Galicia
Axenda rural: a peregrinación á Franqueira

Como en moitas das festividades poulares, a romaría da Franqueira é un exemplo de organización e cooperación entre comunidades. A mulditudinaria peregrinación se remonta ao século VII e antes da crise sanitaria do COVID-19 só se tiña interrompido pola guerra.

Franqueira 2019
Un dos tractores adornados para levar as imaxes sacras ata o santuario da Franqueira
5 jun 2020 17:16

peregrinación á A Franqueira é un evento que ninguén deixa pasar na niña parroquia. Cada ano unha comisión da aldea sae de madrugada e camiña ducias de quilómetros levando a súa virxe a costas para chegar á misa multitudinaria das Pascuíñas. É un evento que reúne a centos de persoas que proveñen de poboados Galicia e Portugal.  

Esta festividade lévase a cabo desde hai séculos e só se tiña interrompido antes pola guerra, ata este ano. A crise sanitaria do COVID-19 impediu a celebración da romaría e obrigou á organización a facer a misa vía streaming. Mais non foi suficiente para a miña veciñanza que, na véspera da data na que se acostuma facer a procesión, non se cansaban de lamentar a cancelación dcamiñada e da feira.

Porque a cuestión non é camiñar ata o santuario da Franqueira e atreveríame a dicir que vai alén da fe aínda que esta estea presente. É unha desas datas nas que a xente permítese deixar de traballar en pos do pracer. É unha ocasión na que ducias de parroquias que comparten un mesmo obxectivo se organizan e colaboran para atoparse e celebrar. Quen cargará o estandarte? Quen traerá os chalecos amarelos? Quen se encarga dos bocadillos á metade do camiño? Quen quere cargar á virxe os próximos quilómetros? Quen quere compartir unha ración de polbo? E de churrasco?

Relato aquí a miña crónica da peregrinación do ano pasado porque foi unha experiencia que me permitiu achegarme doutro xeito á cultura galega e porque sinto que facer memoria é unha maneira de revivila aínda que este ano o faga desde a miña casa. 

A CRÓNICA

Eran as catro da mañá cando soou o primeiro foguete. Os cans feriron o silencio co seus ladridos. A ninguén lle faltaba asomarse á fiestra para saber o que estaba a pasar. Tampouco tería servido de algo, a escuridade aínda era espesa. No cumio do monte as dúas pequenas fiestras da igrexa ilumináronse como ollos de gato. 

Cando as luces se apagaron -o gato volveu a durmir-, o son dos foguetes comezou soar máis e máis próximo. Baixaban polo monte. Quen? Cantos? A expectativa levántase. Só o ollo adestrado das veciñas distinguía algo entre as sombras. Coa súbita frustración que lle nace a quen sinala o evidente, levantaban o dedo cara á escuridade, onde eu debería ver un grupo de persoas baixando da montaña. 

Puiden velas só cando pasaron debaixo dun poste de luz. Alcancei a distinguir os triángulos que forman as pernas conforme se dan pasos. Logo, volveron a desaparecer na negrura. Non moito tempo despois apareceron a cen metros debaixo doutro poste de luz e puiden distinguir a unha cardume de dez persoas. 

Levanteime e prepareime para acompañalos na súa empresa. Non foi ata que pasaron xusto fronte a min que vin a virxe da parroquia, apoiada no trono cargado por catro persoas. Unha máis levaba a cruz da aldea e outra levaba o estandarte no que se podía ler “Nosa Señora do Rosario, Sabaxáns”. 

A HISTORIA

A Franqueira é unha parroquia que pertence ao consello de A Cañiza, Pontevedra. Cada ano lévase a cabo unha romaría na que máis de 60 imaxes de diversas aldeas son levadas a maneira de peregrinación para renderlle honor á virxe no seu santuario de A Franqueira. É unha das celebracións máis importantes na axenda da parroquia na que vivo (Sabaxáns) e as súas contornas. 

Esta romaría é coñecida como “As Pascuíñas” ou “Pascuas menores”, pois celébrase o luns de Pascua do Espírito Santo. Esta tradición remóntase á aparición da virxe de El Rosario no século VII. A imaxe tiña permanecido oculta nunha furna no alto dun monte. Cando apareceu, a veciñanza de Luneda e A Franqueira discutían sobre a cal das dúas parroquias lle pertencía a imaxe. Optouse por poñer a imaxe da virxe sobre un carro tirado por bois cos ollos vendados. Cara a onde camiñasen, sería o lugar onde se lle brindaría culto á virxe. Construíuse unha ermida en A Franqueira unha vez cos bois se dirixiron cara alí.  

Sabaxáns, entre moitas outras parroquias de diversos Consellos, cada ano saca a imaxe relixiosa da súa igrexa ás catro da mañá para iniciar a procesión a través dos montes ata chegar ao Santuario de A Franqueira. No meu caso, o percorrido foi de case trinta quilómetros e durou de cinco a seis horas. Ao longo do camiño, as parroquias que quedan de paso, vanse sumando á procesión coas súas respectivas imaxes, estandartes e cruces.  

***

Cando me unín á procesión, andando pola estrada que baixa a través do monte, non podía ver nada ao meu redor. A sombra negra das árbores delineábase sobre o pano de estrelas. A veciñanza tendeume un chaleco amarelo con cintas reflectintes e ían alumeando o camiño con lanternas. Ir a cegas a través das montañas fai imposible non imaxinarse a vida previa á electricidade. Así é como vivían esta mesma procesión fai cen anos? 

A camiñada foi lixeira ata que, unha hora despois, chegamos a un extremo da ponte de pedra que marca a entrada a Mondariz. Antes de cruzalo nos sentamos ao borde da estrada e esperamos a que o resto das parroquias das contornas chegaran. 

Alumeados aínda só polos postes de luz, comezaron os rituais ancestrais de benvida entre as parroquias que consiste en “cruzar e inclinar reverentemente por tres veces a cruz, o pendón e o estandarte cos respectivos que chegan de cada parroquia. O mesmo fan os portadores da imaxe da Virxe do Rosario que saen ao encontro dos portadores de cada imaxe visitante facendo tres xenuflexións ante eles e abrazándoos cando se encontran. Se trata dun acto propio da Idade Media”1.

O camiño é longo mais hai algúns momentos para descansar. Cando non reina o silencio, as bromas e os comentarios entre as procesións de cada parroquia levantan los ánimos. Aínda que, escoitando ditos comentarios todo o percorrido, o pensamento que máis inxectaba forzas non era necesariamente un sobre a vista que se ía a ter desde a cima da montaña unha vez chegáramos ao final do traxecto, nin sequera sobre a misa masiva do mediodía, senón o de comer unha boa ración de polbo da feira. 

O ceo foise aclarando e perdín a conta das parroquias que percorremos. A última hora do traxecto deixamos a estrada e subimos o monte por un deses camiños que abre o paso frecuente. 

Franqueira 2019 estandartes
Estandartes de distintas parroquias acomodados logo de chegar ao santuario

Ao chegar, unha carpa branca xigantesca levantábase na cima dunha montaña. Recibíronnos con aplausos centenares de persoas e logo tivemos que facer fila para ca virxe de Sabaxáns puidera “saudar” á de A Franqueira. Despois, pasamos a pousala no seu respectivo sitio de exhibición, a carón das ducias de virxes que tiñan chegado. 

Fóra da carpa, había un sitio destinado a aparcar tractores adornados con coroas e ramos de flores nos que outras parroquias, quizabes máis afastadas ca nosa, transportaron as súas imaxes sacras. 

A feira era masiva e vendían todo tipo de cousas. Desde polbo, churrasco, pan e queixo, ata zapatos, bolsos e xoguetes. A pesar de que a maioría da mocidade ten saído sistematicamente a vivir ás cidades, o sitio estaba repleto de xuventude. Porque cabe mencionar que na procesión de Sabaxáns non fun a única que camiñaba na procesión nin aprendía las coreografías de los ritos por primeira vez. Tamén ía, orgulloso e contento, un neno de 8 anos. Por non mencionar a os dous ou tres adolescentes. A pesar do panorama da crise demográfica no rural galego, estou segura que á nosa pequena parroquia quédanlle varios anos para desprenderse desta tradición. 

Despois de comer unha ración de polbo, de ver a cantidade de velas que se prenden no santuario e de levar un paquete de rosquillas na miña mochila, volvín no coche da miña veciña Lourdes, escusándome así da camiñada de regreso.

[1]http://www.afranqueira.org/?sec=17&lang=esConsultado el (03/06/20)

Sobre o blog
Espazo literario adicado a difundir a idea de que outros estilos de vida son posibles. Un repertorio que busca dignificar as experiencias e os coñecementos que existen nas zonas rurais a través da observación, reflexión e narración da vida social e cultural dunha aldea galega.
Ver todas as entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Madrid
Patrimonio La antigua fábrica Clesa se salva de la demolición y será declarada Bien de Interés Cultural
El inmueble, icono de la arquitectura industrial española del siglo XX de la ciudad de Madrid, diseñado por el arquitecto Alejandro de la Sota y construido en 1957, entrará en la categoría de monumento.
Flamenco
Las Cadenas “El flamenco lo alimenta la afición, no la industria”
Jóvenes del sector creativo, hostelero, de las artes y de la comunicación, se unen para crear una peña flamenca en Jerez de la Frontera, por puro amor al arte jondo y para continuar con el relevo generacional y acoger nuevas expresiones flamenca
Sobre o blog
Espazo literario adicado a difundir a idea de que outros estilos de vida son posibles. Un repertorio que busca dignificar as experiencias e os coñecementos que existen nas zonas rurais a través da observación, reflexión e narración da vida social e cultural dunha aldea galega.
Ver todas as entradas
Galicia
Galicia A Xunta aprobou a celulosa de Altri argumentando que a súa cheminea de 75 metros sería “icónica”
O Informe de Patrimonio Cultural, favorable á multinacional, emitiuse con base en dúas encargas externas, contratadas e pagadas pola empresa ao ex presidente e ao actual tesoureiro de Icomos-España.
Industria armamentística
Genocidio Las relaciones armamentísticas de España e Israel han sido “más lucrativas que nunca” desde octubre de 2023
Un informe del Centre Delàs señala diferencias significativas en las armas que España dice que ha vendido a Israel y las que Israel registra. Las empresas israelíes han firmado 46 contratos con las administraciones por más de mil millones.
Estados Unidos
Libertad de expresión Canadá recomienda al profesorado LGTBQ+ o crítico con Trump no viajar a Estados Unidos
Una circular de la Asociación Canadiense de Profesores Universitarios (CAUT) recomienda “encarecidamente” que el personal académico viaje a los EEUU “solo si es esencial y necesario”.
República Dominicana
República Dominicana El Gobierno de Abinader desafía a la ONU expulsando mujeres embarazadas y recién paridas desde los hospitales
La campaña contra las migrantes haitianas del Gobierno de República Dominicana ha llegado a las maternidades. Decenas de mujeres embarazadas o con sus bebés en brazos han sufrido esta política.
Catalunya
Acción directa Las Sublevaciones de la Tierra francesas llegan a Catalunya: “Necesitamos una forma nueva de luchar”
Una acampada de tres días y una acción simbólica han sido el pistoletazo de salida de Revoltes de la Terra. La organización ha sido capaz de unir a ecologistas de campo, de ciudad y campesinado en una dinámica de lucha “nueva”.
Violencia machista
Violencia machista Estadística del INE sobre violencia de género: disminuye un 5% en 2024 tras aumento histórico del 12% en 2023
En 2024 se registraron 34.684 mujeres víctimas de violencia de género correspondientes a los asuntos en los que se habían dictado medidas cautelares u órdenes de protección.

Últimas

Represión
València Activistas valencianos por el derecho a la vivienda enfrentan penas de cárcel y miles de euros en sanciones
El movimiento de lucha vecinal contra la turistificación y la especulación inmobiliaria de Caixers, así como en el proyecto de vivienda conocido como La Peseta, denuncian el hostigamiento represivo.
Más noticias
Madrid
Derecho a la vivienda Izquierda parlamentaria y organizaciones sociales reclaman medidas para acabar con el racismo inmobiliario
Una proposición no de ley ha sido registrada en el Congreso para solicitar al Gobierno que actúe contra las prácticas discriminatorias contra personas migrantes a la hora de acceder a una vivienda.
Música
Música E150, a mil por hora en este matadero
Vuelve, por cuatro noches, la zapatilla hardcore del mítico grupo catalán.
Reducción de jornada
Trabajo El Gobierno aprueba el proyecto de ley para reducir la jornada laboral a 37,5 horas
La norma pasará al Congreso donde no cuenta con los apoyos necesarios de todos los socios de Gobierno, por lo que la Ministra de Trabajo ha apelado a la responsabilidad del Partido Popular para que esta nueva jornada laboral salga adelante.
Ley de Extranjería
El Salto Radio El laberinto de la ley de extranjería y la ILP Regularización Ya
La abogada antirracista Florencia Brizuela y la escritora Vivi Alfonsín cuestionan la existencia de la Ley de Extranjería y analizamos en qué punto está la ILP que regularizaría a 500.000 personas.

Recomendadas

Laboral
Laboral Coidar sen dereitos: a loita das traballadoras nas residencias privadas de Galiza
Sen tempo nin medios para ofrecer uns coidados axeitados, alertan dunha situación insostible nos centros e denuncian a privatización dun servizo a costa do benestar das persoas maiores e dependentes.
Alemania
Alemania Ines Schwerdtner: “Los conservadores tienen esta estrategia de normalizar la AfD, pero eso ha salido muy mal”
De profesión periodista, Ines Schwerdtner ha sido una de las responsables del ascenso de Die Linke, un partido que pasó de no aparecer en las encuestas a superar el 8% en las elecciones de febrero.