O prelo
Cando as mulleres se fixeron individuos na literatura

Aínda que carga cos peores estigmas, a escritora feminista Louisa May Alcott escribiu un clásico que abriu novos horizontes aspiracionais para as mulleres.
11 jun 2021 22:36

Mociñas é un dos textos máis estigmatizados da historia da literatura. A pesar de que lograra consagrarse coma un “clásico” ao pouco tempo de saír do prelo, aínda até hoxe, máis de 150 anos despois da súa publicación, segue a cargar co peso do demérito por ser considerado como literatura feminina “sentimental”.

Mais Mociñas é moito máis que unha novela romántica, rosa ou sentimental. Por primeira vez na historia da literatura americana do século XIX, un libro daba a visión feminina dun periódo histórico concreto, por primeira vez aparecía unha novela escrita por unha muller que daba conta da poboación rural durante a guerra civil. Máis non só iso, o libro é considerado como un prototipo tanto da literatura feminista como do realismo.

***

Louisa May Alcott, a autora, comezou a escribir desde moi nova para axudar a súa familia a superar a súas dificultades económicas. Alcott formouse en casa, mais tomou clases con grandes figuras da literatura e filosofía como Henry D. Thoreau,  Ralph Emerson e Margaret Fuller. Ademais, esta escritora norteamericana foi abertamente abolicionista e feminista, e estivo activa en moitos movementos vinculados co sufraxio feminino.

Mociñas, na súa produción literaria, en realidade, foi un imprevisto para ela, pois a escribiu por encargo do seu editor, quen lle pediu un libro de nenas que servise como un manual de valores e comportamento. Ela fíxoo sen moito entusiasmo e o manuscrito final non rematou de compracer nin a autora nin ao seu editor. Se non fose pola sobriña do editor, quen leu o libro con satisfacción, quizabes o manuscrito nunca sairía do prelo. Mociñas foi publicada por primeira vez en 1868 e tivo un éxito inmediato e abraiador.

Mociñas converteuse nun acompañante de millóns de nenas ó longo dos anos. Foi un referente fundamental para varias mulleres, ó grao que autoras como Simone de Beauvoir, Margaret Atwood ou Patti Smith declararon que, se non fose polo libro de Louisa May Alcott, quizabes nunca concibirían a idea de converterse en escritoras.

“Envolvendo a súa cabeza no xornal, Jo deleitouse coa súa primeira historia publicada cunhas poucas bágoas porque ser independente e gañarse o eloxio daqueles aos que amaba eran os máis queridos desexos do seu corazón”.

Esta historia segue ás irmás March, (Meg, Jo, Beth e Amy) ó longo dos anos, xusto durante a súa transición á vida adulta. Este bildungsroman feminino está composto por máis dunha vintena de capítulos nos que vemos episodios da vida desta familia nos que aprenden leccións e se constitúen como individuos. Pois en Mociñas non lemos sobre catro nenas do século XIX cuxa perspectiva de vida esta centrada en contraer matrimonio, como se podería chegar a pensar. Non: son catro personaxes perfectamente deliñados, con intereses e paixóns propias que traballan polo benestar individual e colectivo nun ambiente coidadoso e rodeado de afecto.

Por outra banda, é innegable que a novela ten un claro carácter didáctico que se fai presente, sobre todo, a través da figura da nai, quen guía e aconsella ás súas fillas. Sen dúbida, a perspectiva xeral que seguen as personaxes está relacionado cunha moral cristiá que responde, á vez, ás normas sociais da época na que foi escrita. Con todo, o feito de que sexan personaxes con características, personalidades e ambicións tan distintas, fai que ese didactismo quede un tanto velado, pois a vida en comunidade fainos lembrar que non hai unha soa maneira de afrontar a vida.

“A riqueza é certamente unha cousa moi desexábel, pero a pobreza ten o seu lado asollado, e un dos doces usos da adversidade é a xenuína satisfacción que provés do traballo da cabeza ou da man e á inspiración da necesidade debemos a metade das sabias, belas e útiles beizóns do mundo Jo deixou de envexar ás mozas máis ricas, sentíndose cómoda ao saber que podía satisfacer as súas propias necesidades e non tiña que pedir un céntimo a ninguén”.

Louisa May Alcott logra profundizar nese xeito de “habitar” e a súa narrativa reconcilia a realización individual e as normas sociais: a súa mirada feminista logra facerse presente en medio de todas as normas patriacais nas que sitúa a diéxeses. Nos momentos nos que se podería considerar que está a facer unha romantización da pobreza, por exemplo, ao mesmo tempo fala e valora o pracer do traballo. Porque, aínda que as irmás March non traballen no sentido que hoxe concibimos o traballo remunerado, cada unha traballa de forma autodidacta, nun pasatempo. Ó final, Alcott amosa que as mulleres, por moi negado que tivesemos o acceso á educación ou ó mundo laboral, atopamos os xeitos de formarnos e de crear espazos de pensamento e reflexión. Tamén, continuamente ó longo do libro, faise fincapé en que o benestar persoal e as relacións afectivas son máis importantes que a riqueza material.

Con todo, non deixa de ser un libro que responde ás regras patriarcais e morais da época, mais por iso é moito máis destacable que a autora lograse abrir unha ventá ás limitacións impostas polo mercado editorial do seu contexto: Louisa May Alcott devela e critica certos mecanismos de opresión de tal xeito que incluso, nalgúns pasaxes da novela, trataos con certa ironía para deixar en evidencia o absurdo de certos ideais sociais.

“Rides de min cando digo que quero ser unha dama, pero refírome a unha verdadeira dama de pensamento e actos. (...) Quero estar por enriba das pequenas mesquindades e parvadas que estragan a tantas mulleres”.

Desta forma, alén da moral cristiá e de ensinar “os xeitos nos que debe comportarse unha dama”, o que realmente transcende na lectura de Mociñas é a importancia da realización individual, da xenerosidade e da empatía, así como a loita por unha independencia e a busca de relacións afectivas baseadas no respecto, no apoio mutuo e o coidado. Neste sentido, podería dicir que Mociñas é un libro revolucionario que abriu un novo horizonte aspiracional ás nenas lectoras, afastado da vaidade. As irmás March son referentes femininos intelixentes, complexos e ambiciosos, non superficiais nin pasivos.

Chama tamén a atención a infinidade de referencias bibliogáficas que o texto contén, que non só comproba a bagaxe cultural da autora, senón que dá carácter ás personaxes principais, cuxas lecturas son, fundamentalmente, a obra de escritoras feministas da súa época.

-Así que debemos tolerar as cousas e as persoas que detestamos, tan só porque non somos belas e millonarias, verdade? Bonito sentido da moralidade! 
-Non cho discuto pero así funciona o mundo. A xente que vai contracorrente só cnsegue que os demais se rías das súas desgrazas. 
-A min gústame e sereino se podo porque, malia que se rían, o mundo nunca prosperará sen eles. Ti conseguirás máis cousas pero eu pasareino mellor.

Mociñas irrompeu nun canon totalmente masculino como unha obra na que, por fin, as mulleres auto-representabanse na literatura. Nesa mesma liña, o libro posiciona o doméstico como escenario dramático posíbel nun sistema no que imperaba o personaxe masculino aventureiro que vai en busca e conquista doutros mundos. Louisa May Alcott dignifica ese espazo aos que se nos relegou ás mulleres e o volve un lugar onde tamén poden suceder cousas que paga a pena contar.

O éxito masivo do libro presionou a autora, quen, para a segunda parte da novela, viuse obrigada a levar ás personaxes a unha dirección máis convencional, afastada das premisas iniciais que nos presentaba no primeiro libro. Con todo, hai que ler por encima destes aspectos, que responden ó seu contexto, e recoñecer o que Mociñas significou na historia para as mulleres.

Agora, a 153 anos da súa primeira publicación, podemos acceder a este gran clásico na nosa lingua grazas á editorial Laiovento e a magnífica tradución realizada por Rocío Viéitez Ferro.  Esta edición de Mociñas, inaugura a nova colección Candemaia, que publicará textos traducidos escritos por mulleres que nos axuden a vivir e nos mostren que pode haber luz aínda nos momentos máis escuros.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Galego
Manifestación Miles de persoas enchen Compostela cun berro único en defensa da lingua galega
A plataforma Queremos Galego conseguiu aglutinar voces diversas da Galiza social, política e cultural para “parar a emerxencia lingüística” que sofre a lingua propia e así esixir á Xunta “un cambio de actitude”.
Galicia
Galicia Exámenes en castellano en la CRTVG: un retroceso histórico tras 40 años de consenso
La cadena que dirige Alfonso Sánchez-Izquierdo permite por primera vez elegir entre gallego y castellano en los exámenes de acceso, generando dudas sobre el futuro de la lengua gallega en los medios públicos de Galicia.
Crisis climática
Informe de la OMM El nivel del mar se disparó en un 2024 que contabilizó el mayor número de desplazados climáticos en 16 años
El balance climático de 2024 de la Organización Meteorológica Mundial resalta datos preocupantes en indicadores clave de la crisis climática y confirma que el pasado fue el año más cálido jamás registrado.
Activismos
Movementos sociais Guerra xeopolítica e loitas sociais: un ciclo de conferencias aborda en Vigo as raíces dun mundo en crise
Poñentes como Xosé Manuel Beiras, Miguel Urbán, Queralt Castillo ou Aurora Moreno abordarán algunhas das cuestións clave para analizar o presente e argallar ideas para o futuro nunhas xornadas organizadas polo grupo de activistas Ecoar.
Crisis climática
Informe España experimentó 28 días de temperaturas por encima de la media en invierno por el cambio climático
València experimentó el mayor número de días por encima de la media (33) y Barcelona vivió la mayor intensidad de la anomalía: 1,4ºC sobre el promedio. Casi 394 millones de personas por todo el mundo sufrieron 30 días o más inusualmente cálidos.

Últimas

Más noticias
Arte
Arte y memoria histórica Un artista renuncia a un premio de la Academia de Bellas Artes Canaria por su defensa del monumento a Franco
Acaymo S. Cuesta argumenta que la posición de la Academia con respecto al ‘Monumento al Caudillo’ de Juan de Ávalos es contraria a los principios democráticos que defiende y no recogerá el galardón.
Análisis
Análisis La hipérbole pasa factura a Vox y deja la mayoría absoluta en manos de Sumar y Podemos
La caída de dos puntos de Vox muestra cómo la izquierda y el PSOE podrían seguir teniendo una oportunidad de evitar un Ejecutivo del Partido Popular con la ultraderecha.
València
Racismo El Aita Mari se querella contra Vox Borriana y un diputado ultra por llamarles “barco negrero”
Un edil de Borriana y diputado autonómico ultra les acusó de ser “barco de negreros” y “cooperador necesario de las mafias de tráfico de personas”. El partido difundió estas declaraciones.

Recomendadas

Medio ambiente
Medio ambiente A Xunta desoe a oposición social e dá luz verde ambiental á celulosa de Altri e Greenalia
O informe da administración galega, gobernada polo PP de Alfonso Rueda, conclúe que a proposta é “ambientalmente viable” e pasa por alto as decenas de miles de alegacións presentadas, así como a contestación social.
Costas
Costa A ría de Arousa, ao bordo do colapso ecosistémico
A principal produtora de marisco de Galiza afronta unha crise sen precedentes; o impacto da contaminación actual e a de potenciais industrias como Altri ou a reapertura da mina de Touro poñen en perigo o sector do mar.
Medio ambiente
Medio ambiente Miles de persoas enchen as prazas galegas contra o ‘si’ ambiental da Xunta a Altri
A Plataforma Ulloa Viva logrou mobilizar decenas de concentracións nos concellos da conca do río Ulla e máis alá para protestar contra a Declaración de Impacto Ambiental aprobada polo Goberno de Alfonso Rueda para a celulosa.
Cine
Vicente Monroy “El capitalismo es un ejercicio de destrucción de la curiosidad”
En su nuevo ensayo, Vicente Monroy convierte la penumbra de las salas de cine en protagonista, tejiendo un relato fascinante que une sus dos grandes pasiones: el cine y la arquitectura.