación de que lles era negada a palabra (...) É dicir, mostrar, ensinar, fomentar o espírito crítico e facer da revista un foro que ofrece un espazo inmellorable para empezar a publicar”.

A HISTORIA FAISE E ESCRIBESE EN COLECTIVO

A través das follas de Parir a liberdade, podemos recuperar parte da nosa historia que quedara esquecida. Elvira Fente rescata os momentos máis significativos do movemento de xeito didáctico e cronolóxico. Así, axúdanos a lembrar o sentido da organización e devólvenos a certeza de que, aínda que non o pareza, toda acción e manifestación empurran a historia para adiante. Comprobamos, grazas ao seguimento e férrea documentación de Fente, que ningún logro ou cambio na lexislación en favor da liberdade das mulleres foi un agasallo: todo foi gañado, froito da organización e manifestación das nosas nais.

“O 8 de marzo de 1977 a Asociación Galega da Muller daba un mitin na alameda de Santiago pola amnistía dos delitos da muller. Ó ano seguinte repítese polo 8 de marzo a manifestación en Pontevedra polos mesmos motivos. Nese mesmo ano, 1978, desaparecen o adulterio e o amancebamento como delitos e deixa de penalizarse a venda dos métodos anticonceptivos”.

No corpo do texto interveñen notas de prensa, manifestos de colectivos, citas extraídas de artigos de revistas. Así, tanto na primeira parte do libro, coma na segunda, na que se expoñen os principais eixes temáticos do movemento nesa época, a autora constrúe un libro que recompila e dispón o contido de tal xeito que a reconstrución histórica se fai en colectivo, a través da transcrición dos escritos que foron publicados ó longo dos anos.

O resumo do percorrido do movemento feminista danos a perspectiva suficiente para facer unha analoxía entre o presente e o pasado, para recoñecer a valentía das mulleres que nos precederon e para comprender que estamos nunha loita continua en que aínda hai moitas cousas por lograr.

“A auto inculpación das 15 feministas viguesas foi a mecha que prendeu unha protesta social que, nunha semana, espallouse por todo o Estado, contra unha ofensiva xudicial, política e relixiosa orquestrada contra o dereito a abortar. Converteuse nunha onda de autoinculpacións para esixir a aprobación dunha leu de prazos que lle permita á muller decidir sobre o seu propio corpo sen renderlle contas a ninguén“.

Con todo, conforme avánzase na lectura, algo falta. Non nos basta coa información que Elvira Fente recolle e dispón para nós. Bótase de menos a súa voz, o seu xuízo, a súa intervención mediando os contidos.

OS OCOS

Mais, así como podemos observar os avances, tamén o libro dá conta dos erros, das ausencias, das omisións. Por unha banda, salta á vista que o feminismo en Galicia, polo menos até o 2010, non inclúe a voz das mulleres racializadas. As reivindicacións non as toman en conta nin teñen unha perspectiva antiracista. Nese sentido, Parir a liberdade tamén nos invita a prestar atención e, de xeito indirecto, sinálanos os ocos no movemento.

Esta lectura crítica tamén podemos estendela ao tratamento dos principais eixes temáticos da loita feminista do período que abarca o libro de Fente. Cando se aborda o tema da prostitución, por exemplo, podemos analizar o discurso dos manifestos que promoveron as asociacións feministas, os cales quitan axencia ás traballadoras sexuais e escriben desde un privilexio de clase que non empatiza nin se esforza por comprender a complexidade dos obstáculos, necesidades doutras realidades.

UN MAR DE VOCES

A terceira parte do libro é un espazo dedicado á transcrición das entrevistas que Elvira Fente fixo a dez mulleres implicadas no movemento feminista en Galicia desde os seus inicios. Nestas entrevistas fálase sobre a política, a historia e sobre as distintas traxectorias de vida de cada unha.

Fente pregunta a todas cuestións como se o feminismo debería loitar por ocupar postos nas institucións e administracións ou se é máis efectivo o “asociacionismo popular”. As respostas son variadas. Mentres que para algunhas é importante ocupar eses espazos, para outras sería un erro, como para a bibliotecaria anarco-feminista Rosa Bassave: “O movemento não está nos mellores momentos e em parte á pela excessiva institucionalização. Teríamos que pensar por nós próprias à margem do estado e não cair na trampa do sistema. Como anarquiste penso que o acreditar nas leis não leva a nenhuma saída q que é a própria sociedade a que tem que revolver-se e mudar, e para isso é necessário que o câmbio vaia uma a uma”

Hai outras voces que nos guían e nos dan alento, como a traballadora social Ana Míguez que comenta: “Desde que milito no feminismo sempre se nos acusou de utópicas, pero como moi ben dicía Anatole France a utopía é o principio de todo progreso e o deseño dun mundo mellor. E algo que xa gañamos”

E non faltan tampouco as intervencións que nos fan reflexionar sobre o significado detrás das consignas e reivindicacións: “Non pode haber liberdade sen medios materiais mínimos e económicos que o permitan, non é a liberdade en abstracto. Liberdade é a capacidade do s individuos de autodeterminarse e a autodeterminación é poder decidir sobre a vida, poder desenvolver as súas capacidades e iso require medios materiais”, apunta María Xosé Agra.

Así, Parir a liberdade termina por ser un texto-compás que nos orienta e nos suxire a dirección cara a onde debemos de tomar o seguinte paso.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Trabajo sexual
Estudio sobre trabajo sexual De la Policía, los dueños de locales y los clientes: así es la violencia que sufren las trabajadoras sexuales
Las trabajadoras sexuales sufren múltiples violencias y un estudio las recoge en sus propios términos. Las violencias más frecuentes por parte de los clientes consisten en la retirada del condón sin consentimiento o malos tratos verbales.
Memoria histórica
Marc Solanes “Mi bisabuela luchó en el frente y fue considerada una mala madre, pero lo hizo por sus hijas”
En ‘Las niñas de Elna’ (Pollen, 2024) el periodista reconstruye la historia de las mujeres de su familia resolviendo enigmas para resignificar la imagen de la mujer en la historia.
Feminismos
ESS equidad Rompiendo brechas
Al calor del marzo feminista, hablamos sobre equidad para ver cómo las empresas de la Economía Solidaria la integran y promueven.
Economía
En primera persona Instrucciones por si encuentras muerta a tu suegra
Todo el que está en el mundillo sabe que el sector funerario vive casi un duopolio de facto y lo máximo que se está dispuesto a hacer es poner una multa de vez en cuando. Cuando alguien llama a una, ni se imagina al entramado que está llamando.
Educación pública
Iglesia Semana Santa: negocios, procesiones en colegios, inmatriculaciones y fervor
Más allá de la expresión cultural, la Semana Santa tiene una esfera económica que genera millones de euros y otra social que le sirve a la Iglesia Católica para legitimar sus privilegios dentro del Estado español.
Memoria histórica
Marc Solanes “Mi bisabuela luchó en el frente y fue considerada una mala madre, pero lo hizo por sus hijas”
En ‘Las niñas de Elna’ (Pollen, 2024) el periodista reconstruye la historia de las mujeres de su familia resolviendo enigmas para resignificar la imagen de la mujer en la historia.
Venga, circula
Venga, circula Un paso, luego otro
Llega un día en el que vemos con claridad algo que solíamos observar en los demás pero que nunca —prometíamos— nos sucedería a nosotros.
Sexualidad
Consultorio de sexualidad ¿Qué tengo si me diagnostican Síndrome de Ovario Poliquístico?
Afecta a entre un 7 y un 13% de las mujeres en edad reproductiva, y el 70% están sin diagnosticar. Pero, ¿qué es el SOP y como podemos apaciguar sus síntomas?
Palestina
Palestina Viaje al fondo del horror
El fotoperiodista Javier Bauluz cubrió la primera Intifada, la primera gran rebelión del pueblo palestino desde la creación del estado israelí.
Ocupación israelí
Opinión Las palestinas también existen
La morbilidad femenina, el conjunto de enfermedades, factores de riesgo y motivos de consulta recurrentes en las mujeres que merecen una atención específica, tiene múltiples ejes de discriminación: no es lo mismo en Suecia que en Palestina.

Últimas

Maternidad
Maternidades Reaprender la espera
El tiempo de gestación es largo y va a un ritmo distinto al que acostumbras: el ritmo natural al que desarrolla una playa, un monte, un océano. Y no estamos ya habituados a darle la mano a la pausa.
Momus Operandi
Momus operandi Todo es una narración
Nos dicen que las mentiras son la única realidad. Que aprendamos a mentirnos, que nos engañemos, que no nos importa la salud, ni los derechos laborales, ni las violencias estructurales.
Urbanismo
Urbanismo La nueva Ley del Suelo va al Congreso bajo la acusación de fomentar pelotazos urbanísticos
Sumar y Podemos no garantizan el apoyo a la ley, que limita las posibilidades de declarar nulos los planes urbanísticos, así como la acción ciudadana contra las irregularidades urbanísticas.
Más noticias
Industria
Transición industrial Mecaner, un cierre injusto o cuatro alternativas con mirada ecosocial para mantener la fábrica de Urduliz
ESK y LAB han presentado el ‘Plan de Transición Ecosocial’ que ha elaborado la cooperativa Garúa como una herramienta para la búsqueda de soluciones al ERE propuesto por la multinacional Stellantis.
Sidecar
Sidecar Crisis intratable en la República Democrática del Congo
Una y otra vez los actores externos han fracasado a la hora de contener la escalada de violencia en la República Democrática del Congo.
América Latina
Caribe Haití: el fracaso neocolonial y el “eterno castigo de su dignidad”
La crisis de gobernabilidad que vive Haití después del alzamiento paramilitar que liberó a más de 3.600 presos y expulsó al primer ministro es un capítulo más de una historia colonialismo y dependencia.
El Salto Twitch
El Salto TV Economía y titulares de guerra
En el programa en directo de Economía Cabreada del 26 de marzo se hizo un análisis de la deriva bélica de la Unión Europea, sus gobiernos y de los grandes medios con Tica Font y Miquel Ramos.

Recomendadas

Investigación
Investigación O Goberno galego repartiu 4.000 millóns de euros en contratos a dedo en só seis anos
Desde 2018, a Xunta asinou 1.034.964 contratos sen sacalos a concurso: algo máis do 30% do diñeiro do que dispón para o exercicio de 2024. Ademais, 35.362 deses contratos teñen un importe entre 14.000 e 14.999 euros, o límite legal.
Argentina
Argentina Myriam Bregman: “El de Milei es un típico gobierno neoliberal con recetas ortodoxas clásicas”
Quien fuera candidata de la izquierda a la presidencia en las elecciones en las que Milei salió victorioso, evalúa las consecuencias del gobierno de La Libertad Avanza y las respuestas que están dando los distintos actores políticos.
Ríos
Radiografía fluvial de España La tierra que no amaba sus ríos
Los ríos ibéricos agonizan. Casi la mitad de las masas de agua está en mal estado. Presas, sobreexplotación, contaminación y crisis climática son sus principales amenazas, con la agroindustria como mayor agresora.
Cine
María Alché y Benjamín Naishtat “El cine puede proponer imágenes y reflexionar, y por eso Milei necesita destruirlo”
María Alché y Benjamín Naishtat dirigen ‘Puan’, una película optimista y amarga, entre la comedia y el cine social, que ofrece nuevas lecturas tras los primeros cien días de gobierno de Milei en Argentina.