Memoria histórica
Crimes impunes: os galegos no holocausto e a responsabilidade franquista

Houbo 78 casos de deportados nos campos de exterminio da provincia da Coruña, 46 de Ourense, 40 de Pontevedra e 34 de Lugo, aumentando en 91 casos os datos que dera o BOE en 2019. Este xornal falou con 4 familiares dos afectados para coñecer as súas historias e entender por que estes crimes se sumaron á querela arxentina de 2010.

Acto en Vigo na embaixada Arxentina para denunciar a complicidade de Franco co holocausto nazi.
Acto en Vigo da ARMH na embaixada de Arxentina para denunciar a complicidade do réxime franquista co holocausto nazi Miguel Núñez

No mes de agosto de 2019, publicouse no BOE un recoñecemento a case 4.500 españois 109 galegos que foran deportados aos campos de concentración nazis. Pola contra, segundo os membros da Asociación pola Recuperación da Memoria Histórica (ARMH), o BOE “recolleu a investigación de Benito Bermejo e Sandra Checa no seu memorial, publicado en 2006 e ten actualizacións non recollidas”. Segundo investigadores históricos, hai máis de 9.300 deportados españois, dos que 200 son de orixe galega. Esta semana cumpriuse o 75 aniversario da liberación do campo de Mauthausen, onde esiveron uns 7.000 españois, dos que foron asasinados máis de 5.000.

“Houbo 78 casos de deportados da provincia da Coruña, 46 de Ourense, 40 de Pontevedra e 34 de Lugo”, indica Carmen García-Rodeja, portavoz da ARMH en Galiza. A maiores do de Mathausen, houbo deportados nos campos de Natzweiler-Struthof, Flossenburg, Buchenwald ou Dachau, entre outros.

“Os nazis preguntaron ao Ministerio de Asuntos Exteriores de España polos españois detidos e este rexeitounos, declarándoos apátridas”

Desde a ARMH, denuncian que as deportacións foron causa da complicidade do réxime fascista de Francisco Franco co holocausto nazi, do que segue impune 74 anos despois dos xuízos de Nüremberg. “Facemos responsábel ao franquismo das calamidades que viviron os deportados españois”, manifesta Eladio Fernández profesor de historia e coordinador do grupo de investigación dos Ourensáns deportados aos campos de concentración. “O goberno nazi preguntou ao Ministerio de Asuntos Exteriores de España  levado por Serrano Suñer polos españois detidos e este rexeitounos, declarándoos apátridas”, explica García-Rodeja. Ademais, “intercedeu nalgún caso individual para salvalo, por temas de amizades”, engade.

Presos republicanos traballando nos campos de concentración nazis. Foto do arquivo de Francesc Boix, que se usou nos xuízos de Nuremberg
Presos republicanos traballando nos campos de concentración nazis. Foto do arquivo de Francesc Boix, que se usou nos xuízos de Nuremberg

Durante a transición española, “todos os crímenes franquistas quedaron impunes coa lei de amnistía e posteriomente cando a xusticia arxentina interviu, o Estado español anulou a xustiza universal”, expón García-Rodeja. Porén, a ARMH vén de sumar no pasado mes de febreiro á querela arxentina iniciada en 2010 os crimes da ditadura no caso dos deportados en campos de exterminio nazis. “É unha vergoña que se teña que facer desde Arxentina —o que ralentiza o proceso e non por depuración propia do actual Estado español. Ademais, non se lles fixo ás víctimas o recoñecemento estatal que se debería”, lamenta Eladio Fernández.

En canto a eses galegos deportados, “atopábanse no leste do Estado español, xa que era zona republicana durante o final da guerra”, indica García-Rodeja. Unha vez perderon os republicanos, foron cara a Francia, “nunha retirada co intento de volver a España para vencer ao fascismo”, xunto a case medio millón de exiliados españois. No país galo, estiveron en campos de refuxiados situados en praias como a de Argelés, Mer ou Rivesaltes e no interior como o caso de Septfonds. Estas zonas, “eran campos de concentración onde deixaron morrer a moitas persoas. O goberno liberal-conservador do momento tiña ese ‘temor rojo’ aos exiliados españois”, explica Fernández.

Unha vez iniciada a Segunda Guerra Mundial, o goberno francés viu nos refuxiados españois un potencial de man de obra para o conflicto bélico. “Sobre todo, traballaron na liña Maginot, en autoestradas ou instalacións militares”, relata o tamén profesor de Historia na Estrada.

A partir dese punto, os nazis comezaron a deter aos españois durante a guerra. Foron levados aos stalag, campos de prisioneiros dos alemáns. Nese preciso momento realizouse a pregunta ao goberno franquista sobre qué facer cos españois, aos que se lles retirou a nacionalidade. Os detidos comezaron a ingresar nos campos de concentración entre 1940 e 1941 cun triángulo azul de apátridas cara a abaixo coa S de España (En Mauthausen todos levaban este). Por outra banda, no resto dos campos, os españois que se uniron á loita contra o nazismo, cos maquis, o que estaban nas Compañías de Traballadores Españois (CTE) do Exército Francés, ou os collidos nos ghettos francesesforon deportados co triángulo vermello cara abaixo coa S, xa que todos os españois eran considerados como roxos.

Triángulos holocausto apátridas republicanos españoles
Á esquerda, o triángulo azul que declaraba apátridas aos españois en Mauthausen. Á dereita, o triángulo vermello que levaban os españois detidos despois da ocupación nazi en Francia. Extraída do documental 'Los últimos españoles de Mauthausen y del resto de campos nazis' de Carlos Hernández. Cecilia Vázquez

No 2018 a ARMH propiciou unha homenaxe institucional no Parlamento de Galicia, asinada por todas as forzas políticas. Realizáronse tamén homenaxes individuais en diferentes Concellos do territorio galego. Mais subliñan que “debe haber unha homenaxe estatal e institucional a todas estas víctimas. Non pode ser que se ignore que houbo deportados polas súas ideas políticas ou que aínda haxa xente nas fosas comúns”, defende Eladio Fernández.Débese rematar coa política da desmemoria. Semella que non é o mesmo describir os fusilamentos dos franceses do 2 de maio que os crimes da represión durante o franquismo”, conclúe.

“O relato oficial do estado español, resalta os intereses da superestructura ideolóxica dominante do franquismo”

“Cando facemos charlas en centros educativos, hai quen pregunta se os galegos deportados eran xudeus”, quéixase a portavoz da ARMH sobre a ignorancia xeralizada co tema. Con todo, “o relato oficial do Estado español, resalta os intereses da superestructura ideolóxica dominante no franquismo”, conclúe.

No caso dos familiares, moitos non sabían que fora deles; ben porque morreran na guerra, ben porque os que sobreviviron, non querían ou non eran capaces de contar as calamidades que viviran. Grazas ás investigacións históricas realizadas, puideron reconstruír as vidas dos seus familiares. Agora, cómpre lembrar as vivencias dos deportados galegos da man dos seus familiares. 

Acto en Vigo denunciando na querella Arxentina a impunidade do franquismo.
Acto en Vigo denunciando na querella Arxentina a impunidade do franquismo. Miguel Núñez

FRANCISCO CORTÉS MARTÍNEZ, DEPORTADO DA PROVINCIA DE OURENSE

Francisco Antonio Cortes Martínez naceu no 1913 en Calvos de Randín, ao sur da provincia de Ourense. O seu pai, José, era tenente de Carabineros, destinado en Calvos e en Ourense, e tamén foi coronel durante a guerra. Segundo narra Luz Cortés, a súa sobriña: “Francisco estudou na Escola Superior de Veterinaria de Madrid, chegando ao segundo curso e o meu pai Arquitectura, chegando ao cuarto. Alí, afiliáronse á Federación Universitaria Escolar, de carácter laico e republicano e máis tarde ao Partido Sindicalista”. 

Unha vez iniciada a Guerra Civil, pertenceu á 124 ‘Compañía de Asalto en el Cuerpo de Investigación y Vigilancia’ e destinado na Sección de Investigaciones Especiales e Inteligencia en Madrid. Unha vez decidida a Guerra, a familia formada polos pais e seis fillos fuxiu a Francia por Figueres, sorteando os bombardeos da aviación fascista xunto ao Goberno republicano. En cambio, “ao meu pai, do mesmo corpo, collérono en Valencia e foi mandado ao cárcere, até os anos 50 que volveu a Galiza”, conta a familiar.

En Francia, os homes estiveron no campo de Argelés. En cambio, a nai e as dúas fillas acubilláronse nunha fonda, regresando máis tarde a Calvos de Randín, coa axuda dun tío oficial do exército franquista. Alí, “sufriron insultos, desprezos e até roubos dos falanxistas, pero pudieron refacer a súa vida grazas ao apoio da maioría da veciñanza”, sinala Luz.

O tío e o avó de Luz Cortés, uníronse aos comités de traballadores franceses e á resistencia francesa, “pensamos que seguían exercendo as súas tarefas de Intelixencia”, detalla Luz. “Do meu avó só sabemos que estivo nos campos de Francia e que debeu morrer alí”. Os nazis detiveron a Francisco en Tours, en decembro do 1943. Estivo no stalag de Compiègne e tras o rexeitamento de Franco, aos trens da morte, “onde xa morría moita xente”. En Alemaña, estivo no campo de concentración de Buchenwald, co número 4353, rexistrado coma preso político, co triángulo vermello aos seus 30 anos.

No campo, Francisco inscribiuse coma carpinteiro. Foi destinado ao kommando de traballo número 30, na fábrica de armas de Gustloff II en 1944. Despois, a outro subcampo de Buchenwald: Langestein Zwienberge. Segundo Luz, “isto era para que non formasen grupos e que non se organizasen”. 

As torturas nazis deixáronlle secuelas de por vida como os tímpanos reventados e os pulmóns enfermos”

Pouco antes da liberación do campo, algúns presos sabían que a orden das SS era asesinar aos que ficaban alí. Moitos presos estaban organizados, “o meu tío xunto a outros 7 decidiron fuxir, aínda que non sobreviviron todos, pero Francisco sobreviviu”. “Desde alí, cruzaron un río e recolleuno un barco que o levou a un campamento para curalo. Despois, estivo vivindo entre París e Burdeos”, conta Luz Cortés. 

Nos anos 50, conseguiu volver a España grazas a un indulto, apoiado por un familiar seu do bando franquista. Viviu en Xixón como Delegado de Abastos, até o 1970. Tras isto, foi a Vigo coas súas irmás, a causa das súas enfermidades, onde faleceu en 1987.

Dábanlles de comer peles de patacas e sopas só de auga, mentres que aos porcos lles daban as patacas. O meu tío medía 1,80m e chegou a pesar só 39kg”

Pese a que Francisco conseguiu sobrevivir ao holocausto nazi, “deixoulle secuelas de por vida, como os tímpanos rebentados e os pulmóns enfermos a causa das torturas”, lamenta Luz. “Aos militares castigábanos cos brazos cara atrás, dislocándolle os ombros”, e engade que “buscaban que morreran nos traballos forzados de esgotamento, pero ao mínimo ápice de rebelión fusilábanos”. En canto á comida, “dábanlles de comer peles de patacas e as sopas eran só auga, mentres que aos porcos lles daban as patacas peladas, engadindo a tortura psicolóxica que supón”, explica. “Medía 1,80m e chegou a pesar só 39kg despois das calamidades que viviu no campos de exterminio”.

“Durante a maior parte da súa vida, el non quería falar do que viviu en Alemaña porque lle afectaba moito e había medo á represión franquista. Foi nos seus últimos anos de vida cando comezou a contarme algunhas cousas”, destaca a súa sobriña. Con todo, “recordarei sempre ao meu tío e ao meu pai coma persoas que aproveitaban a vida que lles quedaba e, sobre todo, moi pacíficas”.

“Hai que facer xustiza con quen loitou pola democracia e pola liberdade”, demanda Luz. “Queixámonos agora polo confinamento da COVID-19 e non pensamos nas penurias que se viviron hai menos de 100 anos”, pero advirte que o máis importante coa extrema dereita en auxe é “recordar o que eles pasaron para que non se repita”.

Francisco Cortés Martínez, anos depois de fuxir do campo de concentración, xa en España.
Francisco Cortés Martínez, anos depois de fuxir do campo de concentración, xa en España. Cedida pola familia

JOSÉ FERRADÁS PASTORIZA, DEPORTADO DA PROVINCIA DE PONTEVEDRA

José Ferradás Pastoriza naceu en 1912 en Beluso, unha parroquia ao oeste do Concello pontevedrés de Bueu. A súa historia, comeza a ser de interese para José González Ferradás, o seu sobriño cando tiña oito anos e, mirando as fotos,  preguntou por quen era ese cuarto irmán que saía coa miña nai e cos meus tíos”. “Dixéranme que o meu tío morrera na guerra, pero na igrexa da Rosa había unha placa cos mortos da guerra, e non estaba el. O teu tío era dos outros, contestarame miña nai”, relata Pepe aos seus 65 anos.

O mesmo día, xa na casa, “contoume que loitara pola República, que era un rapaz con inquedanzas socialistas, que buscaba máis melloras colectivas para a súa época”. Cando foi o golpe do 36, “José Ferradás pediulle á miña nai que estivese alerta por se viñan os fascistas a por el. O día que viñeron, fuxiu pola ventá da casa cara a Praia de Tulla. A partir de aí ninguén máis soubo del. Miña nai pensara que escapara cara Portugal”, narra José González. Aínda así, cando o seu pai voltou emigrado dos Estados Unidos, “tentou buscar algo sobre o meu tío, pero tiña que facelo con coidado, xa que eramos unha familia con fama de “roxos”.

Non lle puiden contar a miña nai que foi en realidade do meu tío, pero sentinme aliviado por saber qué fora del”

Máis tarde, no 2010, Pepe atopou un libro no que se falaba de que moitos republicanos en Catalunya remataron na Praia de Argelés. Xa buscando no Portal de Arquivos Españois (PARES), do Ministerio de Cultura, apareceu o seu tío ao que daban por morto en setembro de 1941 no campo de concentración de Gusen, subcampo de Mauthausen a 5km deste. Grazas á investigadora Maria Torres, puido reconstruír a vida do seu tío e saber que loitou en Asturias e en Euskal Herria coa compañía México da UGT.

“Non llo puiden contar á miña nai, pero sentinme aliviado por saber que fora del”, confesa o sobriño da víctima. “Enorgulléceme a consecuencia cos seus ideais, pero doeme que non se recorde, que non se queira saber e que incluso se oculte desde as institucións”, conclúe José González.

Rexistro da morte de José Ferradás Pastoriza no campo de concentración alemán. Cedido pola familia
Rexistro da morte de José Ferradás Pastoriza no campo de concentración alemán. Cedido pola familia

MANUEL RODRÍGUEZ LOURO, DEPORTADO DA PROVINCIA DA CORUÑA

Xaquín Rodríguez Louro e Manuel Rodríguez Louro alias “Marrolas” son dous irmáns do Ézaro, na provincia da Coruña, de 1918 e 1916 respectivamente. Ambos eran comunistas e loitaron na Guerra defendendo a República. Segundo expresa Juan Carlos Rodríguez, o seu sobriño, eles estaban refuxiados nas covas do Monte Pindo xunto a un centenar de homes: “Non querían loitar cos fascistas, tiñan conciencia de clase”. Tras un par de meses, xa en 1937, os dous irmáns decidiron xunto a once homes máis baixar do monte para embarcar nunha lancha xeiteira e fuxir da zona franquista.

Marrolas e Xaquín cantando a Internacional co puño ergueito ao chegar ao porto de Bristol tras escapar do bando franquista.
Marrolas e Xaquín cantando a Internacional co puño ergueito ao chegar ao porto de Bristol tras escapar do bando franquista. Fonte: Evening Times. Cedida pola familia

Estando en alta mar, quedaron sen combustible. Recolleunos un barco inglés e remontounos até Bristol. Eles, ao chegar, cantaron a Internacional co puño ergueito no porto inglés. A xente de alí avisounos de que non estaba ben visto —daquela era Primeiro Ministro o conservador Chamberlain—. Os ingleses mandáronos elixir bando no conflicto bélico en España e repatriáronos.

Xa de volta e no bando republicano, “loitaron na batalla do Ebro, onde sabemos que se atoparon co outro irmán. Este último, estivera tamén escondido no Monte Pindo, pero entregouse e forzárono a loitar cos fascistas”, explica Juan Carlos.

Tras perder a guerra, foron aos campos de refuxiados franceses e traballaron na liña Maginot. A familia, cre que Marrolas estivo tamén en Dunkerque por unha carta que recibiu a súa nai: “Había tantos avións alí coma ghaivotas no trámito do Ézaro un día de mal tempo”, escribiu.

Marrolas tiña poliomielite. Saben que foi dos primeiros en ser collido e asasinado en Gusen, onde levaban aos presos “máis moribundos” de Mauthausen. Fora declarado apátrida e asarinárono no 1941 con 25 anos. “Enterámonos da súa morte por unha carta do goberno, por se tiña fillos ou viúva”, conta Juan Carlos.

Por outra banda, o Partido Comunista Chileno, mandou grazas a Pablo Neruda un barco chamado Winnipeg á búsqueda de comunistas a Francia, onde viaxou Xaquín. Lamentablemente, este foi asasinado en Suramérica “sen saber aínda moi ben os motivos”, relata Juan Carlos.

“É vergoñento que a xente non saiba que os seus propios veciños viviron un xenocidio e o holocausto nazi. A xente nin sequera sabe que na Galiza existiron campos de concentración franquista, como o de Muros e Noia ou o de San Simón”, lamenta o mesmo familiar. “Queremos que se saiban estas cousas na sociedade”. Enorgullécese cando lembra aos seus tíos: “Téñoos coma heroes, a miña nai de mozo sempre me dicía que eu semellaba ao Marrolas polos meus ideais e era algo que me alegraba”.

RAFAEL PARDO VALES, DEPORTADO DA PROVINCIA DE LUGO

Rafael Pardo Vales naceu no 1912 en Laxosa, na provincia de Lugo. A súa sobriña-neta, Isabel de la Cruz, lembra que, como toda a familia, traballaba no ferrocarril e ía dun lado cara ao outro. Despois, meteuse a garda de asalto da República no 1937 e tocáralle Barcelona. Avanzada a guerra, ascendeu a sarxento. Unha vez perdida a guerra, marchou co seu sobriño a Francia.

Fotografías de Rafael Pardo Vales antes de ser asasinado polas SS.
Fotografías de Rafael Pardo Vales antes de ser asasinado polas SS. Cedida pola súa familia

“Grazas ás cartas que mandou, sabemos que tivo unha noiva no exilio, polo ano 39”, explica a súa familiar. En Francia, “supoñemos que estivo nos campos de refuxiados. Estivo nun stalag preto da cidade alemana de Bremen”. O 3 marzo do 1941 enviárono a Mathausen. En xuño trasladárono a Gusen e foi asasinado o 7 de xaneiro de 1942. “Enterámonos da súa morte por unha carta da Cruz Vermella Internacional que lle chegara ao meu tío avó en 1946”.

“Teño a lembranza de ver chorar á miña avoa sempre que había filmes sobre nazis. Ela contoume a historia do seu irmán”, recorda Isabel. “Coa represión da posguerra aos fillos non se lles contaba nada. Había medo de que puidesen ser asasinados por ser de esquerdas”. “Meu pai sabía menos do meu tío avó ca o que sei eu hoxe”, asegura. Ademais, sobre algunhas das obrigas “mínimas” da época detalla: “Cando Franco pasaba pola rúa da miña avoa para ir a Meirás, ela estaba obrigada pola policía a colgar a bandeira fascista para que o dictador a vira”.

“As cousas polas que pasou esta xente non deben volver pasar. Debemos poñer nome, apelidos e adxectivos aos culpábeis. Saber a verdade”, defende Isabel. “Polo que escribiu quen sobreviviu ao holocausto, sabemos as condicións nas que viviron estas persoas, pero aquí aínda hai xente que nin sequera sabe que foi dos seus familiares”, engade. “Agradecemos moitísimo os actos coma os da ARMH, pero botámolos en falta desde as institucións oficiais”, manifesta.

Mauthausen
Republicanos españoles fotografiados días después de la liberación de Mauthausen. Imagen de Francesc Boix.
Crímenes del franquismo
Las causas pendientes de Billy el Niño

Represaliados y represaliadas del franquismo presentaron un total de 18 querellas criminales por torturas contra Antonio González Pacheco, alias Billy el niño, uno de los pocos miembros de la Brigada Político Social que quedaban en vida y que hoy ha fallecido a causa del covid-19.


Memoria histórica
Memoria de loita, exemplo de vida
Este é o relato da vida dun traballador que o entregou todo —até que foi asasinado como moitos outros— na procura da igualdade entre a humanidade e a xustiza social.

Crímenes del franquismo
La caja negra del asesinato de españoles en el campo de Mauthausen

El Gobierno español ha autorizado la publicación del nombre de las víctimas españolas de uno de los peores campos de concentración del régimen nazi. La decisión se toma una década después de que el Ejecutivo socialista de Zapatero dificultara la investigación penal contra criminales de guerra nazis.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Análisis
Análisis Conspiraciones
La reunión secreta de las derechas y el empresariado alemán para abordar el plan de deportación masiva de personas migrantes del Movimiento Identitario austriaco recuerda al encuentro del 20 de febrero de 1933 entre Hitler y los empresarios alemanes.
Crímenes del franquismo
Memoria histórica La ARMH reclama a Ayuso que rinda homenaje a las víctimas del franquismo como ha hecho con las del nazismo
La organización, pionera en la exhumación de fosas de represaliados en la Guerra Civil, acusa a la presidenta de la Comunidad de Madrid de rendir homenaje a las víctimas del holocausto nazi pero negar el reconocimiento a las del franquismo.
Catalunya
Catalunya Operación policial contra la organización neonazi Combat 18: detenidos 16 integrantes
La operación policial ha sido iniciada por el juzgado de instrucción número 3 de Manresa y tiene el epicentro en Catalunya, donde los Mossos están efectuando registros, entradas y detenciones en diez municipios.
Economía
En primera persona Instrucciones por si encuentras muerta a tu suegra
Todo el que está en el mundillo sabe que el sector funerario vive casi un duopolio de facto y lo máximo que se está dispuesto a hacer es poner una multa de vez en cuando. Cuando alguien llama a una, ni se imagina al entramado que está llamando.
Educación pública
Iglesia Semana Santa: negocios, procesiones en colegios, inmatriculaciones y fervor
Más allá de la expresión cultural, la Semana Santa tiene una esfera económica que genera millones de euros y otra social que le sirve a la Iglesia Católica para legitimar sus privilegios dentro del Estado español.
Genocidio
Ayman Qwaider “A la gente se le pide una cantidad excesiva de dinero para poder salir de este campo de exterminio de Gaza”
Profesor especializado en educación en emergencia y educación inclusiva, Ayman Qwaider vive en Australia. Desde allí, intenta ayudar a su familia a salir de Gaza, mientras denuncia la ocupación israelí y la complicidad de la comunidad internacional.
Venga, circula
Venga, circula Un paso, luego otro
Llega un día en el que vemos con claridad algo que solíamos observar en los demás pero que nunca —prometíamos— nos sucedería a nosotros.
Sexualidad
Consultorio de sexualidad ¿Qué tengo si me diagnostican Síndrome de Ovario Poliquístico?
Afecta a entre un 7 y un 13% de las mujeres en edad reproductiva, y el 70% están sin diagnosticar. Pero, ¿qué es el SOP y como podemos apaciguar sus síntomas?
Palestina
Palestina Viaje al fondo del horror
El fotoperiodista Javier Bauluz cubrió la primera Intifada, la primera gran rebelión del pueblo palestino desde la creación del estado israelí.
Ocupación israelí
Opinión Las palestinas también existen
La morbilidad femenina, el conjunto de enfermedades, factores de riesgo y motivos de consulta recurrentes en las mujeres que merecen una atención específica, tiene múltiples ejes de discriminación: no es lo mismo en Suecia que en Palestina.

Últimas

Maternidad
Maternidades Reaprender la espera
El tiempo de gestación es largo y va a un ritmo distinto al que acostumbras: el ritmo natural al que desarrolla una playa, un monte, un océano. Y no estamos ya habituados a darle la mano a la pausa.
Momus Operandi
Momus operandi Todo es una narración
Nos dicen que las mentiras son la única realidad. Que aprendamos a mentirnos, que nos engañemos, que no nos importa la salud, ni los derechos laborales, ni las violencias estructurales.
Urbanismo
Urbanismo La nueva Ley del Suelo va al Congreso bajo la acusación de fomentar pelotazos urbanísticos
Sumar y Podemos no garantizan el apoyo a la ley, que limita las posibilidades de declarar nulos los planes urbanísticos, así como la acción ciudadana contra las irregularidades urbanísticas.
Más noticias
Industria
Transición industrial Mecaner, un cierre injusto o cuatro alternativas con mirada ecosocial para mantener la fábrica de Urduliz
ESK y LAB han presentado el ‘Plan de Transición Ecosocial’ que ha elaborado la cooperativa Garúa como una herramienta para la búsqueda de soluciones al ERE propuesto por la multinacional Stellantis.
Sidecar
Sidecar Crisis intratable en la República Democrática del Congo
Una y otra vez los actores externos han fracasado a la hora de contener la escalada de violencia en la República Democrática del Congo.
América Latina
Caribe Haití: el fracaso neocolonial y el “eterno castigo de su dignidad”
La crisis de gobernabilidad que vive Haití después del alzamiento paramilitar que liberó a más de 3.600 presos y expulsó al primer ministro es un capítulo más de una historia colonialismo y dependencia.
El Salto Twitch
El Salto TV Economía y titulares de guerra
En el programa en directo de Economía Cabreada del 26 de marzo se hizo un análisis de la deriva bélica de la Unión Europea, sus gobiernos y de los grandes medios con Tica Font y Miquel Ramos.

Recomendadas

Investigación
Investigación O Goberno galego repartiu 4.000 millóns de euros en contratos a dedo en só seis anos
Desde 2018, a Xunta asinou 1.034.964 contratos sen sacalos a concurso: algo máis do 30% do diñeiro do que dispón para o exercicio de 2024. Ademais, 35.362 deses contratos teñen un importe entre 14.000 e 14.999 euros, o límite legal.
Memoria histórica
Marc Solanes “Mi bisabuela luchó en el frente y fue considerada una mala madre, pero lo hizo por sus hijas”
En ‘Las niñas de Elna’ (Pollen, 2024) el periodista reconstruye la historia de las mujeres de su familia resolviendo enigmas para resignificar la imagen de la mujer en la historia.
Argentina
Argentina Myriam Bregman: “El de Milei es un típico gobierno neoliberal con recetas ortodoxas clásicas”
Quien fuera candidata de la izquierda a la presidencia en las elecciones en las que Milei salió victorioso, evalúa las consecuencias del gobierno de La Libertad Avanza y las respuestas que están dando los distintos actores políticos.
Ríos
Radiografía fluvial de España La tierra que no amaba sus ríos
Los ríos ibéricos agonizan. Casi la mitad de las masas de agua está en mal estado. Presas, sobreexplotación, contaminación y crisis climática son sus principales amenazas, con la agroindustria como mayor agresora.