O prelo
Hôzuki: Os desafíos da muller e a maternidade en Xapón

Se a tradución é unha oportunidade para que unha cultura se abra a outra, a editorial Rinoceronte proporciónanos a oportunidade de achegarnoss desde a nosa propia lingua a Xapón; de coñecer, a través da literatura contemporánea da illa, de que xeito se vive a maternidade e a que tipo de obstáculos se enfrontan as mulleres na sociedade xaponesa. 

Shumazaki naceu en Gifu, Xapón, en 1954. Traballou cinco anos como mestra de preescolar polas mañás e de gramática inglesa polas tardes. Migrou a Canadá onde, despois de probar sorte por Toronto e Vancouver, se asentou en Montreal. Alí, aos 40 anos, estudou francés de xeito autodidacta, lingua na cal escribe e publica as súas novelas. Toda a súa obra literaria está escrita por pentaloxías.

En Hôsuki, Shimasaki sigue a  Mitsuko, madre de Tarô, un neno xordomudo de sete anos. A vida de Mitsuko é bastante tranquila e ordinaria: a maioría das súas tardes consisten en ordenar libros na súa tenda e coidar do seu apracible fillo. A súa mente, pola contra, brama desasosego nos seus monólogos internos. Mitsuko preséntasenos como unha muller que vive no pasado, inmersa entre as súas extintas relacións amorosas, na súa mocidade perdida e nos seus remordementos. Ao longo das primeiras páxinas desta curta novela que flúe delicadamente, intuímos que hai algo que a protagonista nos oculta. 

A historia comeza cando, vestida cun elegante quimono color pastel, chega á librería unha muller acompañada da súa filla pequena. Mitsuko queda sorprendida pola lista de libros especializados que lle pide esa muller. No entanto, a visitante non deixa de mirar o seu fillo. O breve tempo que dura este encontro é suficiente para que os nenos traben amizade e Sato, a elegante muller, intente manter unha conversación con Mitsuko, quen non está disposta a romper a barrera social e empezar unha relación con ela.  

Con todo, o novo vínculo entre os nenos toma forza e a libreira non terá outra opción máis que volver a ver a Sato para logo descubrir que hai anos os seus camiños xa se cruzaran e que esa muller representa un risco para manter unida á súa familia.  

Mulleres insólitas 

En Hôsuki indágase sobre distintos tipos de feminidade. Aki Shimazaki preséntanos unha novela que se constrúe por tres mulleres que, malia a diferenza de idade ou clase, teñen algo en común: as tres son nais e todas gardan secretos. A tres, nalgún momento da súa historia, tomaron decisións que, de non manter en segredo, serían condenadas pola sociedade machista na que habitan.  

Por unha banda, a autora introduce a dúas mulleres que, na aparencia, son diametralmente distintas: unha é nai solteira que ten que recorrer a outros traballos alén da librería para poder manter a súa familia, mentres que a outra muller casou por acordo cun home rico. Porén, a través destas figuras femininas que aparecen en Hôzuki, Shimazaki logra retratar un Xapón máis cru e realista do que soemos ler ou escoitar. Fálanos dun país onde as mulleres conviven coa prostitución, o casamento arranxado, o aborto; onde, a pesar de contar co interese polo coñecemento, non lograron estudar ningunha profesión. 

Por outra banda, aínda que se sabe pouco da nai de Mitsuko, alén de que vive coa súa filla, a súa historia conta cun pasado que ben podería representar as consecuencias de ser muller e vivir nunha sociedade inmersa no sistema patriarcal.    

Pero, sobre todo, Aki Shimazaki escribe do amor e a dor que conleva a maternidade. Descríbea nun plano humano no que a perda e o arrepentimento se mesturan co coidado e o afecto incondicional.  

Os “outros” 

A presencia masculina en Hôsuki é particular. Ao igual que a maioría das personaxes femininas nas grandes obras literarias protagonizadas por homes, estes varóns están presentes ao longo de toda a novela, mais de xeito secundario. As súas accións poderían chegar a condicionar a trama ou a acción das mulleres en certo sentido e até certo punto, pero non de forma substancial. Aparte de Shôji, o gran amor perdido de Mitsuko, todos os demais homes aparecen como fantasmas que son nomeados só polas súas iniciais e ostentan todo o que as mulleres non puideron ter por conta propia: educación, estabilidade económica. 

Infancia autónoma 

A representación da infancia tamén é importante no libro de Shinizaki. Non son personaxes que aparecen coma “pretextos” que motivan ás protagonistas. Son interlocutores que interpelan e desafían ás figuras adultas no mellor sentido. Aparecen na historia como figuras intelixentes, perspicaces, con desexos, intereses e sensibilidade. A discapacidade de Tarô, por exemplo, está tratada no libro con cautela e, ao final, non é o que define a personaxe nin a súa relación cos demais. Os vínculos entre as nais e os seus fillos sempre están mediados polo respecto mutuo, a escoita e o coidado.  

*** 

Por último, a autora sedúcenos a través dos diferentes sistemas de escritura xaponesa que conviven no seu libro, os cales se constitúen como unha personaxe máis, cheos de arestas, segredos e susceptibles a diversas interpretacións. Ao igual que as mulleres de Hôsuki, os verdaderos significados das palabras escóndense detrás das aparencias.  

Hôsuki é unha novela curta que avanza lixeiramente a través de enunciados curtos. Aki Shimizaki logra construír unha atmosfera apracible que despois sacude para revelarnos o que hai nas zonas escuras da trama que nos presenta e coa cal logra atraparnos de xeito delicado, case imperceptible.