Medio rural
A comunidade no rural: a lóxica social do intercambio e outros xeitos de cohabitar

Ao contrario do que se adoita crer, o mundo rural galego é un exemplo importante de que outros modos de convivencia son posibles. A cooperación é o motor que move as relacións sociais a tal grao que substitúe certas prácticas capitalistas que criamos tan arraigadas e, por tanto, irreversibles.

Festa de Sabaxáns
Festa rural galena Sara Guerrero Alfaro
Xornalista
16 oct 2019 21:55

Eu non sei se é unha idiosincrasia galega xeral ou se unicamente se trata dunha circunstancia que está supeditada ás condicións da vida de campo. So teño unha certeza: certo sector da economía no ámbito rural está ligado intimamente ás relacións sociais, e ningunha das dúas depende necesariamente dun intercambio monetario.

Un dos grandes relatos xerais sobre a vida rural é que a súa poboación é vella, conservadora e de mente pechada. E enúnciase o relato de boca en boca, como se entre as xeracións existira unha terrible loita de superioridade moral, cuxas armas principais son o desprestixio e a consciente ignorancia de estilos de vida alternativos aos propios.

Non podo negar que cando comecei a vivir nunha casa no medio do monte, cheguei un pouco influenciada por aqueles rumores. Porén, bastou unha semana para darme conta de que o capitalismo non conquistou todas as rexións do planeta. Con emoción e esperanza, constatei que aínda hai moitas comunidades que se resisten á súa lóxica, aínda que algunhas o fagan de xeito parcial ou incluso inconsciente. Como intúo que é o caso da aldea galega á que cheguei a vivir.

***


Era verán e estaba soa na casa por primeira vez desde que cheguei a vivir a Galiza. Esperte e comecei a ordenar a casa cando escoitei que alguén chamaba á porta. Asomeime primeiro pola fiestra porque non esperaba a ninguén. A miña veciña Rosa, á que entón vira so un par de veces, traíame un cubo cheo de xudías, tomates e leitugas da súa horta. Recibino case coma se fose unha ofrenda. Non pola súa actitude ou porque eu merecera ese presente, senón porque era algo prezado, produto de meses de traballo que non podía agradecer máis que mostrándolle respecto. Ela non lle deu tanta importancia e marchou.

Cando pechei a porta escoitei ruídos na cociña. Camiñei lentamente cara aló e vin a Lourdes, ao seu marido Álvaro e ao seu irmán Roberto -todos eles veciños- entrando pola porta posterior con ferramentas nas mans. Sen llo pedir, aceitaron as portas de aluminio, regaláronme unha grella de butano, e Álvaro quedou toda a tarde reinstalando a vella cociña de ferro que caera polo abandono.

Aínda estaba Álvaro loitando coa lama, cando Margarita e Carmen -máis veciñas- déronme un microondas. Foi a súa forma de cooperar na nosa travesía para poder volver facer habitable a casa.

Os días foron pasando, Rosa seguía a traer cubos cheos de verduras case a diario, outras veciñas deixábanme ferramentas e axudábanme a limpar o xardín e a podar as plantas. Clemen, Carlos e Ricardo trouxeron unha neveira e unha lavadora que non utilizaban... Con cada atención, íame pondo máis nerviosa: Non tiña cartos nin nada que lles ofrecer en troco.

Non foi ata que Margarita nos pediu o soporte dunha cama vella para cercar a leira, que fun intuíndo a lóxica do intercambio baixo a que se rexen as relacións na aldea. Porén, todo acontece de xeito moito máis claro na acción, na terra.

***

Todo o traballo de reprodución que se leva ao cabo no campo lógrase pola capacidade de cooperación. Ao longo do ano, as veciñas xúntanse para a tarefa que toque segundo indique a tempada: Botar ou cultivar as patacas, matar ao porco, sulfatar, vendimar ou podar as viñas, preparar a zorza e encher os chourizos...

Se alguén ve que unha veciña está a labrar, o normal é que a vaian axudar, incluso se non pediu axuda. Ás veces, se a tarefa foi longa, como agradecemento ofrécese un bocadillo. En casos como os da matanza do porco ou da vendima, que son prácticas que levan todo o día, é común que se preparen empanadas, tortillas ou se ase algo no forno para que todas as persoas que viñeron a axudar coman. Como é a maneira máis clásica de agradecer e o máximo que algunhas poden ofrecer, rechazar a oferta pode resultar un pouco descortés.

Do mesmo xeito, se alguén precisa patacas para comer ou incluso un radiador eléctrico para o inverno, como foi o meu caso, pode adquirilas se alguén máis ten e sóbranlle. Sen cartos de por medio. Hoxe por ti, mañá por min.

É palpábel que este tipo de intercambios e favores fomentan un tipo de relacións sociais moito máis complexas e profundas entre as veciñas da aldea, que entre as veciñas das cidades. E conforme a poboación rural vai envellecendo, brindar axuda xa non é so un asunto no que intervén a familia, senón que a comunidade vaise coidando entre si.

A pesar de que a propia xente da aldea diga reiteradamente sobre eles mesmos "non estamos tan unidos" ou "xuntarnos a convivir xa é cousa do pasado", podo decatarme de que en realidade os vínculos entre as persoas da comunidade son tan fortes, que a partir deles móvese a economía local.

Tampouco se pode negar que neste contexto, a individualidade, a competencia e a envexa, por mencionar algunhas variantes de comportamento, non existan. A diferenza, ao meu parecer, é que mentres nas cidades as accións poden verse determinadas por estes factores, aquí convívese a pesar deles.

Os lazos sociais son tan importantes que aquí a consigna "o voto é segredo" tómase de xeito literal e ninguén di a que partido vai votar. As posibles discusións e fracturas que o desacordo político pode xerar poñen en perigo as relacións das integrantes da comunidade. Claro, isto á súa vez ten outro tipo de implicacións, como a despolitización da vida cotiá.

***

Atoparme no medio desta lóxica tan distinta á que estaba acostumada nas cidades, fai que me pregunte, todo isto estará determinado polo acceso ás materias primas que se obteñen a través da terra e do traballo? De ser así, a canto tempo se remonta esta forma de procurar a vida propia e a vida allea? As dificultades económicas que azoutaron ao mundo rural galego desde hai séculos propiciaron nalgunha medida a cooperación diaria que vexo?

Para min e o meu compañeiro foi unha sorte ter chegado a estar parte do mundo. Puidemos comezar a habitar unha casa en estado de abandono por mais de tres décadas grazas á colaboración de toda a aldea. O afecto e o coidado ao noso redor, que asemellan aos que se atopan nunha familia, foi un apoio emocional importante que contrarresta a soidade de vivir lonxe da terra natal.

A falta de mobilidade, de emprego ou de cultura na zona na que se vive son sempre unha desvantaxe e son algunhas das razóns polas que a xente migra ás cidades. Para unha lóxica de vida, hai máis posibilidades na urbe. Porén, hai outro tipo de valores importantes da vida rural que fan posible a subsistencia, os cales non se poden medir en termos monetarios porque aínda non foron tocados polas farpas do capitalismo.

Sobre o blog
Espazo literario adicado a difundir a idea de que outros estilos de vida son posibles. Un repertorio que busca dignificar as experiencias e os coñecementos que existen nas zonas rurais a través da observación, reflexión e narración da vida social e cultural dunha aldea galega.
Ver todas as entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Madrid
Patrimonio La antigua fábrica Clesa se salva de la demolición y será declarada Bien de Interés Cultural
El inmueble, icono de la arquitectura industrial española del siglo XX de la ciudad de Madrid, diseñado por el arquitecto Alejandro de la Sota y construido en 1957, entrará en la categoría de monumento.
Flamenco
Las Cadenas “El flamenco lo alimenta la afición, no la industria”
Jóvenes del sector creativo, hostelero, de las artes y de la comunicación, se unen para crear una peña flamenca en Jerez de la Frontera, por puro amor al arte jondo y para continuar con el relevo generacional y acoger nuevas expresiones flamenca
Sobre o blog
Espazo literario adicado a difundir a idea de que outros estilos de vida son posibles. Un repertorio que busca dignificar as experiencias e os coñecementos que existen nas zonas rurais a través da observación, reflexión e narración da vida social e cultural dunha aldea galega.
Ver todas as entradas
Investigación
Investigación Varios refuxiados denuncian á ONG Rescate Internacional por explotación laboral e agresión sexual
A Garda Civil investiga o centro de Mondariz-Balneario tras varias denuncias por parte de voluntarios migrantes que aseguran traballar sen contrato a cambio de 50 euros semanais. A ONG xestiona 1.700 prazas do programa estatal de acollida.
Comunidad de Madrid
Luis A. Ruiz Casero “Durante la transición la cárcel de Carabanchel albergó a más presos que en algunos años del franquismo”
De los presos franquistas que construyeron el penal, pasando por los que fueron fusilados, hasta los revolucionarios que pusieron patas arriba el centro penitenciario con iniciativas como la COPEL, Luis A. Ruiz Casero ofrece en 'Carabanchel. La estrella de la muerte del franquismo', un documentado homenaje a las luchas de las personas internas.
Industria armamentística
Genocidio Las relaciones armamentísticas de España e Israel han sido “más lucrativas que nunca” desde octubre de 2023
Un informe del Centre Delàs señala diferencias significativas en las armas que España dice que ha vendido a Israel y las que Israel registra. Las empresas israelíes han firmado 46 contratos con las administraciones por más de mil millones.

Últimas

O Teleclube
O Teleclube 'Os Pecadores' loitan contra montruos reais e mitolóxicos no novo episodio de 'O Teleclube'
O dúo do director Ryan Coogler e o actor Michael B. Jordan estrean unha película sobre a experiencia afroamericana cunha ameaza sobrenatural engadida.
Opinión
Opinión ¡A la mierda Europa!
Hay otra Europa que es víctima de la Europa neoliberal y belicista que apuesta por la industria de las armas a costa de los derechos sociales, es una Europa que se muere de vergüenza cada vez que ve imágenes de Gaza o Cisjordania.
Laboral
Laboral Al borde de la huelga en la educación pública vasca
Los cuatro sindicatos convocantes denuncian que el Departamento de Educación vasco no se han sentado a dialogar hasta este viernes pocos días antes de los paros
Laboral
Laboral Los sindicatos convocan huelga en Mediapro durante las últimas jornadas de la liga de fútbol
El final de la liga de fútbol podría no verse en televisión si la empresa HBS, nueva adjudicataria de la producción de La Liga, no garantiza la subrogación del personal. Los sindicatos han convocado huelga del 13 al 27 de mayo en el grupo Mediapro.
Palestina
Ocupación Isarelí Primera movilización unitaria contra el genocidio en Palestina y por el fin del comercio de armas con Israel
Este sábado 10 de mayo se espera en Madrid una asistencia multitudinaria de personas venidas desde cientos de municipios de todo el Estado español para concentrar la protesta de los ataques indiscriminados del Israel contra la población palestina.
Tribuna
Tribuna Para acabar de una vez con las nucleares: sobre el último intento de prolongar la vida de las centrales
Los voceros de la nuclear han encontrado la oportunidad ideal para difundir sus bulos con el apagón del 28 de abril. Quieren generar polémica para mantener operativa una infraestructura innecesaria, peligrosa y que genera residuos incontrolables.
Análisis
Análisis ¿Existe una identidad europea?
El 9 de mayo se celebra el “día de Europa”, que conmemora la paz y la unidad en el continente y que coincide con la declaración presentada en 1950 por Robert Schuman que sentó las bases de la cooperación europea. Pero, ¿qué es Europa realmente?
Estados Unidos
Libertad de expresión Canadá recomienda al profesorado LGTBQ+ o crítico con Trump no viajar a Estados Unidos
Una circular de la Asociación Canadiense de Profesores Universitarios (CAUT) recomienda “encarecidamente” que el personal académico viaje a los EEUU “solo si es esencial y necesario”.
El Salto Radio
El Salto Radio Malismo
Hacerse el “malote” aporta beneficios: entrevista con Mauro Entrialgo, autor de Malismo, un ensayo sobre los mecanismos de ostentación del mal

Recomendadas

Laboral
Laboral Coidar sen dereitos: a loita das traballadoras nas residencias privadas de Galiza
Sen tempo nin medios para ofrecer uns coidados axeitados, alertan dunha situación insostible nos centros e denuncian a privatización dun servizo a costa do benestar das persoas maiores e dependentes.
Pensamiento
Lola Olufemi “No me atraen las utopías lejanas, estoy más interesada en el ahora”
La escritora e investigadora británica Lola Olufemi trabaja desde la certeza de que el presente no es una jaula, desde la confianza en que viviremos cosas diferentes aunque no se sepa exactamente de qué tipo van a ser.
Catalunya
Acción directa Las Sublevaciones de la Tierra francesas llegan a Catalunya: “Necesitamos una forma nueva de luchar”
Una acampada de tres días y una acción simbólica han sido el pistoletazo de salida de Revoltes de la Terra. La organización ha sido capaz de unir a ecologistas de campo, de ciudad y campesinado en una dinámica de lucha “nueva”.