Medio rural
A caza e os seus cans

Eu, que medrei nunha cidade, estaba acostumada a ver polas rúas cans vestindo roupas do más bonitas, gatos en carriolas que, en canto chegan a súa casa, xogan no seu reino composto de castelos de felpa que as veces ocupan a metade dos salóns. Até coñecía pequenos roedores que vivían nun mundo xigantesco composto por túneles, rodas e serraduras.  

A relación cos animais no rural, no entanto, é moi distinta. Ningún can (excepto quizabes o meu) dorme dentro da casa, os gatiños non contan con camas cómodas e os pequenos roedores son animais que se desexa sacar a toda costa das adegas e non mascotas para ter dentro da casa.  

Ter un animal na miña aldea é, nun principio, unha cuestión meramente práctica: todos teñen unha utilidade. Os cans están para protexer a casa e escorrentar os depredadores ou os xabarís que fan desfeitas na millarada; os gatos, para cazar ratos; as galiñas e patos, para poñer ovos; as cabras, ovellas e vacas, para aproveitar o leite, comer ás crías ou para vender, e os porcos... xa sabemos para que. Son contadas as casas que teñen cabalos, por exemplo, só polo gusto de coidalos. 

A pesar de todo, o sentido de utilidade dos animais non quita que a xente despois poda xerar unha relación sentimental cos animais e encariñarse con eles grazas á convivencia. Cando eu estivera preocupada porque o meu gatiño Lucas non aparecera en case unha semana, preguntei a un veciño se o tiña visto. El respondeume: “Non o vin, non. Pero vaia, carallo, non te preocupes que iso é cousa boa, agora tes unha boca menos que alimentar...” Secasí, sei que ese mesmo veciño, aínda que non o diga, adora o can que o acompaña a todas as labranzas desde hai cerca de dez anos e que cada que el senta a descansar, recibe o can, que corre a sentarse ao seu carón, con sorrisos e caricias. 

Escoitando á veciñanza, entendín que, cando se medra nun contexto de precariedade onde todo o que se sementa e se coida se aproveita e se sacrifica, encariñarse moito cos animais non fai sentido. “¿Para que lle poñer nome aos porcos se ao final imos matalos?”, comentan algúns. Non lles parece lóxico, por exemplo, que na miña casa non nos comamos as nosas galiñas. Para que coidalas e alimentalas se ao final non se van a aproveitar? Porque iso si, todos os animais da miña aldea están ben coidados e, polo menos até a súa morte, teñen unha vida mellor da que tiveron moitos animas cuxa carne logo atopamos no supermercado. Mais non busco profundar neste texto nos debates éticos relacionados coa alimentación das poboacións labregas.  

O que quero dicir é que, cando os animais son o medio para un fin, as súas condicións de vida dependen da sensibilidade de cada persoa que os custodia. Aínda que eu non teña coñecemento de que na miña aldea alguén trate mal aos animais, teño escoitado contos sobre algún home que maltrataba as súas cabras e gatos dun xeito que non é doado relatar. 

Mais hai unha constante bastante estendida no que respecta a malas condicións de vida cara a un animal cunha función en particular: a caza. 

IR DE CAZA 

A cacería é unha actividade que moitas persoas a consideran como un “deporte” (A Real Federación Española de Caza, que obtivo o seu título ‘real’ pola concesión do rei no 2002, regula as normativas de dita actividade e a encadra no Consello Superior de Deportes).  Mais o mundo da cacería é máis grande do que nun principio sospeitara, xa que tamén existe a “caza natural, sostible e respectuosa co medio ambiente”, en palabras do presidente da Asociación de Cazadores Navarros, Miguel Iñigo.  

A caza no meu contexto inmediato, unha aldea pontevedresa, máis que unha cuestión de tradición, é un acto que potencia os encontros sociais e unha actividade que prové o pracer de adentarse e camiñar no medio do monte. Pero tampouco hai que esquecer da relación cultural entre a masculinidade e as armas. Na miña parroquia non hai ningunha muller-cazadora, así que podería supoñer que a caza tamén ten que ver coa reafirmación da masculinidade entre os grupos de homes.  

E é unha actividade bastante habitual. Das tres casas que rodean a miña, dúas teñen cans de cacería. Nun principio, polo tipo de discursos cos que medrei, pensara que falar con algún veciño-cazador sobre a caza sería un pouco incómodo para ambos. Daba por sentado que o dilema ético estaría presente e que o faría sentir incómodo. Mais non. As charlas son moi abertas e flúen sen problema ningún. Ao final, a caza está regulada polas administracións públicas e na aldea é unha actividade de ocio máis como os torneos de tute ou as noites de bingo. 

Así pois, nos primeiros meses cando aínda non coñecía moi ben a ninguén, ocorréuseme preguntar ao meu veciño-taxista se el ía de cacería. Nese momento mirara que a caza era algo tan común que pensei que ben podía funcionar como unha desas conversacións para combater os silencios inconfortables.  

Mais o home, para a miña sorpresa respondeu: “fun unha ou dúas veces. De feito merquei unha escopeta e todo. Pero despois me din de conta que o que me gustaba era saír a camiñar polo monte e sentar nunha pedra a comer un bocadillo. E para iso non tiña a necesidade de matar a un coenllo... porque a min no me gustou matar así, dábame moita pena”.  

Chámame a atención que, a pesar de que toda a poboación da miña parroquia cría animais para eventualmente sacrificalos e consumilos, non a calquera, como é o caso do meu veciño-taxista, gústalle saír a cazar. É como se os animais en liberdade espertaran unha sensibilidade particular, como se houbese unha diferencia entre os salvaxes e os que se mercan cun propósito en específico.  

Agora ben, cada fin de semana, o bar da aldea enchese de coches con remolques nos que nunha caixa metálica de metro e medio por metro e medio, van polo menos dous ou tres cans que ladran enfurecidos a calquera persoa distraía que se achegue moito á eles. 

OS CANS 

Cada que baixo a Mondariz pola estrada, paso por unha casa-bar. Nunha das paredes da casa  construíuse con ladrillos un cuarto con dimensións de un metro de ancho e dous de longo. Nese pequeno espazo, pechado dun costado cunha reixa de metal, viven dous cans. Dous. Sempre que paso están alí e cada que me achego a mirarlles de cerca, recibenme amosándo os cabeiros, enfurecidos, rabiados...  

Até o día de hoxe non me explico por que, se a construción está ao carón da estrada, ningunha autoridade tomou cartas no asunto. Segundo o artigo no. 9 da LEY 4/2017, de 3 de octubre, de protección y bienestar de los animales de compañía en Galicia, está prohibido “Manter aos animais en condicións inadecuadas, desde o punto de vista hixiénico-sanitario ou medioambiental, ou desatender o coidado e atención necesarios, de acordo coas necesidades fisiolóxicas e etolóxicas segundo a raza e especie.” (Tradución miña)  

Que os cans de caza vivan en esas condicións é máis que común e algo do que non se fala. Polo menos non o suficiente. Noutra casa da miña parroquia, nunha gaiola de aproximadamente metro e medio de ancho e sete de largo, viven SETE cans. Cans que son substituídos cada determinado tempo xa que o índice de mortalidade é bastante alto, como se pode supoñer se pensamos que esas gaiolas soen estar lonxe das casas dos donos, que non se limpan con suficiente frecuencia e que os cans pelexan constantemente entre si sen que ninguén os separe ou auxilie. 

É como se os cans de caza foran dunha raza inferior aos cans de compañía. De feito, o máis común é que, nas casas dos homes-cazadores, os cans de compañía estean soltos polo patio e xardín. Mentres que os de cacería viven separados e amontoados en gaiolas.  

Non é un segredo ningún. De feito, hai unhas semanas nunha reportaxe de David Babarro sobre a fauna salvaxe de A Costa, Cudeiro, un veciño da rexión afirmaba: “atopamos cans de caza, cando rematan as batidas, abandonados nas estradas todos os anos”. Ao final do verán pasado, só na zona de Vigo, atopáronse 370 cans unha vez que rematou a tempada de cacería.  

Mentres tanto, cada ano organízanse feiras onde se poñen á venda até 2.000 cans de caza e tense chegado a pagar 4.500 euros por un can adulto. Isto contrasta, no entanto, co feito que no 2017, segundo a Garda Civil, 40% dos cans que sofren maltrato, abandono ou roubo son de caza. Se pensa que a cifra é moito maior xa que non hai constancia estatística nin un organismo que recompile os datos.  

Sen dúbida, penso que este tipo de abusos e malos tratos sobre os animais ten que ver coa mirada utilitarista da que falei. A coexistencia e interdependencia coa natureza, incluídos os animais, sexan gando ou sexan salvaxes, xa é un feito particularmente visible nas zonas rurais, mais non sempre é recoñecido. E non pido que a miña veciña lle poña un nome a cada unha da súas galiñas. Mais, que pasaría se nos damos a oportunidade de empatizar co que está fóra de nós? De agradecer o que nos dan e dar a cambio algo máis que alimento. Que outras posibilidades de convivencia cos animais traería rachar co antropocentrismo? Que podería mudar?