Medio rural
Un verán sen festas

A ausencia pode ser unha oportunidade para re-valorar o que deixamos de mirar pola cotiandade. Velaquí unha meditación sobre as celebracións populares nas parroquias rurais no contexto da pandemia e a crises demográfica.
Festa de Sabaxáns
Festa rural galega Sara Guerrero Alfaro
28 ago 2020 19:16

Justina pasou a corentena soa na súa casa. Deixou de saír á súa horta porque non tiña moi claro se estaba permitido ou non. Cada semana esperaba con ansias que chegase o mércores, día no que seu fillo leváballe a compra. Fora diso, só se contactaba coa súa irmá e co algunha veciña vía teléfono. Nesas conversas adoitaba dicir: “Se me dá (o virus), que me dea forte para non estar enferma moito tempo. Eu nacín para morrer como todo o mundo... teño 70 anos, xa a vida me deu para todo”. 

Durante catro meses, os seus días xiraban en torno ás chamadas, as novas da televisión e as súas lembranzas. Fóra da súa casa, a subida das temperaturas anunciaba a chegada do verán. Os días longos e as noites frescas, mesturados coa soidade e o aburrimento, facíalle estrañar e revivir na mente o tempo das festas. 

Un pasado compartido

“Cando éramos novos íamos ás festas das outras parroquias. Había algún que outro que tiña coche, mais a min gustábame ir andando polo camiño coas miñas amizades: iso era o mellor da festa. Un ano quedei con Carmiña, daquela íamos a calquera sitio sempre xuntas, de ir a festa de Barcia de Mera. Por ir xogando polas fincas rompín unha das cintas das miñas sandalias. Eran as únicas que tiña e aínda me quedaba todo o monte por diante. Por sorte, o pai de Carmiña era cesteiro e cun anaco de herba teceu unha nova cinta. Non sei onde quedaron ao final as sandalias, mais useinas por anos e a herba nunca rompeu”.

Da miña veciñanza, non hai ninguén que non teña unha anécdota relacionada coas festas do verán. Eran momentos nos que un podía esquecer a precariedade e unhas das contadas ocasións nas que dedicarse a divertirse, cantar, danzar e beber non estaba mal visto nunha sociedade que até o día de hoxe enaltece o traballo sobre calquera pracer. 

Polo que teño escoitado, a festa, ademais, era a oportunidade para coñecer posíbeis parellas. Xa sexa para manter o capital e o statu quo, pola comodidade de relacionarse con alguén que viva cerca e así non afastarse moito do seno familiar ou sinxelamente porque non se adoitaba saír moito das aldeas, era común que os casamentos foran entre persoas do mesmo concello. Así, moitas dos relatos das miñas veciñas contan como se fixeron noivas dos seus maridos ou de como rexeitaron pretendentes. 

As festas reforzaban os vínculos dunha comunidade que cooperaba co que tiña en virtude do ben común. Sen as roupas rotas nin as ferramentas ao lombo, a veciñanza xuntábase e mirábase dun xeito distinto. Era o desafogo dun ano de traballo, a antesala da vendima e do inverno. 

A incertidumbre do presente

Cheguei a vivir á aldea xusto a tempo para ir á festa da parroquia. Cando eu preguntaba: “que vai haber?”, as miñas veciñas respondíanme: “unha orquestra”. Inmediatamente eu pensaba nas “fiestas de pueblo”de México. Imaxinaba a unha banda de oito músicos tocando nun escenario pequeno e á xente bailando por toda a praza. 

O día esperado fun contenta polo camiño até a igrexa, pensando que máis ou menos sabía o que me ía atopar. Cando cheguei, non podía crer o que meus ollos miraban. Na que até entón pesaba que era unha pequena praza, tiñan montado un escenario xigante, equipado con luces robóticas e bucinas colgadas nas estruturas metálicas. Era algo digno de calquera artista internacional. Non podía crer que contratasen semellante espectáculo para unha aldea con menos de 400 habitantes.

A orquestra tampouco era a banda de músicos tradicionáis que imaxinara: estaba composta por quince instrumentos e seis voces que, ademais, tocaba merengue, salsa, bachata... música latinoamericana que nunca pensei de escoitar -polo menos dese xeito- no rural galego. 

A xente maior bailaba como sabía, aínda que os pasos non encaixaran co estilo da música. A mocidade miraba o espectáculo un pouco allea ao núcleo de xente na praza que estaba chea de todas aquelas persoas que emigraron á cidade e que só retornaban á aldea por uns días do verán. 

O futuro das festas 

Aquela festa case non se leva a cabo. Normalmente, cada ano un grupo de veciñas toma a iniciativa e conforman unha comisión de festas. Antes sequera de que chegara o verán, escoitaba que quen tiñan sido da comisión o ano pasado xa non quería repetir. Ao parecer, era un traballo cansado no que se tiña que ir casa por casa para a recolleita do diñeiro, chamar ás orquestras para cotizar segundo marcara o orzamento  localizar algún servicio de bar e de chucharías... Todo para que ao final a xente opinara “estivo mellor outros anos”. 

Cando estabamos a escasas dúas semanas do día da festa, unha das miñas veciñas aseguraba que xa non se ía levar a cabo. “Dáme moita pena. Nunca até agora se había cancelado a festa. Pero xa non hai ninguén que queira ser da comisión, xa non hai xente nova que poda facelo... eu creo que é natural que desaparezan se cada vez hai menos xente”. 

Secasí, algunhas veciñas organizáronse e nunha semana conseguiron traer a orquestra e os negocios ambulantes que puideron. 

Ante os maiores obstáculos da organización destes encontros que son a emigración da mocidade e o envellecemento da poboación, a xente que queda somerxese nunha loita anual por conservar a tradición. O meu veciño Antonio, coma tantos outros, hai tempo que non vai á festa ningunha, mais cada ano colabora cos cartos que piden e merca dous ou tres paquetes de rosquillas. É coma se a veciñanza, ao mirar o lento desmantelamento das festas, atopárase de fronte co inminente abandono da súas terras, das súas historias e estilos de vida.

Con todo, ao principios deste ano, un novo aire de entusiasmo e iniciativa recorreu a miña parroquia. Un grupo de mulleres formou unha asociación de veciños e recadou fondos para diversas actividades ao longo do ano. Ao contrario dos anos pasados, a orquestra para a festa estivo contratada desde febreiro. Todo pintaba para un ano no que a aldea recobrase eses espazos de encontro e cohesión que son tan necesarios nas comunidades e que estábanse a perder por falta, entre outras cousas, dunha oferta cultural institucional que realmente chegara a xente que non pode baixar ás vilas.

Non falta dicir que a pandemia soterrou os planes deste ano e foi a primeira vez na historia da miña aldea que non houbo festa. Só queda esperar que o ano que ven se compense a perda deste ano porque se de algo estou segura é de que virá alguén, como sempre sucedeu, a dar alento e forzas para resistir. Porque, aínda que unha festa puidera parecer pouca cousa, na realidade son lugares onde se practica a cooperación e a complicidade. Pero, sobre todo, son lugares nos que a xente que adoita ficar na súa casa ou que non deixa pasar un día sen traballar, se reúne a bailar, celebrar e desfrutar. E sen iso, non hai quen poida vivir. 

Sobre o blog
Espazo literario adicado a difundir a idea de que outros estilos de vida son posibles. Un repertorio que busca dignificar as experiencias e os coñecementos que existen nas zonas rurais a través da observación, reflexión e narración da vida social e cultural dunha aldea galega.
Ver todas as entradas
Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

El laberinto en ruinas
Opinión “Madrugá” del 2000. Veinticinco años de nada
Hace 25 años la Semana Santa sevillana sufrió quizás la mayor conmoción de su historia. No se sabe qué ocurrió pero sí que a partir de entonces la fiesta ya no sería la de antes.
Movimiento vecinal
Cabalgatas populares Las asociaciones de Vicálvaro se niegan a participar en la cabalgata oficial y preparan una alternativa
La Junta Municipal determinó que saldrían a la calle el 4 de enero, en lugar del día siguiente, y han pasado de 22 carrozas a nueve, por lo que muchas asociaciones se han negado a participar en el sorteo de reparto.
Cádiz
Derecho a la ciudad La zambomba de Jerez, enésima víctima de la turistificación y del ‘city branding’
La ciudad vive su Navidad más larga de su historia tras encender su alumbrado el pasado 22 de noviembre. El Ayuntamiento lo enmarca dentro de una estrategia turística pese a las quejas vecinales y la mercantilización de una fiesta declarada BIC
Sobre o blog
Espazo literario adicado a difundir a idea de que outros estilos de vida son posibles. Un repertorio que busca dignificar as experiencias e os coñecementos que existen nas zonas rurais a través da observación, reflexión e narración da vida social e cultural dunha aldea galega.
Ver todas as entradas
Galicia
Galicia A Xunta aprobou a celulosa de Altri argumentando que a súa cheminea de 75 metros sería “icónica”
O Informe de Patrimonio Cultural, favorable á multinacional, emitiuse con base en dúas encargas externas, contratadas e pagadas pola empresa ao ex presidente e ao actual tesoureiro de Icomos-España.
Industria armamentística
Genocidio Las relaciones armamentísticas de España e Israel han sido “más lucrativas que nunca” desde octubre de 2023
Un informe del Centre Delàs señala diferencias significativas en las armas que España dice que ha vendido a Israel y las que Israel registra. Las empresas israelíes han firmado 46 contratos con las administraciones por más de mil millones.
Estados Unidos
Libertad de expresión Canadá recomienda al profesorado LGTBQ+ o crítico con Trump no viajar a Estados Unidos
Una circular de la Asociación Canadiense de Profesores Universitarios (CAUT) recomienda “encarecidamente” que el personal académico viaje a los EEUU “solo si es esencial y necesario”.
República Dominicana
República Dominicana El Gobierno de Abinader desafía a la ONU expulsando mujeres embarazadas y recién paridas desde los hospitales
La campaña contra las migrantes haitianas del Gobierno de República Dominicana ha llegado a las maternidades. Decenas de mujeres embarazadas o con sus bebés en brazos han sufrido esta política.
Catalunya
Acción directa Las Sublevaciones de la Tierra francesas llegan a Catalunya: “Necesitamos una forma nueva de luchar”
Una acampada de tres días y una acción simbólica han sido el pistoletazo de salida de Revoltes de la Terra. La organización ha sido capaz de unir a ecologistas de campo, de ciudad y campesinado en una dinámica de lucha “nueva”.
Violencia machista
Violencia machista Estadística del INE sobre violencia de género: disminuye un 5% en 2024 tras aumento histórico del 12% en 2023
En 2024 se registraron 34.684 mujeres víctimas de violencia de género correspondientes a los asuntos en los que se habían dictado medidas cautelares u órdenes de protección.

Últimas

Represión
València Activistas valencianos por el derecho a la vivienda enfrentan penas de cárcel y miles de euros en sanciones
El movimiento de lucha vecinal contra la turistificación y la especulación inmobiliaria de Caixers, así como en el proyecto de vivienda conocido como La Peseta, denuncian el hostigamiento represivo.
Más noticias
Madrid
Derecho a la vivienda Izquierda parlamentaria y organizaciones sociales reclaman medidas para acabar con el racismo inmobiliario
Una proposición no de ley ha sido registrada en el Congreso para solicitar al Gobierno que actúe contra las prácticas discriminatorias contra personas migrantes a la hora de acceder a una vivienda.
Música
Música E150, a mil por hora en este matadero
Vuelve, por cuatro noches, la zapatilla hardcore del mítico grupo catalán.
Reducción de jornada
Trabajo El Gobierno aprueba el proyecto de ley para reducir la jornada laboral a 37,5 horas
La norma pasará al Congreso donde no cuenta con los apoyos necesarios de todos los socios de Gobierno, por lo que la Ministra de Trabajo ha apelado a la responsabilidad del Partido Popular para que esta nueva jornada laboral salga adelante.
Ley de Extranjería
El Salto Radio El laberinto de la ley de extranjería y la ILP Regularización Ya
La abogada antirracista Florencia Brizuela y la escritora Vivi Alfonsín cuestionan la existencia de la Ley de Extranjería y analizamos en qué punto está la ILP que regularizaría a 500.000 personas.

Recomendadas

Laboral
Laboral Coidar sen dereitos: a loita das traballadoras nas residencias privadas de Galiza
Sen tempo nin medios para ofrecer uns coidados axeitados, alertan dunha situación insostible nos centros e denuncian a privatización dun servizo a costa do benestar das persoas maiores e dependentes.
Alemania
Alemania Ines Schwerdtner: “Los conservadores tienen esta estrategia de normalizar la AfD, pero eso ha salido muy mal”
De profesión periodista, Ines Schwerdtner ha sido una de las responsables del ascenso de Die Linke, un partido que pasó de no aparecer en las encuestas a superar el 8% en las elecciones de febrero.