O prelo
Cando as mulleres se fixeron individuos na literatura

Aínda que carga cos peores estigmas, a escritora feminista Louisa May Alcott escribiu un clásico que abriu novos horizontes aspiracionais para as mulleres.
11 jun 2021 22:36

Mociñas é un dos textos máis estigmatizados da historia da literatura. A pesar de que lograra consagrarse coma un “clásico” ao pouco tempo de saír do prelo, aínda até hoxe, máis de 150 anos despois da súa publicación, segue a cargar co peso do demérito por ser considerado como literatura feminina “sentimental”.

Mais Mociñas é moito máis que unha novela romántica, rosa ou sentimental. Por primeira vez na historia da literatura americana do século XIX, un libro daba a visión feminina dun periódo histórico concreto, por primeira vez aparecía unha novela escrita por unha muller que daba conta da poboación rural durante a guerra civil. Máis non só iso, o libro é considerado como un prototipo tanto da literatura feminista como do realismo.

***

Louisa May Alcott, a autora, comezou a escribir desde moi nova para axudar a súa familia a superar a súas dificultades económicas. Alcott formouse en casa, mais tomou clases con grandes figuras da literatura e filosofía como Henry D. Thoreau,  Ralph Emerson e Margaret Fuller. Ademais, esta escritora norteamericana foi abertamente abolicionista e feminista, e estivo activa en moitos movementos vinculados co sufraxio feminino.

Mociñas, na súa produción literaria, en realidade, foi un imprevisto para ela, pois a escribiu por encargo do seu editor, quen lle pediu un libro de nenas que servise como un manual de valores e comportamento. Ela fíxoo sen moito entusiasmo e o manuscrito final non rematou de compracer nin a autora nin ao seu editor. Se non fose pola sobriña do editor, quen leu o libro con satisfacción, quizabes o manuscrito nunca sairía do prelo. Mociñas foi publicada por primeira vez en 1868 e tivo un éxito inmediato e abraiador.

Mociñas converteuse nun acompañante de millóns de nenas ó longo dos anos. Foi un referente fundamental para varias mulleres, ó grao que autoras como Simone de Beauvoir, Margaret Atwood ou Patti Smith declararon que, se non fose polo libro de Louisa May Alcott, quizabes nunca concibirían a idea de converterse en escritoras.

“Envolvendo a súa cabeza no xornal, Jo deleitouse coa súa primeira historia publicada cunhas poucas bágoas porque ser independente e gañarse o eloxio daqueles aos que amaba eran os máis queridos desexos do seu corazón”.

Esta historia segue ás irmás March, (Meg, Jo, Beth e Amy) ó longo dos anos, xusto durante a súa transición á vida adulta. Este bildungsroman feminino está composto por máis dunha vintena de capítulos nos que vemos episodios da vida desta familia nos que aprenden leccións e se constitúen como individuos. Pois en Mociñas non lemos sobre catro nenas do século XIX cuxa perspectiva de vida esta centrada en contraer matrimonio, como se podería chegar a pensar. Non: son catro personaxes perfectamente deliñados, con intereses e paixóns propias que traballan polo benestar individual e colectivo nun ambiente coidadoso e rodeado de afecto.

Por outra banda, é innegable que a novela ten un claro carácter didáctico que se fai presente, sobre todo, a través da figura da nai, quen guía e aconsella ás súas fillas. Sen dúbida, a perspectiva xeral que seguen as personaxes está relacionado cunha moral cristiá que responde, á vez, ás normas sociais da época na que foi escrita. Con todo, o feito de que sexan personaxes con características, personalidades e ambicións tan distintas, fai que ese didactismo quede un tanto velado, pois a vida en comunidade fainos lembrar que non hai unha soa maneira de afrontar a vida.

“A riqueza é certamente unha cousa moi desexábel, pero a pobreza ten o seu lado asollado, e un dos doces usos da adversidade é a xenuína satisfacción que provés do traballo da cabeza ou da man e á inspiración da necesidade debemos a metade das sabias, belas e útiles beizóns do mundo Jo deixou de envexar ás mozas máis ricas, sentíndose cómoda ao saber que podía satisfacer as súas propias necesidades e non tiña que pedir un céntimo a ninguén”.

Louisa May Alcott logra profundizar nese xeito de “habitar” e a súa narrativa reconcilia a realización individual e as normas sociais: a súa mirada feminista logra facerse presente en medio de todas as normas patriacais nas que sitúa a diéxeses. Nos momentos nos que se podería considerar que está a facer unha romantización da pobreza, por exemplo, ao mesmo tempo fala e valora o pracer do traballo. Porque, aínda que as irmás March non traballen no sentido que hoxe concibimos o traballo remunerado, cada unha traballa de forma autodidacta, nun pasatempo. Ó final, Alcott amosa que as mulleres, por moi negado que tivesemos o acceso á educación ou ó mundo laboral, atopamos os xeitos de formarnos e de crear espazos de pensamento e reflexión. Tamén, continuamente ó longo do libro, faise fincapé en que o benestar persoal e as relacións afectivas son máis importantes que a riqueza material.

Con todo, non deixa de ser un libro que responde ás regras patriarcais e morais da época, mais por iso é moito máis destacable que a autora lograse abrir unha ventá ás limitacións impostas polo mercado editorial do seu contexto: Louisa May Alcott devela e critica certos mecanismos de opresión de tal xeito que incluso, nalgúns pasaxes da novela, trataos con certa ironía para deixar en evidencia o absurdo de certos ideais sociais.

“Rides de min cando digo que quero ser unha dama, pero refírome a unha verdadeira dama de pensamento e actos. (...) Quero estar por enriba das pequenas mesquindades e parvadas que estragan a tantas mulleres”.

Desta forma, alén da moral cristiá e de ensinar “os xeitos nos que debe comportarse unha dama”, o que realmente transcende na lectura de Mociñas é a importancia da realización individual, da xenerosidade e da empatía, así como a loita por unha independencia e a busca de relacións afectivas baseadas no respecto, no apoio mutuo e o coidado. Neste sentido, podería dicir que Mociñas é un libro revolucionario que abriu un novo horizonte aspiracional ás nenas lectoras, afastado da vaidade. As irmás March son referentes femininos intelixentes, complexos e ambiciosos, non superficiais nin pasivos.

Chama tamén a atención a infinidade de referencias bibliogáficas que o texto contén, que non só comproba a bagaxe cultural da autora, senón que dá carácter ás personaxes principais, cuxas lecturas son, fundamentalmente, a obra de escritoras feministas da súa época.

-Así que debemos tolerar as cousas e as persoas que detestamos, tan só porque non somos belas e millonarias, verdade? Bonito sentido da moralidade! 
-Non cho discuto pero así funciona o mundo. A xente que vai contracorrente só cnsegue que os demais se rías das súas desgrazas. 
-A min gústame e sereino se podo porque, malia que se rían, o mundo nunca prosperará sen eles. Ti conseguirás máis cousas pero eu pasareino mellor.

Mociñas irrompeu nun canon totalmente masculino como unha obra na que, por fin, as mulleres auto-representabanse na literatura. Nesa mesma liña, o libro posiciona o doméstico como escenario dramático posíbel nun sistema no que imperaba o personaxe masculino aventureiro que vai en busca e conquista doutros mundos. Louisa May Alcott dignifica ese espazo aos que se nos relegou ás mulleres e o volve un lugar onde tamén poden suceder cousas que paga a pena contar.

O éxito masivo do libro presionou a autora, quen, para a segunda parte da novela, viuse obrigada a levar ás personaxes a unha dirección máis convencional, afastada das premisas iniciais que nos presentaba no primeiro libro. Con todo, hai que ler por encima destes aspectos, que responden ó seu contexto, e recoñecer o que Mociñas significou na historia para as mulleres.

Agora, a 153 anos da súa primeira publicación, podemos acceder a este gran clásico na nosa lingua grazas á editorial Laiovento e a magnífica tradución realizada por Rocío Viéitez Ferro.  Esta edición de Mociñas, inaugura a nova colección Candemaia, que publicará textos traducidos escritos por mulleres que nos axuden a vivir e nos mostren que pode haber luz aínda nos momentos máis escuros.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Educación
Educación Cómo 15 años de PP en la Xunta de Galicia han aniquilado la oferta de material educativo en gallego
El decreto de plurilingüismo, impulsado por Feijóo y Rueda, ha castellanizado todas las etapas educativas y restringido el mercado a las editoriales gallegas: ya no hay libros de Tecnología en gallego.
Nacionalismo galego
Galeguismo Mercedes Docampo, a muller desterrada que axitou o feminismo no Partido Galeguista na Segunda República
No 90 aniversario da pronuncia dun dos discursos feministas de maior calado no seo do Partido Galeguista, recuperamos a memoria dunha muller que acabaría por inspirar a participación política de miles de mulleres en Galiza.
Redes sociales
Redes Sociais TikTok, a plataforma dos novos creadores de contido en galego
Conversamos con catro creadoras de contido en galego no TikTok para coñecer a súa percepción sobre a lingua nesta ferramenta.
Economía
En primera persona Instrucciones por si encuentras muerta a tu suegra
Todo el que está en el mundillo sabe que el sector funerario vive casi un duopolio de facto y lo máximo que se está dispuesto a hacer es poner una multa de vez en cuando. Cuando alguien llama a una, ni se imagina al entramado que está llamando.
Educación pública
Iglesia Semana Santa: negocios, procesiones en colegios, inmatriculaciones y fervor
Más allá de la expresión cultural, la Semana Santa tiene una esfera económica que genera millones de euros y otra social que le sirve a la Iglesia Católica para legitimar sus privilegios dentro del Estado español.
Genocidio
Ayman Qwaider “A la gente se le pide una cantidad excesiva de dinero para poder salir de este campo de exterminio de Gaza”
Profesor especializado en educación en emergencia y educación inclusiva, Ayman Qwaider vive en Australia. Desde allí, intenta ayudar a su familia a salir de Gaza, mientras denuncia la ocupación israelí y la complicidad de la comunidad internacional.
Venga, circula
Venga, circula Un paso, luego otro
Llega un día en el que vemos con claridad algo que solíamos observar en los demás pero que nunca —prometíamos— nos sucedería a nosotros.
Sexualidad
Consultorio de sexualidad ¿Qué tengo si me diagnostican Síndrome de Ovario Poliquístico?
Afecta a entre un 7 y un 13% de las mujeres en edad reproductiva, y el 70% están sin diagnosticar. Pero, ¿qué es el SOP y como podemos apaciguar sus síntomas?
Palestina
Palestina Viaje al fondo del horror
El fotoperiodista Javier Bauluz cubrió la primera Intifada, la primera gran rebelión del pueblo palestino desde la creación del estado israelí.
Ocupación israelí
Opinión Las palestinas también existen
La morbilidad femenina, el conjunto de enfermedades, factores de riesgo y motivos de consulta recurrentes en las mujeres que merecen una atención específica, tiene múltiples ejes de discriminación: no es lo mismo en Suecia que en Palestina.

Últimas

Maternidad
Maternidades Reaprender la espera
El tiempo de gestación es largo y va a un ritmo distinto al que acostumbras: el ritmo natural al que desarrolla una playa, un monte, un océano. Y no estamos ya habituados a darle la mano a la pausa.
Momus Operandi
Momus operandi Todo es una narración
Nos dicen que las mentiras son la única realidad. Que aprendamos a mentirnos, que nos engañemos, que no nos importa la salud, ni los derechos laborales, ni las violencias estructurales.
Urbanismo
Urbanismo La nueva Ley del Suelo va al Congreso bajo la acusación de fomentar pelotazos urbanísticos
Sumar y Podemos no garantizan el apoyo a la ley, que limita las posibilidades de declarar nulos los planes urbanísticos, así como la acción ciudadana contra las irregularidades urbanísticas.
Más noticias
Industria
Transición industrial Mecaner, un cierre injusto o cuatro alternativas con mirada ecosocial para mantener la fábrica de Urduliz
ESK y LAB han presentado el ‘Plan de Transición Ecosocial’ que ha elaborado la cooperativa Garúa como una herramienta para la búsqueda de soluciones al ERE propuesto por la multinacional Stellantis.
Sidecar
Sidecar Crisis intratable en la República Democrática del Congo
Una y otra vez los actores externos han fracasado a la hora de contener la escalada de violencia en la República Democrática del Congo.
América Latina
Caribe Haití: el fracaso neocolonial y el “eterno castigo de su dignidad”
La crisis de gobernabilidad que vive Haití después del alzamiento paramilitar que liberó a más de 3.600 presos y expulsó al primer ministro es un capítulo más de una historia colonialismo y dependencia.
El Salto Twitch
El Salto TV Economía y titulares de guerra
En el programa en directo de Economía Cabreada del 26 de marzo se hizo un análisis de la deriva bélica de la Unión Europea, sus gobiernos y de los grandes medios con Tica Font y Miquel Ramos.

Recomendadas

Investigación
Investigación O Goberno galego repartiu 4.000 millóns de euros en contratos a dedo en só seis anos
Desde 2018, a Xunta asinou 1.034.964 contratos sen sacalos a concurso: algo máis do 30% do diñeiro do que dispón para o exercicio de 2024. Ademais, 35.362 deses contratos teñen un importe entre 14.000 e 14.999 euros, o límite legal.
Memoria histórica
Marc Solanes “Mi bisabuela luchó en el frente y fue considerada una mala madre, pero lo hizo por sus hijas”
En ‘Las niñas de Elna’ (Pollen, 2024) el periodista reconstruye la historia de las mujeres de su familia resolviendo enigmas para resignificar la imagen de la mujer en la historia.
Argentina
Argentina Myriam Bregman: “El de Milei es un típico gobierno neoliberal con recetas ortodoxas clásicas”
Quien fuera candidata de la izquierda a la presidencia en las elecciones en las que Milei salió victorioso, evalúa las consecuencias del gobierno de La Libertad Avanza y las respuestas que están dando los distintos actores políticos.
Ríos
Radiografía fluvial de España La tierra que no amaba sus ríos
Los ríos ibéricos agonizan. Casi la mitad de las masas de agua está en mal estado. Presas, sobreexplotación, contaminación y crisis climática son sus principales amenazas, con la agroindustria como mayor agresora.