O prelo
‘Nem tudo é arte’: outros modos de ollar, novas oportunidades para mudar

A mesma arquitectura dos museos é impoñente; parecera que o mesmo espazo obríganos a “comportarnos”, quere dicir: a calar e ollar. Atesouramos as obras mestras nos marcos sen conseguir “comprendelas”. Despois de considerar que foi tempo suficiente, seguimos camiñando e pasamos á seguinte, e así consecutivamente até que chegamos á tenda, o que indica a saída. Ao final, con sorte, algunha pintura conmoveunos. Mais, son esas todas as posibilidades que a arte ten? Ou, mellor dito: son esas todas as posibilidades que temos nós para relacionármonos con ela?

25 oct 2019 13:30

“Escreve este breve ensaio uma historiadora da arte descrida da história desta disciplina, convencional e restringida, monolítica e patriarcal, que obstaculiza investigações radicais do facto artístico”.

Con estas contundentes palabras, comeza o seu libro Nem tudo é arte? Natalia Poncela, historiadora e crítica de arte, sumándose así ao debate acerca de que fai que a arte sexa considerada Arte.

A partir desta pregunta e a través da serie dos breves ensaios que compoñen o libro, Poncela fai unha revisión crítica da historia da arte, permitíndonos viaxar a través dos séculos para comprender como a Arte foi mudando de temáticas e técnicas, até o punto de cuestionar o seu mesmo conceito.

O texto de Natalia explícanos de que ou de quen dependen os procesos de lexitimación das obras artísticas, cuestionando a súa vez a institucionalización da arte a través de academias, galerías ou museos, que remataron por separar a arte da vida e das persoas, converténdoa nun produto reservado para certas elites.

“O olhar ñao só é fisiológico, señao que é cultural”

Que imaxinas cando pensas nunha árbore? Quizais nun carballo, tal vez nun eucalipto ou unha maceira. Calquera que sexa a imaxe é totalmente distinta á que podería pensar eu. Aínda se dúas persoas ollan xuntas un tomate, o máis probábel é que non perciban o vermello da mesma cor. E que dicir das diferencias que habería se os que están a mirar o tomate son de países diferentes? Non pasa o mesmo coas obras de arte? Por que entón persoas de todo o mundo viaxan para mirar O nacemento de Venus? É a arte universal? Natalia Ponceda opina que non.

Para exemplificar a subxectividade dos obxectos que foron denominados obras mestras, podemos ler no libro o caso da Gioconda de Leonardo Da Vinci, a obra de arte máis representativa e reproducida de toda a historia a nivel global. Porén, a sala na que está exposta non foi concurrida por un mar de visitantes até o seu roubo en 1913. Foi nese momento cando a xente comezou a entrar no Louvre coa única finalidade de contemplar o baleiro.

Entendemos neste consumo de imagens, o reflexo duma sociedade saturada de imagens estetizadas

A ausencia complexizou e sumou valor á aura arredor da obra de arte até tal grao que, cando se recuperou, se converteu no símbolo que agora é. Agora A Gioconda é claro exemplo de como o capitalismo infiltrouse e permeou os circuítos de lexitimación artística: pode considerarse Arte a aquelas pezas que son subastadas aos prezos máis altos ou son convertidas en obxectos de consumo masivo a través da súa reproducción técnica.

Ao respeito, Ponceda reflexiona sobre este proceso no momento histórico actual e agrega que: “Entendemos neste consumo de imagens, o reflexo duma sociedade saturada de imagens estetizadas”, cuestión que remata por dificultar ainda máis a delimitación do que é Arte e o que non o é.

Mais este debate non é nada novo. As discusións sobre esta cuestión comezan desde a aparición das vangardas. Xa desde entón escribiuse sen tregua ao respecto. Natalia Poncela, pola súa parte, de xeito claro e conciso, cóntanos unha historia na que a arte contemporánea, de xeito natural, nace, desenvólvese e deconstrúese.

Unha lectura política sobre a historia da arte

Non foi até finais do século XX que os artistas, esas figuras mitificadas a través dos séculos como seres dotados de excepcionalidade, levaron o debate até rematar por cuestionaren o seu mesmo papel. A través da estética relacional, a arte paticipativa e a performance, renunciaron á súa posición de poder para reformular a relación da obra co público e recoñecer o poder de co-creación da audiencia.

“Por outro lado, a negação das fronteiras entre arte e vida e a recusa da diferença entre o espectador e o acontecimiento, colocam o público na postura de coprodutor. As obras ativam-se com a ação da receção. (…) Estas experiências estéticas se instalam numa estética de participação. Estaríamos a falar da socialização da criação”. Quen remata de crear as obras somos nós, as espectadoras que percibimos e damos significado ao que ollamos.
Comprender e facer arte desde esta perspectiva conleva discursos do común e a cooperación. Mesmo abre a oportunidade de escoitar outras voces, de utilizar as plataformas artísticas como medio para visibilizar modos de resistencia social.

Por outro lado, a negação das fronteiras entre arte e vida e a recusa da diferença entre o espectador e o acontecimiento, colocam o público na postura de coprodutor

Ao final, o que Ponceda consigue é despexar o camiño para que a analoxía da arte e a vida mesma a través da historia sexa posíbel; descubrimos que, así como sucede coa arte, vivimos baixo normativas que son parte de procesos históricos e construcións sociais. O que queda disto é a comprensión de que todas as estruturas pódense mover e que necesitan ser cuestionadas e postas en crise para mudar.

Cando Natalia Ponceda culmina o seu libro dicindo que poñamos “em diálogo a nossa experiencia com os possíveis significados dá obra de arte”, convídanos a recoñecer o noso papel fundamental no proceso artístico; a deixar de limitarnos a calar e mirar, a tomar parte.

A editorial A través, con libros como Nem tudo é arte?, contribúe a enriquecer o catálogo en lingua galega de textos especializados. Con todo, aínda cando o libro trata dunha materia tan específica, grazas á claridade das ideas, o número de exemplos e o uso dunha linguaxe cotiá, é unha lectura accesíbel para quen chegue a el por simple interese, xa que pode considerarse como unha introdución a —unha— historia da arte.

A pesar de que no libro haxa unha carencia de referencias das achegas das mulleres na historia da arte contemporánea, Nem tudo é arte? cuestiona as narrativas patriarcais coas que se creou a Historia até agora e axúdanos a lembrar que a arte non é algo incuestionábel nin exclusivo de certas elites e que, ao final de todo, somos nós quen rematamos a obra coa nosa mirada.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Libertad de expresión
Arte y política La censura sobre Gaza fue una de las principales amenazas a la libertad de expresión artística en 2024
El informe anual de la organización Freemuse sobre el estado de la libertad de expresión artística en 2024 alerta del incremento de la censura y la persecución en un contexto de guerra e inestabilidad.
Artes gráficas
Andalucía Poevélez: Cuando poesía e imagen mezclan, funden y subliman
La muestra colectiva de diversos artistas del panorama nacional nos presenta ejercicios de poesía visual desde diversas disciplinas como el collage y la fotografía y se puede visitar en la Fundación Eugenio
Granada
Arte feminista Musas: la importancia de las mujeres 'referentas'
Una exposición reúne las obras de cuatro ilustradoras en el Centro de Lenguas Modernas de Granada. Comparten retratos de mujeres que marcaron sus vidas y obra, que rompe con el concepto de mujer pasiva que inspira al “genio”
Galicia
Galicia A Xunta aprobou a celulosa de Altri argumentando que a súa cheminea de 75 metros sería “icónica”
O Informe de Patrimonio Cultural, favorable á multinacional, emitiuse con base en dúas encargas externas, contratadas e pagadas pola empresa ao ex presidente e ao actual tesoureiro de Icomos-España.
Alemania
Alemania Friedrich Merz es elegido canciller alemán por la gran coalición tras una jornada de suspense
El nuevo canciller alemán supera una votación extraordinaria tras un sonoro fracaso en su primer intento. Los conservadores gobernarán con el partido socialdemócrata.
Israel
Israel Netanyahu acelera los planes de ocupación total de una Gaza diezmada por el hambre
El ejército israelí quiere movilizar a 30.000 reservistas para una nueva expansión de la ofensiva sobre Gaza. Las organizaciones dependientes de la ONU alertan de la hambruna y las enfermedades en un enclave en el que escasea el agua potable.

Últimas

Comunidad de Madrid
Comunidad de Madrid Madres organizadas contra los arrancamientos piden una reunión con Infancia
Pamela L.C. ve a su bebé dos horas a la semana después de que se lo retiraran dos días después de su nacimiento. Ella y otras madres han decidido organizarse para pedir medidas que frenen los arrancamientos.
Madrid
Madrid Sareb amenaza con desahuciar el centro social La Animosa, en Hortaleza
Los colectivos que participan del centro social okupado, y que han dado vida a este espacio durante los últimos cuatro años, convocan a defender su permanencia aunque se ha retrasado la fecha de desalojo hasta el 26 de mayo.
Opinión
Opinión España ya roza el 2,5% en gasto militar
Según el autor, investigador del Centre Delàs, el gasto militar real del Estado español será de 40.457 millones de euros y representará respecto al PIB el 2,48%. A esto se sumarán las inversiones comprometidas en programas de armamento.
Comunidad de Madrid
Universidad pública El alumnado de la UNED denuncia el “modelo antipedagógico” tras la supresión de tutorías presenciales
El proceso de eliminación de clases se remonta a 2008, aunque ha sido este año, con el nombramiento Claudia Sevilla como directora de centros asociados de Madrid, cuando el gobierno de Ayuso “ha pisado el acelerador”.
Opinión
Opinión El rentismo es racismo
La posición de las personas migrantes y racializadas en el conflicto del alquiler nos coloca como sujetos esenciales e imprescindibles en la lucha por la vivienda.

Recomendadas

Laboral
Laboral Coidar sen dereitos: a loita das traballadoras nas residencias privadas de Galiza
Sen tempo nin medios para ofrecer uns coidados axeitados, alertan dunha situación insostible nos centros e denuncian a privatización dun servizo a costa do benestar das persoas maiores e dependentes.
Alemania
Alemania Ines Schwerdtner: “Los conservadores tienen esta estrategia de normalizar la AfD, pero eso ha salido muy mal”
De profesión periodista, Ines Schwerdtner ha sido una de las responsables del ascenso de Die Linke, un partido que pasó de no aparecer en las encuestas a superar el 8% en las elecciones de febrero.