Patrimonio cultural
Na procura dos tesouros humanos vivos en Galiza

Asociacións culturais poñen a Galiza no mapa dos países que activan o proxecto Tesouros humanos vivos, unha iniciativa para recoñecer e visibilizar o valor do Patrimonio Cultural que as persoas maiores resgardan na súa memoria. Falamos con Xerardo Feijoo, quen está na cabeza da edición galega, sobre os obxectivos e as particularidades do programa na nosa terra.

Clementina. Arquivo Tesouros Humanos Vivos
Clementina é unha das poucas persoas vivas que conservan o goianés, unha forma dialectal do galego que só se deu nunha parroquia do concello de Tomiño. Arquivo Tesouros Humanos Vivos
17 nov 2020 19:14

Saber de onde vimos, así como saber de que maneira se vivía antes de que nós estivesemos aquí, é unha pulsión humana natural. É o xeito que temos de explicarnos a nosa existencia, de entender o lugar no que estamos. Recorremos aos libros e museos para rastrexar a nosa historia e preservámolos con xeito para que as xeracións futuras poidan gozar deles. Mais é común que esquezamos acudir as testemuñas das persoas que os gardan a historia na súa memoria, no seu corpo. Pero, que pasa cando as persoas portadoras deses coñecementos morren?

Para poder evitar a perda deste patrimonio inmaterial, en 1993 a UNESCO aprobou a iniciativa Tesouros humanos vivos coa que se recoñece publicamente as persoas que teñen os coñecementos e habilidades necesarias para crear e reproducir determinadas expresións e tradicións culturais.

GALIZA ENTRA NO MAPA

A iniciativa chegou a Galiza para rescatar os saberes que custodian as nosas maiores en 2015 a través da asociación Ponte nas… Ondas!. Esta encárgase da preservación do patrimonio cultural que comparte Galiza co norte de Portugal e é a única asociación galega recoñecida como consultora pola mesma UNESCO.

Nun primeiro momento, o seu coordinador, Xerardo Feijoo, propuxo á Deputación de Pontevedra facer un “levantamento” dos Tesouros Humanos Vivos na rexión do río Miño.

Tras o éxito que tivo o proxecto nas comunidades coas que se traballou, Feijoo propuxo reactivar o programa para reproducilo na cidade de Vigo, desta volta a través da Asociación Veciñal e Cultural do Casco Vello de Vigo.

“Partín da estrutura do traballo de Ponte nas... Ondas! para empregala cos Tesouros Humanos Vivos do casco vello e levalos ás escolas. Este é o sistema co que podemos colaborar na transmisión do patrimonio: coller o patrimonio inmaterial, que as propias portadoras valoricen o que é e, unha vez que se dan conta de que é interesante, levarllo aos nenos e suplantar un pouco a transmisión oral que sucedía antes no seo familiar e que deixou de pasar”, conta Feijoo.

Alén de facer unha greta no muro que divide as relacións interxeracionais, o proxecto Tesouros Humanos Vivos ten sido un impulso importante cara ao traballo de valorización das persoas maiores que están sendo sistematicamente abandonadas polas súas familiares. Segundo o INE, en 2019, 119,000 persoas de máis de 65 anos vivían soas en Galiza. Neste contexto, a iniciativa supón un apoio importante para a saúde emocional das persoas maiores ao dignificar e valorizar os seus saberes e a súa vida mesma.

Isalina. Arquivo Tesouros Humanos Vivos.
Isalina e a súa familia conservan o antiguísimo costume da transhumancia. Arquivo Tesouros Humanos Vivos

OS TESOUROS DE VIGO

Isidro é un home que desde neno adicou a súa vida ao oficio de pescador. Lembra con completa lucidez as curiosas técnicas que seu pai empregaba para a pesca, como poñer unha pedra no río nunha posición específica para atraer a faneca. Tamén recorda as viaxes de 20 horas cara ao norte para atopar bonito. Os coñecementos empíricos e as experiencias que garda Isidro son unha testemuña de primeira man da historia da pesca, da historia da Galiza.

En 2015, Isidro Alonso Marcial foi proclamado o primeiro Tesouro Humano Vivo da cidade por “ter demostrado os seus coñecementos sobre a cultura tradicional marítima despois de mais de cincuenta anos traballando, primeiro como mariñeiro e até chegar a acadar a categoría de capitán, atesourando na súa memoria feitos, técnicas, lugares e nomes de todo o referido á súa profesión”, como estipulou a propia Asociación Veciñal e Cultural do Casco Vello de Vigo.

Con todo, para o equipo ao cargo do proxecto, a mención é a derradeira parte do programa, pois a incidencia na vida das persoas nomeadas, na sociedade, e na cultura da comunidade é o que verdadeiramente sustenta e dá relevancia á iniciativa.

“Non o facemos só por dar recoñecemento ás persoas. Trátase de recoñecer o seu coñecemento e un sistema de vida que está a mudar, sen valorizar se é mellor ou peor. O que nos interesa non é perpetuar un modo de vida, porque esta ten que continuar avanzando. Pero si que coñezamos e valoremos a nosa historia. Os  feitos en si mesmos teñen o valor que teñen porque ao redor dun feito se dá toda unha cultura. O que non debemos facer é abandonar o coñecemento desta realidade cultural que existía na nosa terra. E quen di iso, di as romarías, as festas, os seráns... e corenta mil cousas que existen e que debemos preservar”, opina Xerardo Feijoo.

PATRIMONIO CULTURAL E FONDOS PÚBLICOS

A Asociación Veciñal e Cultural do Casco Vello de Vigo leva arredor de catro anos traballando xeitosamente con este proxecto. Pero, a pesar de que noutros países como Chile ou Xapón xa está institucionalizado por lei, a Xunta de Galicia non respondeu favorabelmente ás petición da asociación sobre institucionalizar o proxecto para que cada ano unha ou dúas persoas sexan declaradas Tesouros Humanos vivos.

Co isto, Xerardo Feijoo detecta o problema sistemático de valorizar o patrimonio cultural a partir do rendemento económico que poida ter “Por que o patrimonio cultural inmaterial non está tan coidado como o material? Porque non se lle ve un rendemento económico. Non se pensa nel como unha fonte de ingresos. Por exemplo, se cae a muralla de Lugo todos recoñeceriamos que cae un ben cultural, pero tamén económico. No noso caso é moi complicado porque o patrimonio só está na cabeza da xente.... Pola nosa parte, as propostas á Xunta están feitas e seguimos esperando”.

Queda claro que a conservación e coidado da gran parte do patrimonio cultural está nas mans do traballo de asociacións e ONG’s, que toman a responsabilidade que o Goberno non quere ter. 

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Galicia
Galicia La Xunta del PP ejecuta su última maniobra para hacerse con el control total de la TVG
El PP lleva al Parlamento la nueva ley de medios que otorga al Gobierno gallego la capacidad de elegir al director de la cadena sin mayoría cualificada, elimina la fiscalización de contenidos por profesionales y abre la puerta al castellano.
Galicia
Galicia La Xunta entorpece el acceso a más de 8.500 contratos que suman 57 millones de gasto
La Axencia de Doazón de Órganos e Sangue indexa miles de pagos sin concepto e imposibilita su fiscalización. La Xunta de Alfonso Rueda aduce que la opacidad es causada por “un fallo de codificación”. Sin embargo, esa práctica se repite desde 2018.
Feminismos
Feminismos As mulleres galegas ocupan o segundo posto de menor retribución por hora de todo o Estado español
A súa precariedade maniféstase na contratación temporal, oportunidades limitadas de promoción e acceso limitado a postos de dirección. A desigualdade estrutural afecta especialmente ás traballadoras do sector primario, onde permanecen invisibles.
Historia
Descifrando a historia As 4.000 cigarreiras da Coruña: a primeira folga de mulleres na historia de Galiza
O 7 de decembro de 1857, as mulleres da Real Fábrica de Tabacos iniciaron unha revolta polos seus dereitos que fixo historia no imaxinario do sindicalismo galego.
Culturas
Cultura ‘O minuto heroico’ racha co silencio sobre o Opus: “É un documental sobre a vulneración sistemática de dereitos”
Dirixido pola prestixiosa xornalista Mònica Terribas, o documental destaca os testemuños de 13 mulleres que relatan os malos tratos e coaccións sufridos no seo da organización. Falamos con Terribas e Marina Pereda, antiga membro do Obra.
Tribuna
Tribuna Ladróns de luva branca no Parlamento
As traballadoras e traballadores da CRTVG pagaremos os efectos dunha lei antidemocrática que nos retira algunhas das poucas ferramentas que tiñamos para defendérmonos e esixir respecto pola misión de servizo público que a corporación ten encomendada.

Últimas

València
València Podemos pide a la jueza las grabaciones del Cecopi y Compromís los brutos del canal À Punt
Podemos ha presentado una diligencia en el juzgado de Catarroja y Compromís, una petición parlamentaria tras conocer la exclusiva de este medio sobre la foto de Mazón entrando al Cecopi.
Serbia
Protestas estudiantiles Belgrado se prepara para una protesta multitudinaria
El Gobierno de Aleksandar Vučić se enfrenta a una de las manifestaciones más importantes en la historia reciente del país
Precariedad laboral
Migraciones La nueva diáspora española: entre la precariedad y el activismo
En “No nos vamos, nos echan” se recogen las experiencias de movilización social protagonizadas por los emigrados españoles tras la crisis de 2008.
Badajoz
Derechos laborales Denuncian la privatización y precariedad en la muerte en el piso tutelado en Badajoz
Los sindicatos y consejos profesionales señalan que las subcontrataciones limitan los recursos humanos y materiales, poniendo en riesgo a menores y profesionales.
Feminismos
8M Lluvia feminista para un 8M antirracista en Madrid
VV.AA.
Más de 80.000 personas, según los datos de la organización, han secundado la marcha que la Comisión 8M ha organizado entre Atocha y Plaza España, cuyo eje principal ha sido el antirracismo como antídoto necesario para conseguir derechos para todas.
Kabilas de mesa camilla
Kabilas de mesa camilla ¿Ramadán mubarak? o ¿ramadán digital?
La omnipresencia hace que las pantallas lo ocupen todo, incluso ese vacío que deja la abstinencia de comida y agua, y donde se supone que cada criatura se encuentra con lo que emana de sí misma.
Pueblo gitano
Opinión Un autogobierno para el Pueblo Gitano
La Constitución no incluye al Pueblo Gitano, por tanto, requiere un cambio para incluirle respetuosamente en el entramado institucional que compone el Estado.

Recomendadas

África
Alima Ngoutme “La solidaridad femenina es importante para que en África logremos la inclusión de los niños con discapacidad”
A través de su asociación, Alima Ngoutme, y a partir de una experiencia personal, ha concentrado sus esfuerzos por conseguir la plena inclusión social de los niños y niñas con discapacidad en su país natal, Camerún.
Migración
Migraciones Bruselas anuncia un nuevo proyecto de ley para acelerar las deportaciones de personas migrantes
La Comisión Europea ha presentado este martes un nuevo proyecto de ley que tiene como objetivo intensificar y acelerar las deportaciones de personas indocumentadas a sus países de origen o países de tránsito.
Culturas
Cultura ‘O minuto heroico’ racha co silencio sobre o Opus: “É un documental sobre a vulneración sistemática de dereitos”
Dirixido pola prestixiosa xornalista Mònica Terribas, o documental destaca os testemuños de 13 mulleres que relatan os malos tratos e coaccións sufridos no seo da organización. Falamos con Terribas e Marina Pereda, antiga membro do Obra.