O prelo
‘Nem tudo é arte’: outros modos de ollar, novas oportunidades para mudar

A mesma arquitectura dos museos é impoñente; parecera que o mesmo espazo obríganos a “comportarnos”, quere dicir: a calar e ollar. Atesouramos as obras mestras nos marcos sen conseguir “comprendelas”. Despois de considerar que foi tempo suficiente, seguimos camiñando e pasamos á seguinte, e así consecutivamente até que chegamos á tenda, o que indica a saída. Ao final, con sorte, algunha pintura conmoveunos. Mais, son esas todas as posibilidades que a arte ten? Ou, mellor dito: son esas todas as posibilidades que temos nós para relacionármonos con ela?

25 oct 2019 13:30

“Escreve este breve ensaio uma historiadora da arte descrida da história desta disciplina, convencional e restringida, monolítica e patriarcal, que obstaculiza investigações radicais do facto artístico”.

Con estas contundentes palabras, comeza o seu libro Nem tudo é arte? Natalia Poncela, historiadora e crítica de arte, sumándose así ao debate acerca de que fai que a arte sexa considerada Arte.

A partir desta pregunta e a través da serie dos breves ensaios que compoñen o libro, Poncela fai unha revisión crítica da historia da arte, permitíndonos viaxar a través dos séculos para comprender como a Arte foi mudando de temáticas e técnicas, até o punto de cuestionar o seu mesmo conceito.

O texto de Natalia explícanos de que ou de quen dependen os procesos de lexitimación das obras artísticas, cuestionando a súa vez a institucionalización da arte a través de academias, galerías ou museos, que remataron por separar a arte da vida e das persoas, converténdoa nun produto reservado para certas elites.

“O olhar ñao só é fisiológico, señao que é cultural”

Que imaxinas cando pensas nunha árbore? Quizais nun carballo, tal vez nun eucalipto ou unha maceira. Calquera que sexa a imaxe é totalmente distinta á que podería pensar eu. Aínda se dúas persoas ollan xuntas un tomate, o máis probábel é que non perciban o vermello da mesma cor. E que dicir das diferencias que habería se os que están a mirar o tomate son de países diferentes? Non pasa o mesmo coas obras de arte? Por que entón persoas de todo o mundo viaxan para mirar O nacemento de Venus? É a arte universal? Natalia Ponceda opina que non.

Para exemplificar a subxectividade dos obxectos que foron denominados obras mestras, podemos ler no libro o caso da Gioconda de Leonardo Da Vinci, a obra de arte máis representativa e reproducida de toda a historia a nivel global. Porén, a sala na que está exposta non foi concurrida por un mar de visitantes até o seu roubo en 1913. Foi nese momento cando a xente comezou a entrar no Louvre coa única finalidade de contemplar o baleiro.

Entendemos neste consumo de imagens, o reflexo duma sociedade saturada de imagens estetizadas

A ausencia complexizou e sumou valor á aura arredor da obra de arte até tal grao que, cando se recuperou, se converteu no símbolo que agora é. Agora A Gioconda é claro exemplo de como o capitalismo infiltrouse e permeou os circuítos de lexitimación artística: pode considerarse Arte a aquelas pezas que son subastadas aos prezos máis altos ou son convertidas en obxectos de consumo masivo a través da súa reproducción técnica.

Ao respeito, Ponceda reflexiona sobre este proceso no momento histórico actual e agrega que: “Entendemos neste consumo de imagens, o reflexo duma sociedade saturada de imagens estetizadas”, cuestión que remata por dificultar ainda máis a delimitación do que é Arte e o que non o é.

Mais este debate non é nada novo. As discusións sobre esta cuestión comezan desde a aparición das vangardas. Xa desde entón escribiuse sen tregua ao respecto. Natalia Poncela, pola súa parte, de xeito claro e conciso, cóntanos unha historia na que a arte contemporánea, de xeito natural, nace, desenvólvese e deconstrúese.

Unha lectura política sobre a historia da arte

Non foi até finais do século XX que os artistas, esas figuras mitificadas a través dos séculos como seres dotados de excepcionalidade, levaron o debate até rematar por cuestionaren o seu mesmo papel. A través da estética relacional, a arte paticipativa e a performance, renunciaron á súa posición de poder para reformular a relación da obra co público e recoñecer o poder de co-creación da audiencia.

“Por outro lado, a negação das fronteiras entre arte e vida e a recusa da diferença entre o espectador e o acontecimiento, colocam o público na postura de coprodutor. As obras ativam-se com a ação da receção. (…) Estas experiências estéticas se instalam numa estética de participação. Estaríamos a falar da socialização da criação”. Quen remata de crear as obras somos nós, as espectadoras que percibimos e damos significado ao que ollamos.
Comprender e facer arte desde esta perspectiva conleva discursos do común e a cooperación. Mesmo abre a oportunidade de escoitar outras voces, de utilizar as plataformas artísticas como medio para visibilizar modos de resistencia social.

Por outro lado, a negação das fronteiras entre arte e vida e a recusa da diferença entre o espectador e o acontecimiento, colocam o público na postura de coprodutor

Ao final, o que Ponceda consigue é despexar o camiño para que a analoxía da arte e a vida mesma a través da historia sexa posíbel; descubrimos que, así como sucede coa arte, vivimos baixo normativas que son parte de procesos históricos e construcións sociais. O que queda disto é a comprensión de que todas as estruturas pódense mover e que necesitan ser cuestionadas e postas en crise para mudar.

Cando Natalia Ponceda culmina o seu libro dicindo que poñamos “em diálogo a nossa experiencia com os possíveis significados dá obra de arte”, convídanos a recoñecer o noso papel fundamental no proceso artístico; a deixar de limitarnos a calar e mirar, a tomar parte.

A editorial A través, con libros como Nem tudo é arte?, contribúe a enriquecer o catálogo en lingua galega de textos especializados. Con todo, aínda cando o libro trata dunha materia tan específica, grazas á claridade das ideas, o número de exemplos e o uso dunha linguaxe cotiá, é unha lectura accesíbel para quen chegue a el por simple interese, xa que pode considerarse como unha introdución a —unha— historia da arte.

A pesar de que no libro haxa unha carencia de referencias das achegas das mulleres na historia da arte contemporánea, Nem tudo é arte? cuestiona as narrativas patriarcais coas que se creou a Historia até agora e axúdanos a lembrar que a arte non é algo incuestionábel nin exclusivo de certas elites e que, ao final de todo, somos nós quen rematamos a obra coa nosa mirada.

Informar de un error
Es necesario tener cuenta y acceder a ella para poder hacer envíos. Regístrate. Entra na túa conta.

Relacionadas

Libertad de expresión
Arte y política La censura sobre Gaza fue una de las principales amenazas a la libertad de expresión artística en 2024
El informe anual de la organización Freemuse sobre el estado de la libertad de expresión artística en 2024 alerta del incremento de la censura y la persecución en un contexto de guerra e inestabilidad.
Artes gráficas
Andalucía Poevélez: Cuando poesía e imagen mezclan, funden y subliman
La muestra colectiva de diversos artistas del panorama nacional nos presenta ejercicios de poesía visual desde diversas disciplinas como el collage y la fotografía y se puede visitar en la Fundación Eugenio
Xunta de Galicia
Política A Xunta recibe ao embaixador de Israel en funcións mentres Gaza agoniza ao bordo da fame
O Goberno de Alfonso Rueda escenifica a súa boa sintonía coa Administración de Benjamín Netanyahu apenas unhas horas despois de que Israel bombardease unha escola que servía de refuxio e ordenase unha evacuación masiva en Gaza.
Palestina
Genocidio La ONG anti-UNRWA lanzada por exespías y marines de EEUU siembra el caos en el reparto de alimentos en Gaza
La Fundación Humanitaria de Gaza (GHF) creada a comienzos de este año y vinculada a agentes del ejército y la inteligencia estadounidense ha sido acusada de desaparecer a una persona y disparar a quienes estaban esperando ayuda.
Alemania
Litigio climático Un tribunal alemán abre la puerta a que grandes emisores puedan ser responsabilizados de daños climáticos
El jurado descarta la demanda del agricultor peruano Saúl Luciano Lliuya por entender que el riesgo a su propiedad es demasiado bajo, pero esta misma argumentación podría llevar a condenas en otros casos.
Universidad
Genocidio Las universidades españolas han firmado 44 proyectos con Israel desde septiembre de 2024
Los acuerdos dentro del programa Horizon Europe se han sucedido a pesar de las declaraciones de decenas de universidades de suspensión de relaciones con Israel.
Asturias
Asturias El Parlamento asturiano reclama que las corridas de toros se consideren maltrato animal
PSOE e IU aprueban una PNL de la diputada Covadonga Tomé (Somos Asturies) instando al Gobierno de España a modificar las leyes que excluyen a las corridas de toros de esta categoría.

Últimas

Mallorca
Investigación Cadáveres, ratas y suciedad extrema en una granja avícola que abastece a Mercadona, Eroski y Alcampo
Grupos activistas han denunciado a la explotación avícola de Llucmajor (Mallorca) ante la Fiscalía por delitos de abandono de animales, estafa y contra la salud pública. La granja cuenta con el sello de bienestar animal Welfair.
Laboral
Laboral “Se buscan figurantes para una película a cambio de la merienda”
El sindicato CGT denuncia ante Inspección de Trabajo a una productora cinematográfica por ofrecer trabajo de figurante en la película ‘Corredora’ a cambio de una merienda.
Más noticias
Opinión
Opinión Prohibir no es liberar: una reflexión feminista sobre el uso del hiyab
La idea de que prohibir el hiyab nos abrirá la puerta a una vida más libre no solo parte de un prejuicio, sino que se convierte en otra forma de imposición. Y ninguna liberación real puede construirse desde la fuerza o la exclusión.
Granada
Represión La policía desaloja el centro social La Madriguera en Granada
El dispositivo policial ha echado a decenas de activistas del edificio, el pasado enero la empresa AMA Desokupa intentó cerrar el centro social con el apoyo policial en una operación que se saldó con cuatro personas heridas y una persona detenida
Euskera
Lourdes Oñederra “La comprensión tiene valor por sí misma, no es un mero paso intermedio”
Lourdes Oñederra destaca la comprensión lingüística como clave para abrir oportunidades y beneficios que merecen atención y cultivo.

Recomendadas

Pensamiento
Paulo Tavares “La imaginación es el primer acto político”
El arquitecto e investigador brasileño Paulo Tavares cuestiona las ideas fundacionales del pensamiento, el diseño y la ciudad occidentales en el marco de la crisis ecosocial.