O prelo
Como aprendín a ler: longa viaxe cara á literatura

Agnés Deserthe aprendeu a ler logo de rematar a súa carreira en letras inglesas. A lectura pode ser máis que comprender o significado das palabras.
Como aprendín a ler Rinoceronte
16 abr 2021 22:57

Hai que admitilo dunha vez por todas: aprender a ler é, na maioría das ocasións, un proceso tortuoso. Mais non me refiro a aprender a descifrar os símbolos, en ligalos a un son e logo a un significado. Senón ao proceso de aprehender o texto, de darlle un sentido, de establecer unha relación coas palabras.

En Como aprendín a ler, Agnès Deserthe comparte a complicada relación que tivo coa lectura desde a súa máis tenra infancia até que, décadas máis tarde, puido adentarse no mundo dos libros.

Deserthe naceu en París en 1966. É filla de migrantes procedentes de Rusia e Líbano. Escribiu máis de trinta libros, entre os que hai un amplo catálogo de títulos infantís. A súa segunda novela, Un segredo sen importancia (1996) gañou o premio Livre Inter. A súa novela Cómeme (2016) foi traducida a máis de 20 linguas e tamén conta con varios premios pola súa labor como tradutora. Como aprendín a ler (2013) foi o seu segundo ensaio e xa conta con varias edicións na súa lingua orixinal e con varias traducións. En lingua galega, foi publicada pola editorial Rinoceronte no ano 2018.

Este derradeiro libro expón as problemáticas que hai no xeito en que se nos achega á lectura. Apoiada no seu gran sentido do humor e cunha prosa lixeira, Agnès Deserthe comeza o seu relato aos cinco anos, cando declara dúas cousas: que quere ser escritora e que odia ler.

O seu desencanto comeza coa súa primeira lectura: un libro didáctico da primaria. “Sublévome [o libro] fala de xente que non existe pero que finxe existir. Lembro o odioso desengano que experimentei. Nenos eficaces, astutos e aventureiros, unidos por una amizade invencible. Síntome atacada persoalmente por esas historias protagonizadas por persoíñas impecables. Se os personaxes alcanzan esa perfección, eu, que aparentemente me asemello a eles, tamén debería poder alcanzala (…) Síntome humillada por esas lecturas. Abandónoas”.

Desde o inicio, a autora propón unha relación clara entre a identidade e a lectura. Mais, nesta primeira parte do libro, Deserthe céntrase en facer unha crítica ao carácter impositivo co que se nos presentan os libros no sistema escolar. Isto, evidentemente, termina por xerar un rexeitamento nas potenciais lectoras desencadeado pola carencia de propósito ou sentido nas lecturas que non nos din nada da nosa vida, que non se relacionan con nós.

“Volvo pensar en certos clichés que circulan sobre a lectura na escola; con frecuencia oio, ou leo, que o pracer de ler, xustamente por ser un pracer, non pode ser prescrito. Explícasenos que a obriga escolar e as expectativas de triunfo que carrexa bloquean e inhiben, é dicir, estragan a relación individual do xove lector coa obra que sabe que se verá obrigado a esmiuzar, a regurxitar en forma de control con nota.”

O peso do canon literario aparece tan pronto como entramos á escola. Desde crianzas imos aprendendo a lista de libros e dos nomes dos autores (sic) que “debemos” ler. O canon comeza a representar unha carga, unha exixencia, unha tarefa illada do pracer que nos fai rexeitala e, non sen un alto grao de culpa e vergoña, fuxir dos grandes nomes. Vincular o sentido da obriga á lectura é quizabes un dos peores erros que se poden cometer nunha clase de literatura. Mais, grazas a este ensaio autobiográfico, podemos comprobar que o mundo das letras é moito máis amplo do que pensamos. Sobre isto, Agnès Deserthe narra que, aínda nesa etapa en que ler lle causaba angustia, experimentaba unha vehemente atracción pola poesía, polo xeito en que as palabras se distanciaban do anódino e acomodabanse para crear unha sorte de música chea de ritmo e harmonía. A autora constata que a lectura excede, incluso, ao propio contido dos libros; que é unha experiencia totalmente subxectiva na que é a lectora quen completa o libro, quen lle da forma, quen lle da sentido. E viceversa.

No seu Manifiesto pola lectura (2020), a escritora Irene Vallejo di “A veces atopamos nunha páxina, prodixiosamente trasparentes, ideas e sentimentos que en nós eran confusos, e así o oficio de vivir resúltanos menos caótico.” Ler é un acto que usamos para comprendernos a nós mesmas. Nese sentido, está directamente relacionado coa nosa identidade. E, xustamente, unha das grandes reflexións en Como aprendín a ler ten que ver, con esta relación. Deserthe non pasa por riba do que lle supón ser filla de migrantes xudeus, vivir en París e atoparse fronte a lingua e literatura francesa, as cales se erixen como símbolos do imperialismo cultural occidental. Para ela, ler supoñía unha traizón cara a súa herdanza familiar.

“Para min, existe un vínculo entre exilio e lectura, entre humillación social e lectura, entre a palabra “xudeu” e a palabra “libro”. Durante anos negueime a ler porque o meu avó materno fora deportado, porque a familia do meu pai se vira obrigada a abandonar Libia e despois Alxeria, porque, malia os nosos esforzos, nunca eramos franceses dabondo, burgueses dabondo, porque a lectura, por un desgraciado xogo de prestidixitación, estaba asociada con Francia, a Francia da terra, a terra que nunca coñecería, que nunca posuiría”.

Deste xeito, a autora responde á pregunta de Bakhtin “Desde onde se escribe?” cun: “desde onde se le?”. Converte á literatura en algo moito máis libre, abandona a idea de que debe ser un obxecto sacralizado e universal ao que hai que admirar desde unha respectuosa distancia.  Deserthe vincúlaa coa vida, coa experiencia, coa memoria.

“Descubrir eses textos era comprender de onde viña eu, non xeográficamente, senón histórica e socialmente”.

Como aprendín a ler é un ensaio, mais tamén pode ser un bildungsroman, unha historia de crecemento na que a protagonista transita por varios camiños, varios libros, até atopar o indicado: aquel que supoñerá o inicio do gozo da lectura. Nese sentido, o texto de Angès Deserthe é tamén unha historia de amor. De amor á literatura.

A pluma da autora é áxil e logra que, nas poucas páxinas que compoñen este libro, nos sintamos identificados coas súas experiencias e reflexións. Tamén nos axuda a comprender un pouco mellor a nosa propia relación coa lectura de tal xeito que se achegar a Como aprendín a ler, pode ser unha oportunidade para reafirmar, tanto os nosos vínculos, como o sentido que lle damos cada unha á literatura. Ou, tamén, pode animarnos a rachar coas fronteiras que nos afastan dela e darlle outra oportunidade á experiencia de ler.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Literatura
Millanes rivas “El 25-M nos facilita generar una comunidad y creo que ‘Paisaje nacional’ contribuye a ello”
Un encuentro con el escritor Millanes Rivas a propósito de su novela ‘Paisaje nacional’, con Extremadura, su historia herida y el 25 de marzo de fondo conversado.
Literatura
McKenzie Wark “Mi transición fue como un montón de pequeñas ediciones”
‘Amor, dinero, sexo y muerte’ (Caja Negra, 2025) se presenta como un libro de “memorias”, pero no es exactamente eso. La obra recoge una docena de cartas en las que Warck se aproxima a los temas de sus obras anteriores de una forma íntima.
Opinión socias
Literatura Orwell y el nuevo mundo
Ahora que se han normalizado brutales situaciones de desigualdad, de injusticia, de violencia, guerra y muerte, haríamos bien en recuperar a Orwell.
Salario mínimo
Salario mínimo PSOE y Sumar intentan llegar a un acuerdo para no perjudicar con el IRPF a los trabajadores con el SMI
La ministra de Hacienda ha confirmado que sería “algún tipo de medida que permita compensar a aquellos pocos trabajadores” en la situación de tener que tributar con el salario mínimo.
Residencias de mayores
Residencias Fondos de inversión y residencias: la mano invisible que retuerce los cuidados
Mientras DomusVi, en manos del fondo de inversión ICG, ya es la empresa con más residencias privadas del Estado, residentes, familiares y trabajadoras explican lo que supone que las prácticas especulativas acunen la vejez de las personas.
Opinión
Opinión Bretón no es un monstruo, ni Martín el nuevo Capote
Frente a la libertad sin peros que defienden unos, la responsabilidad de muchos: la de ciudadanos y librerías que se niegan a comprar o vender, respectivamente, el libro que Anagrama ha tenido a bien materializar.
LGTBIfobia
Manifestación Plataforma Trans planta cara a la transfobia con una manifestación contra el odio
La convocatoria el 29 de marzo denuncia un contexto internacional antiderechos. La organización pide a partidos y sindicatos que se sumen a la marcha porque la transfobia es un problema social, y por lo tanto también político, explican.

Últimas

AGANTRO
Agantro Tatuaxe: terapia e tendencia
Da marxinación á moda, o carácter simbólico e ritual da tatuaxe atópase actualmente erosionado polas dinámicas capitalistas.
Música
Música Pervertidos y puritanos, a los pies de Ethel Cain
Proyectos musicales como ‘Perverts’ de Ethel Cain son capaces de imponer silencio en medio de tanto ruido para pensar en un momento en que las redes sociales son herramientas tendenciosas para la difusión de propaganda de ultraderecha.
Gasto militar
Gasto militar “No nos resignamos a la guerra”: 70 organizaciones rechazan la deriva militarista de la UE y el Gobierno
Más de 70 organizaciones y personalidades de la cultura y el activismo firman un manifiesto que rechaza la escalada belicista y el rearme frente a una posible agresión rusa.
Palestina
Cisjordania Hamdan Ballal, codirector de ‘No other land’, agredido por colonos israelíes
Según los testigos que presenciaron el ataque, el cineasta está herido. Poco antes de las 14h el codirector de la cinta ha anunciado que Ballal ha sido puesto en libertad.
Minería
Minería estratégica en Extremadura La Comisión Europea declara “estratégicos” tres proyectos mineros en Extremadura
Las Navas (Cañaveral), Aguablanca (Monesterio) y La Parrilla (Almoharín) obtendrán financiación, verán facilitados sus procesos de tramitación y se beneficiarán de plazos más reducidos. La mina de Valdeflores no es considerada estratégica.
Más noticias
Obituario
Obituario Jesús Santos, el basurero que se ganó el corazón de Alcorcón
Alcorconero de toda la vida, teniente alcalde, activista social y sindicalista, Jesús Santos hizo que aquellos que le acompañaron en su camino se ilusionaran por la política.
Israel
Genocidio Mercadona vende tampones y patatas procedentes de Israel
En 2024 se produjo una reducción de las importaciones de tampones y patatas israelíes. Mercadona es una de las plataformas que trabajan con estos productos.
Madrid
Madrid La Sareb amenaza con el desahucio a dos jóvenes activistas en Carabanchel
Cadete 7, el bloque en lucha del que el ‘banco malo’ prevé desalojarles de forma inminente este jueves 27, fue el primero recuperado por el movimiento de vivienda de Madrid en 2013 tras haber permanecido deshabitado desde 2008.
Palestina
Palestina Egipto abre la puerta a un nuevo alto el fuego en Gaza con el visto bueno de Hamás y EEUU
A cambio de la retirada gradual de la tropas de Israel en la Franja, serían liberados cinco rehenes cada semana. El Gobierno de Netanyahu no se ha pronunciado y siguen los ataques contra población civil.

Recomendadas

Medio ambiente
Medio ambiente Milleiros de persoas enchen A Pobra do Caramiñal para berrar contra a celulosa de Altri e a mina de Touro
Unha grande multitude por terra e centos de embarcacións por mar esíxenlle ao Goberno de Alfonso Rueda que “recúe” ante o potencial desastre ambiental que sobrevoa Galiza.
Guerra en Ucrania
Guerra en Ucrania Colegios underground en Járkov después de tres años de guerra
La ciudad ucraniana construye escuelas subterráneas, preparadas para aguantar ataques balísticos y nucleares.
Feminismos
Irene García Galán “La memoria feminista hay que construirla desde abajo, desde nuestras casas”
‘Hilaria’ (Errata Nature, 2025) es un libro dedicado a la tatarabuela de Irene García Galán, pero también un ensayo político que navega a través de la memoria feminista, el antipunitivismo y el anarquismo.
Argentina
Estela de Carlotto “Faltan todavía muchos nietos por encontrar”
Al cumplirse 49 años del golpe cívico-militar, la presidenta de Abuelas de Plaza de Mayo dialogó con El Salto y apuntó contra el Gobierno de Milei y su ministra de Seguridad, Patricia Bullrich, que encabeza la represión de la protesta social.